W 2023 roku zaczęły obowiązywać nowe przepisy Kodeksu pracy i wprowadzono nowe zwolnienia od pracy. Jak wpływają one na podstawę wynagrodzenia chorobowego? Jak jest wyliczana podstawa tego wynagrodzenia? W artykule wyjaśniamy szczegóły.
Nowe zwolnienia od pracy
Od kwietnia 2023 roku pracownicy mogą korzystać z dwóch nowych zwolnień od pracy:
- urlopu opiekuńczego na podstawie art. 1731 kp,
- z powodu działania siły wyższej na podstawie art. 1481 kp.
Urlop opiekuńczy na podstawie art. 1731 kp jest udzielany pracownikowi w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia członkowi najbliższej rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga takiej opieki bądź wsparcia z poważnych względów medycznych. Pracownik może skorzystać z urlopu opiekuńczego jedynie przez 5 dni w roku kalendarzowym.
W miesiącu, w którym pracownik skorzysta z tego uprawnienia, konieczne będzie proporcjonalne zmniejszenie pensji. W związku z tym zastosowanie ma § 12 ust. 1 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kp.
Zwolnienie z powodu siły wyższej to dodatkowe wolne przeznaczone dla rodziców dzieci oraz opiekunów: Przysługuje ono właśnie ze względu na działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna będzie natychmiastowa obecność pracownika. Wymiar zwolnienia z powodu siły wyższej to 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym. Pracownik będzie samodzielnie decydować o tym, czy wykorzysta je godzinowo, czy w dniach. Za czas tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy tej kwoty – stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.
Podstawa chorobowego
Podstawę wynagrodzenia chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie, które ustala się poprzez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego przez ubezpieczonego będącego pracownikiem z okresu, z którego ustalana jest podstawa, przez liczbę miesięcy, z tego okresu. Jeśli w danym okresie pracownik nie osiągnął wynagrodzenia wskutek nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, to przy ustalaniu podstawy należy:
- wyłączyć wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go wymiaru czasu pracy;
- uzupełnić kwotę wynagrodzenia z miesięcy, w których ubezpieczony będący pracownikiem przepracował co najmniej połowę obowiązującego go wymiaru czasu pracy.
Dni urlopu wypoczynkowego i inne dni nieobecności w pracy, za które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, traktuje się na równi z dniami, w których pracownik świadczył pracę.
Podstawę wymiaru świadczenia chorobowego stanowi wynagrodzenie:
- miesięczne określone w umowie o pracę, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości;
- które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy, jeżeli otrzymuje wynagrodzenie zmienne.
Podstawa wynagrodzenia chorobowego a nowe zwolnienia od pracy – dotychczasowe stanowisko ZUS-u
W związku z pojawieniem się nowych zwolnień od pracy pojawiło się pytanie, czy powinny mieć one wpływ na wyliczanie podstawy chorobowej. Większość ekspertów prawa pracy nowe nieobecności sklasyfikowała jako nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych i tym samym przy ustalaniu podstawy należy wyłączyć wynagrodzenie (za miesiące, w których przepracowano mniej niż połowę czasu pracy) lub uzupełnić kwotę wynagrodzenia.
Informacja, jaką przedstawił ZUS, w znaczący sposób zmienia tę zasadę.
„W jaki sposób powinna być ustalona podstawa wymiaru zasiłku chorobowego w przypadku skorzystania przez pracownika z urlopu opiekuńczego na podstawie art. 1731 k.p. albo ze zwolnienia od pracy w wymiarze 2 dni, albo 16 godzin z powodu działania siły wyższej na podstawie art. 1481 k.p.?
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem okresu, o którym mowa w art. 36 ust. 1 ustawy zasiłkowej, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. W przypadku pracownika, który korzystał z urlopu opiekuńczego (nieobecność usprawiedliwiona) na podstawie art. 1731 k.p., podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowić będzie wynagrodzenie po uzupełnieniu na zasadach określonych w art. 38 ust. 2 i 3 w związku z art. 37 ust. 2 ustawy zasiłkowej.
W przypadku pracownika, który korzystał ze zwolnienia od pracy w wymiarze 2 dni albo 16 godzin z powodu działania siły wyższej na podstawie art. 1481 k.p., podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowić będzie wynagrodzenie w kwocie faktycznie wypłaconej”.
Oznacza to, że w przypadku korzystania z urlopu opiekuńczego podstawę wymiaru zasiłku chorobowego będzie stanowić wynagrodzenie po uzupełnieniu.
Kwestia przedstawia się inaczej w przypadku zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej, gdzie według stanowiska ZUS-u podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego będzie stanowić wynagrodzenie w kwocie faktycznie wypłaconej, czyli nie należy uzupełniać wynagrodzenia.
Istotne jest to, że jest to stanowisko przedstawione przez ZUS, przy którym nie podał on konkretnej podstawy prawnej. Budzi to wiele wątpliwości i sprawia, że wiele osób obawia się stosować to rozwiązanie. W związku z tym, że omawiane stanowisko ZUS-u jest podane w wątpliwość, z pewnością niedługo pojawi się także stanowisko ministerstwa czy inspekcji pracy. Należy monitorować tę kwestię, aby mieć pewność, że podstawa wynagrodzenia chorobowego jest wyliczana poprawnie.
Podstawa wynagrodzenia chorobowego a nowe zwolnienia od pracy – zmiana stanowiska ZUS-u
27 grudnia 2023 roku stanowisko Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odniosło się do przedstawionego stanowiska ZUS-u, uznając je za błędne.
[…] Powołany przepis ustawy posługuje się sformułowaniem „przyczyny usprawiedliwione”, co oznacza, że przyczynę uzupełnienia wynagrodzenia w danym miesiącu (albo wyłączenia takiego miesiąca przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku) daje również usprawiedliwiona nieobecność związana ze zwolnieniem od pracy na podstawie art. 148¹ § 1 k.p. […].
Na podstawie stanowiska ZUS zmienił swoje dotychczasowe stanowisko i uznał, że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku w przypadku korzystania ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej należy przyjąć stałe miesięczne wynagrodzenie pracownika, które wynika z umowy. Jeżeli pracownikowi przysługują także zmienne składniki wynagrodzenia, należy je przyjąć po uzupełnieniu, czyli ustala się je poprzez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni, w których zostało ono osiągnięte, i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w danym miesiącu.
Przykład 1.
Pan Kamil w marcu nie wykonywał pracy w wymiarze 8 h (1 dzień), ponieważ korzystał ze zwolnienia z powodu siły wyższej. Wynagrodzenie zasadnicze wynosi 8500 zł, pracownik otrzymuje zmienną premię. W miesiącu korzystania ze zwolnienia wymiar czasu pracy wyniósł 168 h i poza płacą zasadniczą mężczyzna otrzymał premię 1000 zł. Wynagrodzenie za ten miesiąc wyniesie:
Wynagrodzenie zasadnicze:
8500 zł : 168 h = 50,60 zł
50,60 zł × 8 h = 404,80 zł
404,80 zł × 50% = 202,40 zł
(8500 zł − 202,40 zł) = 8297,60 zł
Zmienne składniki wynagrodzenia:
1000 zł / (168 h − 8 h) = 6,25 zł
6,25 zł × 8 h = 50 zł
50 zł × 50% = 25 zł
Wynagrodzenie za dany miesiąc wyniesie:
8297,60 + 1000 zł + 25 zł = 9322,60 zł
W podstawie wymiaru świadczeń chorobowych za ten miesiąc należy uwzględnić:
wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę, tj. 8500 zł i wszystkie pozostałe składniki wynagrodzenia w kwocie faktycznie wypłaconej bez uzupełniania pomniejszone o 13,71%, czyli (8500 zł +1000 zł + 25 zł) − 13,71% = (9525 zł) − 13,71% = 8219,12 zł.
Jak widać, ustalanie podstawy wymiaru zasiłku może przysporzyć wielu problemów, szczególnie gdy stanowisko w tym zakresie ulega zmianie. Dlatego warto śledzić wszystkie informacje w tym zakresie.
