Postępowanie cywilne w działalności przedsiębiorstwa- struktura sądów

Struktura sądów - polski system prawny

W polskim systemie prawnym katalog rodzajów sądów jest zamknięty. Art. 175 Konstytucji RP stanowi, że wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. Konstytucja zakłada również, że każdy ma prawo do rozpatrzenia sprawy dwa razy, dlatego system jest dwuinstancyjny. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jaka jest struktura sądów w Polsce! Sąd Najwyższy jest organem nadzorczym wobec sądów powszechnych i wojskowych.

Rozpoznawanie spraw

W sprawach cywilnych, inaczej niż w karnych funkcjonuje zasada ciągłości właściwości sądu. Sąd właściwy w momencie wniesienia pozwu pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania nawet jeśli właściwość zmieniłaby się w toku sprawy. Wyjątkiem od tej zasady jest zmiana powództwa co do przedmiotu postępowania.

Przykład 1.

Kiedy wartość sporu przekracza właściwość Sądu Rejonowego konieczne jest przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu.

Rozpatrywaniem spraw cywilnych zajmują się sądy powszechne, sądy szczególne lub Sąd Najwyższy, chyba że przepis prawny szczególny stanowi inaczej. Zgodnie z art. 2 Kodeksu postępowania cywilnego, sądami szczególnymi są sądy wojskowe i administracyjne, które rozpatrują sprawy wyjęte spod rozpoznania przez sądy powszechne.

Właściwość rzeczowa czyli przedmiot postępowania decyduje o tym, jaki sąd będzie właściwy do rozpoznania sprawy. 

Sprawy cywilne możemy podzielić na sprawy w znaczeniu materialnym i formalnym.

1. Sprawy cywilne w znaczeniu materialnym to sprawy wynikające ze stosunków uregulowanych przez prawo cywilne, rodzinne i opiekuńcze oraz prawo pracy.

2. Sprawy cywilne w znaczeniu formalnym to inne sprawy przekazane sądom powszechnym do rozpoznania na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego praz ustaw szczególnych.

Struktura sądów

W polskim systemie prawnym rozróżniamy sądy:

• rejonowe,

• okręgowe,

• apelacyjne.

Sądy rejonowe tworzone są zazwyczaj dla gminy, a w uzasadnionych wypadkach można utworzyć kilka sądów rejonowych na terenie jednej gminy, a nawet miasta. Najczęściej dodatkowe sądy tworzy się dla dużych miast, w których właściwość miejscowa zależna jest od danej dzielnicy czy nawet ulicy. Przykładem takiego rozwiązania może być gmina Wrocław, w której jest kilka sądów rejonowych (np. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków czy Sąd Rejonowy dla Wrocławia Fabrycznej)

Sąd okręgowy tworzony jest dla przynajmniej 2 sądów rejonowych. Stanowią one drugą instancję w stosunku do sądów rejonowych lub są I instancją w sprawach, dla których została przewidziana ustawą ich właściwość. Przykładem może być Sąd Okręgowy we Wrocławiu, który obejmuje obszar właściwości Sądów Rejonowych w Oleśnicy, Strzelinie, Trzebnicy, Wołowie, Wrocławia - Fabrycznej, Wrocławia - Krzyków i Wrocławia Śródmieścia. Sądy apelacyjne stanowią sąd II instancji w stosunku do sądów, które z racji przepisów były sądem właściwym dla rozpoznania spraw w I instancji. Rozpatruje również kwestie szczególne przekazane mu bezpośrednio przez ustawę. Obszarem właściwości Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu są Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze, Sąd Okręgowy w Legnicy, Sąd Okręgowy w Opolu, Sąd Okręgowy w Świdnicy, Sąd Okręgowy we Wrocławiu.

Właściwość sądów okręgowych  

Zgodnie z art. 17 kpc do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:

1) o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia,

2) o ochronę praw autorskich (majątkowych i niemajątkowych), o roszczenia wynikające z prawa własności przemysłowej,

3) o roszczenia wynikające z Prawa prasowego (majątkowe i niemajątkowe) np. sprostowanie informacji prasowej,

4) o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 000 zł, a w sprawach gospodarczych 100 000 zł,

5) o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji.  

Sąd rejonowy może jednak przekazać swoją sprawę do rozpoznania sądowi okręgowemu, jeżeli napotka przy rozpoznawaniu tej sprawy zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości. Sąd okręgowy nie jest związany tym przekazaniem, może odmówić przyjęcia sprawy do rozpoznania i zwrócić ją sądowi rejonowemu.

Struktura wydziałów w sądzie

Każdy sąd, niezależnie od tego, czy jest to sąd rejonowy, okręgowy czy apelacyjny, jest podzielony na wydziały.

W sądzie rejonowym zawsze jest wydział karny i cywilny. Fakultatywny może być wydział rodzinny i nieletnich (tzw. sąd rodzinny), wydział ksiąg wieczystych, wydział pracy i ubezpieczeń społecznych, a także wydział gospodarczy.

Jeżeli w sądzie właściwym dla rozpoznania sprawy nie ma odpowiedniego wydziału, sprawa przekazywana jest do okręgu, w którym jest odpowiedni wydział i co do zasady jest najbliższy. Dodatkowo minister sprawiedliwości może utworzyć w miarę potrzeby inne wydziały.  

Dzięki temu zabiegowi poszczególne wydziały są lepiej zorganizowane i szybciej rozpatrują sprawy, ponieważ są specjalistami w swojej dziedzinie. We Wrocławiu ze względu na bardzo dużą ilość spraw gospodarczych w sądzie rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej wydział gospodarczy podzielono na:

1. dwa Wydziały Gospodarcze dla KRS - jeden do rozpatrywania spraw z miasta Wrocław, drugi dla reszty, której właściwość mieściła się w ramach Sądu Rejonowego dla Wrocławia Fabrycznej;

2. Wydział Gospodarczy ds. Upadłości i restrukturyzacji;

3. Wydział Gospodarczy - Rejestr Zastawów.
   
   

W sądzie okręgowym obligatoryjnie jest wydział karny i cywilny. Zawsze są one jednak podzielone dodatkowo na wydział cywilny i karny oraz wydział odwoławczy cywilny i odwoławczy karny. Możliwe jest również utworzenie wydziału z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz wydziału gospodarczego.

Przy Sądzie Okręgowym w Warszawie jest dodatkowo utworzony Wydział Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Sąd Wspólnotowych Znaków Towarowych i Wzorów Przemysłowych.

W sądzie apelacyjnym mamy obligatoryjnie wydział cywilny i karny, istnieje również możliwość utworzenia wydziału z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

Struktura sądów a właściwość poszczególnych wydziałów

1. Wydział Cywilny - rozpatruje sprawy z zakresu prawa cywilnego,

2. Wydział Karny - rozpatruje sprawy z zakresu prawa karnego,

3. Wydział Rodzinny i Nieletnich - rozpatruje sprawy z zakresu:

1. prawa rodzinnego i opiekuńczego

2. dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich

3. dotyczących leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz środków odurzających i psychotropowych

4. należących do sądu opiekuńczego na podstawie innych ustaw 

4. Wydział Pracy - rozpatruje sprawy  zakresu prawa pracy, w szczególności:

1. ustala istnienie stosunku pracy,

2. zasadność zwolnień,

3. bezskuteczności wypowiedzenia,

4. podstawy do przywrócenia do pracy,

5. przywrócenia poprzednich warunków pracy i płacy,

6. rozstrzyga roszczenia związane z odszkodowaniami,

7. naruszeniami przepisów pracy,

8. łamaniem przepisów prawa pracy,

9. nakłada kary porządkowe,

5. Wydział Gospodarczy - rozpatruje sprawy gospodarcze,

6. Wydział Ksiąg Wieczystych - rozpatruje sprawy z zakresu prawa wieczystoksięgowego.

Wydział Prawa Pracy może być połączony z wydziałem ubezpieczeń społecznych.