W art. 151 Kodeksu pracy zostało dokładnie objaśnione pojęcie godzin nadliczbowych. Zgodnie z jego brzmieniem praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy oraz praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, który wynika z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Pracownikowi, który wykonywał swoją pracę ponad obowiązujące go godziny pracy, pracodawca powinien naliczyć z tego tytułu dodatkowe wynagrodzenie lub też udzielić mu dodatkowego czasu wolnego od pracy. Niestety, pracownicy kadry zarządzającej nie mogą liczyć na dodatkowe wynagrodzenie z tytułu pracy w nadgodzinach. Jak wygląda czas pracy kadry kierowniczej?
Kto jest pozbawiony dodatkowego wynagrodzenia
Art 151(4) k.p. wymienia, kto jest pozbawiony dodatkowego wynagrodzenia za pracę wykonywaną po godzinach. Są to dwie grupy pracownicze:
- pracownicy zarządzający zakładem pracy (np. członkowie zarządu spółki) a także osoba pracująca na stanowisku głównego księgowego, nawet jeśli nie wchodzi w skład organu zarządzającego,
- pracownicy na stanowiskach kierowniczych, kierujący wyodrębnioną w strukturze zakładu pracy jednostką organizacyjną.
Czas pracy kadry kierowniczej a wynagrodzenie
Osobom zarządzającym zakładem pracy nie należy się wynagrodzenie czy też dodatek za godziny nadliczbowe przepracowane w dni robocze oraz za pracę wykonywaną w dni wolne od pracy.
Oczywiście nie powinno być powszechnym zatrudnianie tych osób w warunkach przekroczenia dobowych czy tygodniowych norm czasu pracy. Jednakże, gdy zaistnieje taka konieczność, brak jest uregulowań skłaniających do wypłaty dodatkowych świadczeń.
Ogólnie zostało przyjęte, że czas pracy kadry kierowniczej nie powinien podlegać ścisłej reglamentacji, ze względu na charakter pracy jaką wykonują. Bezzasadnym jest także wymaganie od nich ścisłego trzymania się ośmiogodzinnego rytmu dnia pracy, ponieważ ich czas pracy uwarunkowany jest rodzajem obowiązków i złożonością zadań, które wykonują. Stąd tez można wysnuć wniosek, że nie bez powodu wynagrodzenie takiej kadry znacznie przewyższa zarobki pracowników “szeregowych”.
Druga grupa zawodowa, tj. pracownicy na stanowiskach kierowniczych, kierujący wyodrębnioną w ramach zakładu pracy jednostką organizacyjną, jest częściowo pozbawiona wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Częściowo, ponieważ osoby te mają prawo do wynagrodzenia wraz z dodatkiem 100% za godziny nadliczbowe przepracowane w niedziele i święta określone ustawowo. W innych przypadkach dodatkowe wynagrodzenie im nie przysługuje.
Oczywiście nie ma żadnych przeciwwskazań, by pracodawca wedle swego uznania wypłacił dodatkowe świadczenie z tytułu nadgodzin.
W orzeczeniach sądowych podkreślane jest, iż praca wykonywana przez kadrę zarządzającą zakładem pracy oraz kierowników w zakładzie pracy, powinna być w taki sposób zorganizowana, by nie rodziła konieczności wykonywania jej w godzinach ponad normy czasu pracy.
Kiedy wynagrodzenie za nadgodziny jest możliwe
Jednocześnie Państwowa Inspekcja Pracy (dalej: PIP) stoi na stanowisku, iż pracownik zatrudniony na kierowniczym stanowisku, nie może zostać pozbawiony wynagrodzenia oraz dodatku za pracę wykonywaną w godzinach nadliczbowych, jeżeli z powodu złej organizacji pracy jest zmuszony do systematycznego przekraczania przyjętych norm czasu pracy. Czas pracy kadry kierowniczej powinien zostać tak zorganizowany aby kierownik nie był zmuszany do pracy w nadgodzinach.
PIP stwierdza, że fakt zwolnienia pracodawcy z wypłacenia wynagrodzenia kadrze kierowniczej za pracę w godzinach nadliczbowych nie oznacza możliwości cyklicznego zlecania pracy w czasie przekraczającym ogólnie przyjęte normy czasu pracy. Pracownik pełniący funkcje kierowniczą powinien cechować się zwiększoną gotowością do pracy i wykonywać ja poza normalnymi godzinami (zgodnie z art. 135 § 1 Kodeksu pracy) bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia. Jednakże, taka praca może mieć tylko charakter sporadyczny i występować z konieczności.
Tego samego zdania był Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 grudnia 2010 r., sygn. akt II PK 146/10, w którym stwierdził, że niewłaściwa organizacja pracy, powodująca że pracownik kadry zarządzającej w sposób systematyczny zmuszony jest do pracy w godzinach nadliczbowych, może skutkować nabyciem przez niego prawa do dodatkowego wynagrodzenia.
