Podział terytorialny wewnątrz kraju zmieniał się w okresie powojennym kilkukrotnie. Obowiązujący do końca 1998 roku dwustopniowy podział administracyjny Polski zastąpiono podziałem trójstopniowym, w którego skład wchodzą województwa, gminy i powiaty.
Podział administracyjny Polski – województwa
Reforma administracyjna Polski wprowadzona ustawą o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa miała na celu odbudowę samorządności, a przede wszystkim usprawnienie działań władz mniejszych jednostek samorządu terytorialnego. Ponadto, celem było utworzenie większych regionów, które mogłyby konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii Europejskiej. Województwa sprzed reformy administracyjnej były zbyt małe, by efektywnie wykorzystywać środki finansowe.
Zgodnie z aktualnym podziałem administracyjnym, województwa są jednostkami najwyższego stopnia – zasadnicza, nadrzędna jednostka podziału. Obecnie Polska podzielona jest na 16 województw:
-
dolnośląskie,
-
kujawsko-pomorskie,
-
lubelskie,
-
lubuskie,
-
łódzkie,
-
małopolskie,
-
mazowieckie,
-
opolskie,
-
podkarpackie,
-
podlaskie,
-
pomorskie,
-
śląskie,
-
świętokrzyskie,
-
warmińsko-mazurskie,
-
wielkopolskie,
-
zachodniopomorskie.
Władzę administracyjną w województwie sprawują władze samorządowe oraz organy administracji rządowej.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie przedstawicielem administracji rządowej jest wojewoda powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra, który sprawuje nadzór nad legalnością działania samorządu wojewódzkiego. Lokalną społeczność reprezentują natomiast sejmik samorządowy wybierany w wyborach powszechnych na okres 5 lat oraz zarząd województwa z marszałkiem na czele wybieranym przez sejmik wojewódzki.
Podział administracyjny Polski – powiaty
Powiaty są jednostkami samorządu terytorialnego i podziału administracyjnego Polski II stopnia. Ich działanie i funkcjonowanie zostało uregulowane w ustawie o samorządzie powiatowym. Wyróżnia się powiaty, czyli jednostki samorządu obejmujące kilka gmin oraz miasta na prawach powiatu, w których organy samorządu gminnego posiadają również zadania i kompetencje przewidziane w ustawie dla samorządu powiatowego.
Obszar Polski podzielony jest na 380 powiatów – 314 jednostek to powiaty ziemskie, zaś 66 jednostek to powiaty grodzkie.
Powiat ziemski obejmuje na ogół kilka gmin, na które składają się tereny wiejskie i mniejsze miasta. Władzę stanowi rada powiatu wybierana w wyborach powszechnych i bezpośrednich na okres 5 lat.
Władzę wykonawczą zaś stanowi urząd starosty powiatowego, na czele którego stoi starosta wybierany przez radę powiatu.
Podział administracyjny Polski – gminy
Gminy są samorządowymi jednostkami podziału administracyjnego kraju, najniższego szczebla, a ich władzę stanowi rada gminy wybierana w wyborach powszechnych i bezpośrednich na okres 5 lat. Władzę wykonawczą w gminach stanowią wójtowie (w gminach wiejskich), burmistrzowie (w gminach miejsko-wiejskich i miejskich) lub prezydenci (w dużych gminach miejskich) wybierani w wyborach bezpośrednich.
Można wyróżnić trzy rodzaje gmin:
-
gminy wiejskie (obejmujące wyłącznie tereny wiejskie),
-
gminy miejsko-wiejskie (obejmujące zarówno obszar miasta, jak i tereny wiejskie),
-
gminy miejskie (obejmujące wyłącznie obszar miasta).
Każda gmina posiada jedną siedzibę władz, w gminach wiejskich jest nią wieś lub miasto sąsiadujące z tą gminą, a w gminach miejsko-wiejskich i miejskich siedzibą władz jest miasto.
Obecnie w Polsce wyróżnia się 2477 gmin:
-
1537 gmin wiejskich,
-
638 gmin miejsko-wiejskich,
-
302 gmin miejskich (w tym 66 gmin będących jednocześnie miastami na prawach powiatu).
Podsumowując, aktualny podział administracyjny Polski od kilkunastu lat pozostaje niezmienny. Podział Polski na mniejsze jednostki terytorialne umożliwiał lepsze zarządzanie administracyjne państwem i sprawniejsze funkcjonowanie służb publicznych.
