Wyczerpanie 182 dni okresu zasiłkowego a prawo do chorobowego w 2024

Zasiłek chorobowy przysługuje zasadniczo przez 182 dni. Czy do jednego okresu zasiłkowego wliczane są okresy  niezdolności do pracy spowodowanych tą samą chorobą? Kiedy wyczerpanie 182 dni okresu zasiłkowego powoduje brak prawa do kolejnych świadczeń? Sprawdź szczegóły.

Prawo do zasiłku chorobowego

Zgodnie z art. 4 pkt 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa prawo do zasiłku chorobowego nabywa osoba ubezpieczona po upływie:

• 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – w przypadku obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego – dotyczy pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę;
• 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – w przypadku dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego – dotyczy m.in. osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia, które przystąpiły do ubezpieczenia dobrowolnie.

Do tego okresu wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia, jeżeli przerwa w ubezpieczeniu trwała krócej niż 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, bezpłatnym lub odbywaniem czynnej służby wojskowej jako żołnierz niezawodowy.

Przykład 1.

Pan Piotr w ubiegłym roku ukończył studia i był zatrudniony na podstawie umowy zlecenia do 25 września 2023 roku. Z tego tytułu opłacał dobrowolną składkę na ubezpieczenie chorobowe. 15 października został zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Już po dwóch dniach pracy zachorował i otrzymał zwolnienie lekarskie. W związku z tym, że przerwa pomiędzy poprzednim ubezpieczeniem chorobowym z tytułu umowy zlecenia a tym z tytułu umowy o pracę jest krótsza niż 30 dni, panu Piotrowi należy się wynagrodzenie chorobowe bez okresu wyczekiwania.

Bez okresu wyczekiwania zasiłek chorobowy przysługuje:

• absolwentom szkoły lub uczelni w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu;
• jeżeli niezdolność do pracy powstała w związku z wypadkiem w drodze do lub z pracy;
• obowiązkowo ubezpieczonemu, który posiada 10-letni staż pracy;
• posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji;
• funkcjonariuszom Służby Celnej, którzy podjęli pracę w jednostce organizacyjnej Krajowej Administracji Skarbowej.

Przez pierwsze 33 dni w ciągu roku kalendarzowym wypłacane jest wynagrodzenie chorobowe na podstawie art. 92 Kodeksu pracy (kp). W przypadku pracowników po 50. roku życia okres ten wynosi 14 dni.

Okres zasiłkowy

Okres zasiłkowy to okres, kiedy pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy. Wynosi on:

• 182 dni;
• 270 dni – jeżeli niezdolność do pracy jest spowodowana gruźlicą (Kod „D” na zwolnieniu lekarskim) oraz ciążą (Kod „B” na zwolnieniu lekarskim).

Od 1 stycznia 2022 roku wszystkie okresy zasiłkowe się sumują i nie ma znaczenia, jaka choroba spowodowała orzeczenie niezdolności do pracy, o ile przerwa między zwolnieniami nie jest dłuższa niż 60 dni.

Zmiana wprowadzona w 2022 roku ma ogromne znaczenie dla osób często chorujących na różne choroby, gdyż może ona spowodować, że po wyczerpaniu okresu zasiłkowego w danym roku pracownik zostanie pozbawiony prawa do świadczeń z tytułu choroby.

Przed wejściem w życie znowelizowanych przepisów pracownik mógł przebywać na zwolnieniu lekarskim przez 182 dni. Następnie mógł wrócić na jeden dzień do pracy i zachorować na inną chorobę i okres 182 dni liczony był na nowo. W obecnym stanie prawnym jest to niemożliwe.

Przykład 2.

Pani Urszula przebywała na zwolnieniu lekarskim przez 182 dni z powodu problemów z kręgosłupem. Następnie przeszła kontrolne badania lekarskie, uzyskała zdolność do wykonywania pracy i podjęła ją. Pracowała przez kolejne 50 dni i zachorowała na serce. Mimo że to jest inna choroba, pani Urszula nie ma prawa do zasiłku chorobowego, gdyż wyczerpała już 182-dniowy okres zasiłkowy, a od zakończenia tego okresu nie minęło jeszcze 60 dni.

Wyczerpanie 182 dni okresu zasiłkowego w 2024 r. a kolejne zwolnienia - co może zrobić pracodawca?

Jeżeli pracownik jest nieobecny w pracy z powodu choroby, a nie przysługuje mu zasiłek chorobowy z powodu wyczerpania 182-dniowego okresu zasiłkowego, pracodawca może rozliczyć taką nieobecność jako nieobecność usprawiedliwioną niepłatną.

Należy pamiętać, że po wyczerpaniu 182 dni okresu zasiłkowego pracownik ma prawo do skorzystania ze świadczenia rehabilitacyjnego. Jest ono przyznawane osobie, która przebywała na zwolnieniu lekarskim przez 182 dni i nadal jest niezdolna do pracy, ale rokuje powrót do zdrowia. Świadczenie rehabilitacyjne jest przyznawane na maksymalnie rok.

Jeżeli natomiast lekarz orzecznik ZUS uzna, że po wyczerpaniu 182-dniowego okresu zasiłkowego pracownik nie rokuje powrotu do zdrowia umożliwiającego mu wykonywanie obowiązków na dotychczasowym stanowisku, wówczas ZUS odmawia przyznania świadczenia rehabilitacyjnego, a pracownik może wnioskować o rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Przykład 3.

Pan Józef ciężko zachorował i przebywał na zwolnieniu lekarskim przez 182 dni. Po zakończeniu okresu zasiłkowego wystąpił do ZUS-u o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego. Po przeprowadzeniu badań lekarskich lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że pan Józef nie spełnia warunków do otrzymania świadczenia rehabilitacyjnego. Wówczas pan Józef wystąpił do ZUS-u z wnioskiem o przyznanie renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

W tym przypadku pracodawca może zwolnić pracownika z pracy z powodu nieuzyskania przez niego zdolności do niej. Wcześniej powinien wysłać pracownika na badania kontrolne i po uzyskaniu orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak możliwości zatrudnienia pracownika na dotychczasowym stanowisku wręczyć mu wypowiedzenie umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Co istotne, w przypadku tej opcji pracownikowi należy się normalne wynagrodzenie, jakie otrzymałby, gdyby pracował.

Pracodawca może także zaproponować pracownikowi inne stanowisko pracy, na którym mógłby pracować po uzyskaniu renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Oczywiście zgodę na pracę na innym stanowisku powinien wydać lekarz medycyny pracy po zapoznaniu się z czynnikami szkodliwymi na danym stanowisku. Pracownik pobierający rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy może pracować na specjalnie dostosowanym stanowisku pracy, a orzeczenie ZUS-u o rencie jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Oznacza to między innymi, że norma czasu takiego pracownika wynosi 7 godzin na dobę, że nie może on pracować w nadgodzinach, porze nocnej bez zgody lekarza medycyny pracy. Dla pracodawcy zatrudnienie takiego pracownika wiąże się natomiast z możliwością uzyskania dofinansowania z PFRON.

Należy pamiętać też o tym, że w razie rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem posiadającym prawo do renty pracodawca ma obowiązek wypłacić odprawę emerytalno-rentową, która w niektórych sytuacjach (np. w przypadku pracowników samorządowych) wynosi 6-krotność wynagrodzenia pracownika.

W sytuacji wyczerpania okresu zasiłkowego oraz otrzymania z ZUS-u decyzji o odmowie świadczenia rehabilitacyjnego pracodawca może także zwolnić pracownika w trybie natychmiastowym zgodnie z art. 53 § 1 pkt 1b kp– rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia bez winy pracownika.

Reasumując, pracodawca ma kilka możliwości do wyboru, w sytuacji gdy pracownik wyczerpie 182-dniowy okres pobierania zasiłku chorobowego i nadal jest niezdolny do pracy. 

Od zwolnienia go z pracy z powodu braku zdolności do pracy za wypowiedzeniem po natychmiastowe zwolnienie z pracy z przyczyn niezawinionych. Z chwilą wyczerpania okresu zasiłkowego oraz w sytuacji, gdy pracownik nie otrzyma świadczenia rehabilitacyjnego, kończy się jego ochrona przed zwolnieniem. Nie dotyczy to osób będących pod szczególną ochroną, jak kobiety w ciąży, chronieni działacze związku zawodowego czy osoby, którym brakują 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego.