0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Praca w godzinach nadliczbowych - charakterystyka

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Zdarzają się sytuacje, kiedy konieczna jest praca w godzinach nadliczbowych. Pracodawca może poprosić pracownika o zostanie po godzinach, np. w celu przygotowania do ważnego przetargu czy też kontroli. Jednak czy pracownik musi wykonać polecenie przełożonego? Czy za te godziny otrzyma jakiś dodatek? W artykule odpowiemy na te pytania.

Praca w godzinach nadliczbowych

Kodeks pracy ściśle określa, czym jest praca w godzinach nadliczbowych. Jest to “praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czas pracy” (art. 151 § 1 Kodeksu pracy).

Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w następujących sytuacjach:

  • konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcie awarii;

  • szczególne potrzeby pracodawcy (muszą wystąpić okoliczności niemożliwe do przewidzenia).

Przykład 1.

Pani Jola jest kadrową i wykonuje pracę od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00-16:00. W piątek 21.04.2017 r. ZUS zawiadomił firmę, w której pracuje pani Jola, o planowanej kontroli 24.04.2017 r. Ze względu na wyjątkową okoliczność szef pani Joli poprosił ją o zostanie godzinę dłużej w celu przygotowania dokumentacji potrzebnej do kontroli ZUS. Praca między godziną 16:00 a 17:00 była pracą w godzinach nadliczbowych.

Uwaga!

Pracownik, który bez uzasadnienia odmówi wykonania pracy w godzinach nadliczbowych na polecenie przełożonego, może zostać ukarany karą porządkową lub pracodawca może rozwiązać z nim umowę o pracę. 

Limity godzin nadliczbowych

Kodeks pracy określa maksymalny dzienny i tygodniowy czas pracy. Norma dzienna to 8 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, a norma tygodniowa to 40 godzin w maksymalnie 12-miesięcznym okresie rozliczeniowym. Natomiast jeśli chodzi o tygodniowy czas pracy wraz z wliczeniem godzin nadliczbowych, nie może on przekroczyć 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. W roku kalendarzowym liczba nadgodzin przepracowanych w związku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy nie może przekroczyć 150 godzin.

Dopuszczalne jest ustalenie innego limitu rocznego dla nadgodzin:

  • w układzie zbiorowym pracy;

  • w regulaminie pracy, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym;

  • w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym i nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Nie każdy może pracować w godzinach nadliczbowych

Praca w godzinach nadliczbowych nie może być wykonywana przez:

  • pracowników młodocianych;

  • pracowników tymczasowych;

  • kobiety w ciąży;

  • pracowników niepełnosprawnych - nie dotyczy pracowników niepełnosprawnych zatrudnionych przy pilnowaniu lub jeżeli lekarz wyrazi zgodę na nadgodziny;

  • pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia - w przypadku pracy w godzinach nadliczbowych ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy;

  • pracowników opiekujących się dzieckiem do ukończenia przez nie czwartego roku życia - w przypadku braku ich zgody.

Rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych

Praca w godzinach nadliczbowych może zostać rozliczona w formie dodatku pieniężnego do wynagrodzenia lub pracownik może otrzymać czas wolny od pracy.

Dodatek do wynagrodzenia za godziny nadliczbowe

Za pracę w godzinach nadliczbowych, poza normalnym wynagrodzeniem, należy się dodatek. Jest on wypłacany w następującej wysokości:

  • 100% wynagrodzenia za nadgodziny:

    • nocne;

    • wypadające w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;

    • wypadające w dni wolne od pracy udzielone pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;

  • 50% wynagrodzenia za nadgodziny wypadające w innym dniu niż określone wyżej.

Dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia wypłacany jest również za godziny nadliczbowe z powodu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie nastąpiło w wyniku pracy, za które przysługuje dodatek za godziny nadliczbowe wymienione wyżej jako nadgodziny płatne 100%.

Pracownicy wykonujący stale pracę poza zakładem pracy mogą być wynagradzani ryczałtowo za nadgodziny nadliczbowe. Wysokość ryczałtu powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych.

Przykład 2.

Pan Jerzy w poniedziałek miał pracować od godziny 14:00 do 22:00. Na polecenie pracodawcy został do godziny 24:00. Ze względu na to, że od godziny 22:00 do 24:00 przypadają godziny nocne, panu Jerzemu przysługuje dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia.

Przykład 3.

Pan Grzegorz w środę pracował od 8:00 do 16:00. Przed zakończeniem pracy kolega dostał ataku serca. Aby pomóc koledze, pan Grzegorz został godzinę dłużej w pracy. Za tę godzinę otrzyma dodatek do wynagrodzenia w wysokości 50%.

Aby wyliczyć dodatek za godziny nadliczbowe z powodu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, należy:

  • wyliczyć godziny do przepracowania w danym okresie rozliczeniowym,

  • od liczby faktycznie przepracowanych godzin odjąć godziny do przepracowania - wynikiem będzie liczba godzin nadliczbowych,

  • od tej liczby odjąć godziny, za które pracownikowi przysługuje dodatek z przekroczenia normy dobowej; pozostała liczba godzin to godziny wynikające z przekroczenia normy tygodniowej.

Przykład 4.

Pani Monika wykonuje pracę od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00-17:00. Okres rozliczeniowym w jej firmie wynosi miesiąc. W kwietniu 2017 r. do przepracowania były 152 godziny. Pani Monika pracowała w godzinach nadliczbowych i łącznie w kwietniu przepracowała 180 godzin. Godzin nadliczbowych było 28 (180 h - 152 h). Za 20 z tych godzin pani Monice należy się dodatek wynikający z przekroczenia normy dobowej. Pozostałe 8 godzin to nadgodziny wynikające z przekroczenia normy tygodniowej, płatne 100%.

Wynagrodzenie stanowiące podstawę do obliczania dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych wynosi 60% wynagrodzenia, chyba że pracownikowi został określony składnik wynagrodzenia w stawce godzinowej lub miesięcznej.

Uwaga!

Pracownicy wykonujący pracę po godzinach bez zgody pracodawcy nie mają prawa do dodatków za pracę wykonywaną w godzinach nadliczbowych. Kierownicy również nie otrzymają dodatku za nadgodziny, chyba że będą one wykonywane w niedzielę lub święto.

Czas wolny za pracę w godzinach nadliczbowych

Praca w godzinach nadliczbowych może być odbierana przez pracowników w formie wolnego czasu w takiej samej ilości. Pracownik może złożyć przełożonemu wniosek o udzielenie wolnego czasu. Pracodawca może również bez wniosku pracownika udzielić mu czasu wolnego od pracy, z tym że wówczas w wymiarze o połowę większym niż liczba nadgodzin. Czas wolny za nadgodziny należy się do zakończenia okresu rozliczeniowego i nie powoduje obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów