Nabycie spadku zawsze rodzi określone obowiązki po stronie każdego spadkobiercy. Niestety nie każdy wie, że dziedziczenie po najbliższej rodzinie nie oznacza automatycznego zwolnienia podatkowego. Jakie obowiązki podatkowe należy więc spełnić, gdy dojdzie już do nabycia spadku aby podatek od spadku nie był wymagany?
Kiedy dochodzi do nabycia spadku?
Powołanie do dziedziczenia nigdy nie powinno być utożsamiane z nabyciem spadku. Spadkobiercy mają bowiem prawo do odrzucenia przypadającego im majątku przez określony czas. Tak naprawdę nabycie spadku następuje dopiero wraz ze złożeniem oświadczenia o jego przyjęciu, ew. po upływie 6 miesięcy, licząc od dnia, gdy dana osoba dowiedziała się o tytule swojego powołania do spadku.
Przykład 1.
Pani Malwina została powołana do spadku po swoim ojcu – panu Jerzym. Nie wiedziała, że powinna dopełnić jakichkolwiek formalności związanych z nabyciem spadku, wskutek czego po 6 miesiącach od śmierci ojca nabyła jego majątek z mocy samego prawa z dobrodziejstwem inwentarza.
Przykład 2.
Pan Jakub został powołany do spadku po swoim dziadku – panu Władysławie. Chcąc szybko uregulować wszystkie formalności, złożył oświadczenie o prostym przyjęciu spadku już po miesiącu od chwili śmierci spadkodawcy. W tej sytuacji doszło do szybkiego nabycia spadku.
Obowiązek podatkowy przy dziedziczeniu
Każde nabycie spadku powoduje powstanie odpowiedzialności z tytułu podatku od spadków i darowizn. Początek zobowiązania podatkowego powstaje jednak dopiero po dopełnieniu formalności spadkowych, tj. po uzyskaniu zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia albo prawomocnego postanowienia sądu w sprawie stwierdzenia nabycia spadku. Powstanie dokumentów potwierdzających prawa do spadku danej osoby jest więc momentem początkowym, od którego rozpoczyna się bieg terminów na, gdy należy opłacić podatek od spadku, ew. na uniknięcie jego zapłaty.
Podatnikiem jest tutaj każdy, kto otrzymał spadek, nie zaś kto został do niego powołany, lecz potem odrzucił przypadający mu majątek lub został uznany za niegodnego dziedziczenia. Obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn powstaje niezależnie od woli spadkobiercy – decydujące jest tutaj potwierdzenie nabycia praw do spadku. Teoretycznie możliwa jest sytuacja, w której spadkobiercy nabędą spadek, jednak swoje prawa do niego potwierdzą znacznie później, nawet wiele lat po śmierci spadkodawcy. Ustawodawca nie wprowadza żadnego terminu na załatwienie spraw spadkowych, stąd obowiązek podatkowy w tym zakresie może ukształtować się znacznie później.
Przykład 3.
Pan Marek nabył spadek po swojej ciotce – pani Annie, nie wiedział jednak, że powinien dopełnić jakichkolwiek formalności prawnych. Dowiedział się o tym dopiero 5 lat później – wówczas niezwłocznie udał się do notariusza, gdzie sporządzono akt poświadczenia dziedziczenia. Dopiero od chwili zarejestrowania APD pan Marek stał się podatnikiem, który musi uregulować kwestie związane z podatkiem od spadków i darowizn.
Zwolnienie od podatku spadkowego
Znaczna część spraw spadkowych dotyczy dziedziczenia w kręgu najbliższej rodziny. To z kolei powoduje, że spadkobiercy mogą ubiegać się o zwolnienie w zakresie podatku od spadków i darowizn. Możliwość uniknięcia zapłaty podatku nie powstaje jednak automatycznie i wymaga od zainteresowanych dopełnienia kilku ważnych formalności.
Zgodnie z treścią art. 4a ust. 1 Ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.
Jak wynika z powyższego, spadkobierca, który mieści się w grupie osób mogących skorzystać ze zwolnienia podatkowego, musi zgłosić fakt dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od dnia uzyskania stosownego dokumentu potwierdzającego jego prawa do spadku. Jeśli spóźni się ze zgłoszeniem, zwolnienie nie będzie możliwe, a urząd obciąży daną osobę podatkiem. Ukrywanie faktu dziedziczenia nie jest rozsądnym pomysłem, ponieważ urzędy skarbowe są informowane o nabyciu spadku przez sądy oraz notariuszy (spadkobiercy nie ukryją tego faktu). Warto podkreślić, że w takiej sytuacji urzędnicy prędzej czy później odezwą się do spadkobiercy, żądając jednak odsetek za zwłokę w płatności oraz nakładając ewentualne kary za opóźnienie.
Aby skorzystać z omawianego zwolnienia, spadkobierca musi złożyć informację o nabytym majątku na druku SD-Z2. Wskazuje się w nim składniki masy spadkowej oraz ich wartości – nie trzeba się jednak obawiać, że wartościowy spadek przekreśli szansę na uniknięcie zapłaty podatku. Wartość spadku nie ma bowiem znaczenia w takich sprawach – decydujące jest bliskie pokrewieństwo ze zmarłym oraz dopełnienie formalności skarbowych w ustawowym terminie. Do wniosku podatkowego należy dołączyć wypis aktu poświadczenia dziedziczenia albo odpis prawomocnego postanowienia sądu w sprawie stwierdzenia nabycia spadku. Jeśli wnioskodawca tego nie zrobi, zostanie wezwany do uzupełnienia braków formalnych. Sam wniosek nie podlega żadnej opłacie skarbowej. Pismo kierujemy do naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania spadkobiercy. Każdy spadkobierca wysyła wniosek we własnym imieniu – nie ma możliwości, aby jedna osoba działała na rzecz większej ilości spadkobierców.
„Wykonanie obowiązku zgłoszenia, jednakże nie na tym formularzu, nie może przesądzać o niespełnieniu warunków, gdy podmiot spełnił ustawowe warunki do zwolnienia. W praktyce zatem chodzi o poinformowanie organu podatkowego o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych. Innymi słowy, dokonanie zgłoszenia darowizny w innej formie niż na właściwym formularzu nie może przesądzać o niespełnieniu warunków do uzyskania zwolnienia na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, gdy zostają spełnione określone w tym przepisie ustawowe warunki uzyskania zwolnienia”.
Podatek od spadku
Jeśli spadkobierca nie mieści się w grupie zwolnionej od obowiązku zapłaty omawianego podatku, niestety, ale będzie musiał uiścić tę daninę na rzecz stosownego urzędu skarbowego. W tym celu również powinien zgłosić fakt nabycia podatku, choć tym razem na formularzu SD-3, do którego dołączy dokument urzędowy potwierdzający nabycie przez niego praw do określonego majątku. Podatnik jest zobowiązany do samodzielnego obliczenia podatku i wpisania go do składanego formularza. Termin na dopełnienie wszystkich formalności jest tutaj znacznie krótszy niż ten stosowany w przypadku zwolnienia podatkowego. Spadkobierca ma obowiązek dopełnić formalności skarbowych w ciągu 1 miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, a więc od dnia uprawomocnienia się postanowienia w sprawie stwierdzenia nabycia spadku albo zarejestrowania notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia. Jeśli spadkobierca spóźni się z wysłaniem formularza lub zatai fakt nabycia spadku przed urzędem skarbowym, powinien spodziewać się kary finansowej oraz odsetek od ustalonego, a niezapłaconego podatku.
Po wysłaniu wniosku do właściwego urzędu skarbowego trzeba oczekiwać na pismo, w którym znajdzie się informacja o wysokości podatku należnego do zapłaty. Decyzja skarbowa będzie zawierała w sobie także termin zapłaty podatku oraz numer rachunku bankowego, na który należy dokonać stosownego przelewu. Warto zapamiętać, że podatku od spadków i darowizn nie płaci się przed otrzymaniem stosownej decyzji administracyjnej z urzędu skarbowego, lecz dopiero po odebraniu takiego pisma.
Podsumowanie
Obowiązek podatkowy przy nabyciu spadku powstaje zawsze wraz z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu w sprawie stwierdzenia nabycia spadku albo zarejestrowania notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia. Do momentu uzyskania tych dokumentów spadkobierca nie jest uznawany za podatnika. Każdy, kto dopełnił formalności spadkowych, zobowiązany jest do poinformowania właściwego naczelnika urzędu skarbowego o fakcie nabycia spadku, a także do zadbania, by podatek od spadku został opłacony, jeśli nie może skorzystać ze zwolnienia podatkowego. Zwolnienie nie następuje jednak z mocy samego prawa i podatnik musi o niego samodzielnie zawnioskować w konkretnym terminie ustawowym.
