Podatek od spadku zgłoszonego po terminie przedawnienia

Osoby otrzymujące spadek są niekiedy zobowiązane zapłacić podatek od spadku lub mogą skorzystać z szeregu zwolnień. W wielu przypadkach podatnicy nie muszą płacić podatku w ogóle. Jednak aby z tego skorzystać, należy dopełnić wszystkich obowiązków, w tym szczególności złożyć odpowiednie zeznania. 

Opodatkowanie spadku 

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem m.in. dziedziczenia.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn nie zawiera regulacji dotyczących spadku, w związku z tym należy odwołać się do uregulowań zawartych w Kodeksie cywilnym.

W myśl art. 929 § 1 kc prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, natomiast spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku (patrz art. 925 kc). Oznacza to, że dniem nabycia spadku jest data śmierci spadkodawcy. Natomiast prawomocne postanowienie sądu o nabyciu spadku potwierdza jedynie prawo spadkobiercy do tego spadku od momentu jego otwarcia.

W myśl art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. Obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze dziedziczenia z chwilą przyjęcia spadku.

W sytuacji, gdy nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma. W praktyce jest nim zazwyczaj orzeczenie sądu. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. W przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia (patrz art. 6 ust. 4 ustawy podatku od spadków i darowizn).

Podsumowując, zgodnie z powyższymi regulacjami obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze dziedziczenia z chwilą przyjęcia spadku lub jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, z chwilą sporządzenia pisma, a w przypadku gdy jest nim orzeczenie sądu, z chwilą uprawomocnienia się tego orzeczenia.

Wysokość podatku od spadku 2023

Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę od jednej osoby własności rzeczy i praw majątkowych o wartości przekraczającej:

• 10 434 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;

• 7 878 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;

• 5 308 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

 Tym samym wysokość podatku jest uzależniona od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.

Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

1. do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

2. do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

3. do grupy III – innych nabywców.

Zwolnienie najbliższej rodziny z opodatkowania

Ustawodawca przewidział zwolnienie z opodatkowania na najbliższej rodziny. Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

• zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2–5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz

• w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 (tj. 9637 zł) – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym. 

Zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych dokonuje się na formularzu SD-Z2. Tym samym spełnienie wszystkich powyższych warunków powoduje, że nabywca nie zapłaci podatku od otrzymanego spadku.

Zgłoszenie spadku po terminie przedawnienia

Jak to wyżej wykazaliśmy, aby podatnik mógł skorzystać ze zwolnienia, musi dokonać zgłoszenia spadku do organu podatkowego. W praktyce pomimo terminu 6-miesięcznego podatnicy zapominają i nie zgłaszają spadku. Co ważne, powyższy termin jest nieprzywracalny. Tym samym zgłoszenie spadku po tym terminie powoduje jego opodatkowanie podatkiem.

Przykład 1.

Podatnik został spadkobiercą po swojej matce, która zmarła 4 listopada 2010 roku. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nabycia spadku po zmarłej prowadził ojciec podatnika. Na skutek przeprowadzonego postępowania przed sądem spadku wydano orzeczenie stwierdzające nabycie spadku po matce, które uprawomocniło się 10 kwietnia 2012 roku.

Orzeczenie stwierdza, że podatnik nabył z mocy ustawy 1/3 części spadku. Co istotne, nie był on świadomy konieczności zgłoszenia nabycia spadku po zmarłej matce, ponieważ nie znał orzeczenia. W związku z tym nie złożył do właściwego urzędu skarbowego zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych na druku SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (tutaj dzień uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku). Wartość nabytego spadku szacuje się maksymalnie do 30 000,00 zł. 

W analizowanej sprawie minął już termin na wydanie decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe z tytułu nabycia spadku (przedawnienie, ponieważ minęło 5 lat, licząc od końca roku, w którym nastąpiło uprawomocnienie się postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku po matce). Podatnik chce obecnie złożyć zaległe zeznanie podatkowe. Czy w takiej sytuacji zapłaci podatek od spadków i darowizn?

Zobowiązanie podatkowe w podatku od spadków i darowizn co do zasady powstaje na skutek doręczenia decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania. Winna być ona poprzedzona złożeniem zeznania podatkowego. Okres przedawnienia prawa do wydania decyzji ustalającej wysokość podatku od spadków i darowizn liczy się od końca roku, w którym powstał obowiązek podatkowy, tj. od końca roku, w którym uprawomocniło się postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. 

O tym, czy sprawa uległa przedawnieniu, decyduje więc data powstania obowiązku podatkowego, a nie nabycia spadku. W przypadku, gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym na fakt nabycia. 

Ustawodawca określił więc, w jakich konkretnie sytuacjach powstaje obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn. Tym samym w przedstawionej sytuacji obowiązek podatkowy odnawia się z chwilą, gdy podatnik powoła się przed organem na nabycie spadku (darowizny). Przepisy te mają zabezpieczyć interes budżetu przed nieuczciwością podatników, którzy nie wywiązują się ze swoich obowiązków. 

Podsumowując, w przypadku podatku od spadków i darowizn okres przedawnienia nie zawsze uchroni przed obowiązkiem zapłaty podatku od spadku. W wielu przypadkach podatnik zapłaci daninę już po okresie przedawnienia.