Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu) oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy wchodzące w skład ubezpieczeń społecznych jest dobrowolne i nie ma obowiązku uiszczać na nie składek. Jeśli jednak przedsiębiorca zdecyduje się zgłosić do ubezpieczenia chorobowego i w związku z tym regulować składki, wówczas po określonym czasie otrzymuje prawo do:
- zasiłku chorobowego;
- zasiłku macierzyńskiego;
- zasiłku opiekuńczego oraz
- świadczenia rehabilitacyjnego.
Podkreślenia wymaga fakt, że przedsiębiorca dobrowolnie podlegający ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym nie ma prawa do wnioskowania o objęcie ubezpieczeniem chorobowym.
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy – zgłoszenie
Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego może przystąpić osoba wykonująca działalność gospodarczą, która obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym. Zgłoszenia można dokonać w wybranym terminie podczas realizowania działalności – w pierwszym dniu jej funkcjonowania lub w okresie późniejszym.
Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym przedsiębiorcy ma miejsce od wskazanego w odpowiednim wniosku dnia tylko wtedy, jeśli zgłoszenia do obligatoryjnych ubezpieczenia rentowego i emerytalnego dokona się w terminie 7 dni od momentu powstania obowiązku ubezpieczeniowego.
Zmieniło się to jednak od 1 stycznia 2022 roku. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 14 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych: „Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego w zgłoszeniu tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4 albo 4b”.
Oznacza to, że przedsiębiorca będzie podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia zgłoszenia do tego ubezpieczenia, przy czym objęcie nim następuje jednak nie wcześniej niż od dnia, w którym zgłoszenie zostanie złożone w ZUS-ie.
Przykład 1.
Pani Anna prowadzi działalność od 1 stycznia 2023 roku. Nie podlegała dotychczas ubezpieczeniu chorobowemu. Zdecydowała się na opłacanie tej składki dopiero 15 stycznia 2024 roku. W związku z tym powinna złożyć w ZUS-ie deklarację:
- ZUS ZWUA z datą ustania dotychczasowych ubezpieczeń od 15 stycznia 2024 roku, kodem przyczyny wyrejestrowania 600;
- ZUS ZUA, czyli zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych, w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczenia zdrowotnego z dniem 15 stycznia 2024 roku.
Dokumenty te zostały wysłane do ZUS-u 17 stycznia 2024 roku. W związku z tym pani Anna będzie objęta ubezpieczeniem chorobowym od tego właśnie dnia.
Warto również zwrócić uwagę, że w przypadku przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego w trakcie miesiąca przedsiębiorca powinien uregulować tę składkę już za miesiąc zgłoszenia i to w pełnej wysokości.
Przykład 2.
Pan Jarosław zgłosił się do ubezpieczenia chorobowego od 7 kwietnia 2024 roku. W związku z tym pierwszą składkę chorobą za cały miesiąc musi naliczyć w DRA za kwiecień 2024 roku.
Ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy możliwe bez zgłoszenia?
Do końca 2021 roku działało jeszcze tzw. zgłoszenie dorozumiane. Funkcjonowało to tak, że jeśli podatnik nie przesłał do ZUS-u zgłoszenia na formularzu ZUS ZUA, a rozliczył i opłacił (w terminie i pełnej wysokości), wówczas fakt ten został uznany za zgłoszenie do tego rodzaju ubezpieczenia.
Z kolei od 2022 roku nie występuje tu już zasada tzw. wniosku dorozumianego. By potwierdzić chęć przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego, osoba prowadząca działalność powinna wypełnić i przesłać zgłoszenie na formularzu ZUS ZUA na zasadach opisanych we wcześniejszej części artykułu.
Ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy – podstawa wymiaru składki
Podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy jest taka sama jak dla pozostałych ubezpieczeń społecznych. Nie ma zatem możliwości podwyższenia podstaw wymiaru składek tylko jednego z tych ubezpieczeń.
Wysokość składki na ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy obejmuje 2,45% podstawy wymiaru składki.
Minimalna wysokość składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy od stycznia 2024 wynosiła 1 272,60 zł, od lipca wynosi ona 1 290,00 zł. Jest to podstawa wymiaru składek dla osób korzystających z preferencji i małego ZUS-u. Dla osób posługujących się dużym ZUS-em wynosi ona obecnie 4 694,40 zł zł. Maksymalna wysokość podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe jest ograniczona przepisami. Obejmuje 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, które jest stosowane do określenia rocznego limitu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, które w 2024 roku wynosi 19 560 zł.
Ustanie ubezpieczenia chorobowego przedsiębiorcy
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy ustaje:
- od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony w ZUS-ie;
- od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom (od dnia zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej).
Składki na fakultatywne ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy należy rozliczać i uiszczać razem ze składkami na ubezpieczenia społeczne. Co istotne, do końca 2021 roku w przypadku braku terminowej wpłaty ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy ustawało od pierwszego dnia miesiąca, za który nie opłacono składek w terminie, na co wskazywał art. 14 ust. 2 pkt 2. Zainteresowany mógł wnioskować do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zgodę na nieterminowe uregulowanie składek bez konsekwencji w postaci przerwania ciągłości trwania ubezpieczenia chorobowego przedsiębiorcy. Musiała to być jednak rzetelnie uzasadniona okoliczność.
Od 2022 roku uchylona została zasada, w myśl której nieterminowe opłacenie składek powodowało ustanie dobrowolnych ubezpieczeń. Natomiast wnioski o zgodę na opłacanie składki po terminie za okres sprzed 1 stycznia 2022 roku można składać tylko do 30 czerwca 2022 roku. Według nowych przepisów prawo do zasiłku przysługuje, jeśli w dniu powstania uprawnienia do tego świadczenia nie będzie się miało zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne albo zadłużenie nie przekracza 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Gdy zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1% minimalnego wynagrodzenia zostanie spłacone w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia, wówczas ZUS wypłaci świadczenie od tego właśnie dnia. Natomiast gdy zadłużenie zostanie uregulowane po 6 miesiącach, świadczenie będzie przysługiwało od dnia spłaty całości zadłużenia.
Podsumowując, ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy nie należy do obowiązkowych i we wniosku trzeba wskazać chęć dobrowolnego podlegania pod nie. Warto pamiętać, aby dokonać tego w odpowiednich terminach, bowiem dla ZUS-u ważna będzie przede wszystkim data złożenia dokumentów zgłoszeniowych.
