Spadek dla upadłego konsumenta

Spadkobiercą może być każda osoba fizyczna lub prawna, także konsument i osoba wykonująca jakąkolwiek działalność gospodarczą. W tym miejscu warto jednak zadać pytanie – czy w przypadku ogłoszenia upadłości konsumenckiej możliwe jest powołanie do spadku? Jeśli tak, to co dzieje się wówczas z nabytym majątkiem spadkowym? Czy zostaje on zlicytowany, a może całkowicie przepada? Poznajmy szczegóły: Spadek dla upadłego konsumenta.

Dziedziczenie

Zgodnie z obowiązującymi przepisami dziedziczenie może odbywać się na podstawie pozostawionego testamentu lub regulacji zawartych w Kodeksie cywilnym. Ustawodawca nie rozróżnia kategorii spadkobierców, stąd dopuszczalne jest, aby do spadku dochodziły zarówno nawet osoby małoletnie, jak i wielkie przedsiębiorstwa, stowarzyszenia, fundacje lub inne organizacje państwowe, samorządowe albo społeczne.

O tym, kto będzie nosił tytuł spadkobiercy, decyduje wola spadkodawcy – jeśli nie zostanie ona wyrażona w ważnym testamencie, krąg dziedziców zostanie ustalony w oparciu na przepisach kodeksowych. Jest to bardzo ważna regulacja, ponieważ obecnie nie wprowadzono żadnych ograniczeń co do możliwości bycia spadkobiercą. Jedyny wyłom w tej regule polega na uznaniu danej osoby za niegodną dziedziczenia albo sytuacji, w której sama zrzekła się ona dziedziczenia lub odrzuciła przypadający jej spadek.

Spadek dla konsumenta

Zgodnie z treścią art. 221 kc za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Ustawodawca nie wprowadza żadnych ograniczeń co do możliwości nabywania spadku przez konsumentów – spadkobiercą może być więc każda osoba fizyczna niezależnie od tego, czy prowadzi jakąkolwiek działalność gospodarczą.

Spadek dla upadłego konsumenta - dziedziczenie

Konsumenci mogą popadać w długi, skutkiem czego nie będą w stanie regulować zarówno swoich obecnych, jak i przyszłych zobowiązań. Jeśli dojdzie do takiej sytuacji, konsument powinien zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości, która może ochronić go przed powiększającą się spiralą zadłużenia. Upadłość konsumencka jest szansą na uregulowanie dużej liczby zobowiązań, a niekiedy nawet na ich całkowite usunięcie. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy w toku postępowania upadłościowego konsument zostaje powołany do spadku.

Postępowania upadłościowe nie należą do najszybszych, stąd całkiem możliwe jest, że konsument może zostać powołany do dziedziczenia na długo przed uzyskaniem orzeczenia sądowego o ogłoszeniu jego upadłości. Oczywiście samo powołanie do spadku nie oznacza, że dana osoba automatycznie staje się spadkobiercą – przez określony czas może odrzucić przypadający jej spadek i przez to utraci powyższy status. Odrzucenie spadku może być dokonane w terminie 6 miesięcy od chwili dowiedzenia się o tytule swojego powołania – nie zawsze będzie to chwila śmierci spadkodawcy, choć jest to jednak sytuacja najczęstsza. Odrzucenie spadku powoduje, że konsument starający się o ogłoszenie upadłości nie może być uznawany za spadkobiercę, majątek spadkodawcy nie przejdzie na taką osobę w żadnej części.

Konsument może jednak nabyć spadek – wprost (tj. bez ograniczenia odpowiedzialności za długi zmarłego) albo z dobrodziejstwem inwentarza (tj. z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe). Jeśli powołany do dziedziczenia na mocy przepisów ustawy lub testamentu nie podejmie decyzji co do ewentualnego odrzucenia spadku w terminie 6 miesięcy, przepisy wyraźnie wskazują, że nabędzie on spadek z mocy samego prawa (w trybie z dobrodziejstwem inwentarza).

Przyjęcie spadku nie zawsze będzie oznaczało powiększenie majątku konsumenta, który stara się o ogłoszenie upadłości. Masa spadkowa może być bardzo zróżnicowana – może zawierać same wartościowe składniki, same długi albo składać się zarówno z aktywów, jak i pasywów. Ostateczna wartość nabywanego spadku musi być więc dokładnie ustalona indywidualnie – okoliczności każdej sprawy są inne.

Nabycie spadku przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej

Jeśli konsument nabędzie spadek przed ogłoszeniem jego upadłości, to masa spadkowa zostanie włączona do masy upadłości. W tej sytuacji syndyk upadłościowy może dokonać likwidacji takiego majątku – pod warunkiem oczywiście, że w skład masy spadkowej będą wchodziły jakiekolwiek aktywa. Stanowi o tym wyraźnie art. 61 Prawa upadłościowego, zgodnie z którym z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Skuteczne nabycie spadku powoduje, że spadkobierca powiększa swój majątek o majątek spadkodawcy (lub jego określoną część).

Art. 62 Prawa upadłościowego wyraźnie wskazuje, że w skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego. Nabycie spadku przez konsumenta jeszcze przed ogłoszeniem orzeczenia sądowego wiąże się zatem ze sporym ryzykiem jego utraty.

Nabycie spadku po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej

Konsument, wobec którego prowadzone jest postępowania upadłościowe, może nabyć spadek także już po ogłoszeniu stosownego orzeczenia sądowego. Bardzo często takie sytuacje pojawiają się w toku wykonywania tzw. procedury oddłużeniowej. Sąd upadłościowy nie musi wymazać wszystkich zobowiązań upadłego konsumenta, może bowiem postanowić o ich ratalnym spłacaniu. Możliwe jest także zastosowanie innego rodzaju narzędzi dostosowanych do okoliczności danej sprawy. Czy spadek nabyty w takich okolicznościach wchodzi do masy upadłościowej i może zostać zlikwidowany? Odpowiedzi na to pytanie udziela art. 119 Prawa upadłościowego, zgodnie z którym, jeżeli do spadku otwartego po dniu ogłoszenia upadłości powołany zostaje upadły, spadek wchodzi do masy upadłości. Syndyk nie składa oświadczenia o przyjęciu spadku, a uważa się go za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Jeżeli otwarcie spadku nastąpiło przed ogłoszeniem upadłości, a do chwili jej ogłoszenia nie upłynął jeszcze termin do złożenia oświadczenia o jego przyjęciu lub odrzuceniu i powołany spadkobierca oświadczenia takiego nie złożył, powyższą regulację stosuje się odpowiednio. Pamiętajmy, że tę regułę stosuje się odpowiednio w razie ustanowienia zapisów na rzecz upadłego.

Jeżeli w skład spadku wchodzą wierzytelności i prawa wątpliwe co do istnienia lub możliwości ich wykonania, można wyłączyć go z masy upadłości. Podlega on wyłączeniu, jeżeli składniki majątkowe wchodzące w skład spadku są trudno zbywalne albo z innych przyczyn wejście spadku do masy upadłości nie byłoby korzystne dla postępowania upadłościowego. Postanowienie o wyłączeniu spadku z masy upadłości wydaje z urzędu sędzia-komisarz. Przysługuje na nie zażalenie upadłemu i wierzycielom.

Jeśli spadek zostanie wyłączony z masy upadłości, oświadczenie o jego przyjęciu lub odrzuceniu składa spadkobierca. Termin do złożenia oświadczenia zaczyna biec od chwili uprawomocnienia się postanowienia o wyłączeniu. Oświadczenie upadłego o odrzuceniu spadku lub zapisu windykacyjnego jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, jeżeli zostało złożone po ogłoszeniu upadłości. Pamiętajmy również, że umowa zbycia całości lub części spadku albo całości lub części udziału spadkowego zawarta przez upadłego po ogłoszeniu upadłości jest nieważna. Nieważna jest też dokonana przez niego czynność rozporządzająca udziałem w przedmiocie należącym do spadku oraz jego zgoda na rozporządzenie udziałem w przedmiocie należącym do spadku przez innego spadkobiercę.

Podsumowanie

Konsumenci mogą być spadkobiercami w każdej sytuacji, nawet wtedy, gdy toczy się przeciwko nim postępowanie o ogłoszenie upadłości. Upadłość konsumencka może jednak doprowadzić do tego, że nabyta masa spadkowa wejdzie do tzw. masy upadłościowej, a w konsekwencji zostanie zlikwidowana przez ustanowionego syndyka.