Spółdzielnia europejska – charakterystyka

Od sierpnia 2006 roku w związku z Rozporządzeniem Rady Unii Europejskiej nr 1432/2003 z 22 lipca 2003 roku jest możliwe utworzenie spółdzielni europejskiej. W polskim systemie prawnym na podstawie rozporządzenia rady została wprowadzona Ustawa z dnia 22 lipca 2003 roku o spółdzielni europejskiej. Czym charakteryzuje się spółdzielnia europejska? W jaki sposób można ją założyć? 

Spółdzielnia europejska - forma i cel

l Jej istotnym aspektem jest kapitał, który wynosi co najmniej 30 000 euro i dzieli się na udziały. Jeżeli w statucie nie postanowiono inaczej, to członkowie spółdzielni będą odpowiadać tylko do wysokości subskrybowanego kapitału przez danego członka, a osoby trzecie niebędące członkami co do zasady nie będą mogły czerpać korzyści z działalności spółdzielni europejskiej (art. 1 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1435/2003).

Natomiast celem spółdzielni europejskiej jest zaspokajanie potrzeb członków bądź wspieranie ich działalności społecznej/gospodarczej, w tym przede wszystkim zawieranie porozumień o dostawę towarów lub świadczenie usług (art.1 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1435/2003).

Przez jakie podmioty może być założona spółdzielnia europejska?

W przypadku podmiotów, które mogą założyć spółdzielnię europejską, obligatoryjne jest, aby w przypadku osób fizycznych posiadały miejsce zamieszkania w dwóch różnych państwach członkowskich, a w ramach spółek bądź innych osób prawnych siedzibę lub podleganie prawu co najmniej dwóch różnych Państw Członkowskich (art. 2 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1435/2003).

Spółdzielnia europejska może zostać utworzona przez:

1. co najmniej pięć osób fizycznych;

2. łącznie co najmniej pięć osób fizycznych i spółek, względnie innych osób prawnych prawa publicznego lub prywatnego;

3. spółki, względnie osoby prawne prawa publicznego lub prywatnego;

4. połączenie spółdzielni;

5. przekształcenie spółdzielni utworzonej na podstawie prawa państwa członkowskiego.

Przykład 1.

Spółka A z Polski zamierza stworzyć wraz ze spółką B z Włoch spółdzielnię europejską. Nie ma przeciwwskazań do stworzenia jej przez spółki, ponieważ posiadają one siedziby w różnych państwach i podlegają dwóm różnym prawom członkowskim. 

Przykład 2.

Pan Salvator z Hiszpanii wraz z dwoma swoimi współpracownikami zamierza założyć spółdzielnię europejską z innymi osobami fizycznymi z Francji – z panią Cler i jej znajomą. Przesłanka założenia spółdzielni jest spełniona, ponieważ w jej skład będą zaliczane osoby z dwóch różnych miejsc zamieszkania oraz będzie ją tworzyć 5 osób. 

Spółdzielnia europejska - utworzenie i statut

Kiedy już zdecydujemy się na utworzenie spółdzielni europejskiej, konieczne będzie dokonanie wpisu do rejestru. Jej powstanie jest regulowane przez prawo państwa członkowskiego, w którym posiada ona swoją siedzibę statutową, to znaczy, że rejestrem właściwym będzie ten znajdujący się na terytorium państwa członkowskiego, na którym spółdzielnia europejska posiada swoją siedzibę, natomiast siedziba statutowa musi znajdować się w tym samym państwie członkowskim, co jej główny zarząd (art. 11 Ustawy z dnia 22 lipca 2006 roku o spółdzielni europejskiej). 

W związku ze zgłoszeniem spółdzielni w celu wpisu do rejestru należy przygotować odpowiednie dokumenty, w tym:

1. niezależnie od sposobu utworzenia – porozumienie o zaangażowaniu pracowników;

2. w przypadku utworzenia spółdzielni przez połączenie:

1. zaświadczenie potwierdzające dokonanie wszelkich czynności i formalności wymaganych przed połączeniem,
2. plan połączenia zatwierdzony przez uchwałę walnego zgromadzenia każdej ze spółdzielni uczestniczących w połączeniu;

3. w przypadku utworzenia spółdzielni przez przekształcenie spółdzielni podlegającej prawu polskiemu:

1. dokumenty pozwalające na stwierdzenie, że są spełnione wszelkie wymagania określone w art. 2 ust. 1 tiret 5 rozporządzenia,
2. plan przekształcenia i sprawozdanie,
3. opinię biegłych,
4. uchwałę o przekształceniu,
5. dowód ogłoszenia.

Aktem założycielskim oraz statutem jest tzw. Statut Spółdzielni Europejskiej opracowany przez członków założycieli w formie pisemnej (art. 5 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1435/2003). Statut SCE zawiera co najmniej:

1. firmę spółdzielni, która ma dodatkowe oznaczenie „SCE” na początku lub na końcu oraz, gdzie sytuacja tego wymaga, zwrot „z ograniczoną odpowiedzialnością”;

2. określenie przedmiotu działalności spółdzielni;

3. imiona i nazwiska osób fizycznych oraz firmy spółek będących członkami założycielami SCE, a w przypadku tych ostatnich – przedmiot ich działalności oraz siedzibę statutową;

4. siedzibę statutową SCE;

5. warunki i procedury przyjmowania i wykluczania członków oraz wypowiedzenia członkostwa;

6. prawa i obowiązki członków oraz kategorie członków, jak również prawa i obowiązki członków danej kategorii;

7. wartość nominalną udziałów, wysokość kapitału subskrybowanego oraz wskazanie, że wysokość kapitału jest zmienna;

8. szczególne przepisy dotyczące kwot ewentualnie umieszczanych w ustawowej rezerwie, pochodzących z uszczuplenia nadwyżek finansowych;

9. kompetencje członków każdego z organów;

10. przepisy dotyczące wyboru i odwoływania członków organów;

11. wymogi dotyczące większości i kworum;

12. czas trwania spółdzielni, jeżeli jest on ograniczony.

Spółdzielnia europejska - struktura

Podstawowymi organami spółdzielni europejskiej są walne zgromadzenie oraz w zależności od formy przyjętej w statucie organ nadzorczy i organ zarządzający (w systemie dualistycznym) lub organ administrujący (w systemie monistycznym). 

W systemie dualistycznym organ zarządzający prowadzi sprawy spółdzielni na własną odpowiedzialność i reprezentuje ją w stosunkach z osobami trzecimi oraz przed sądami. Członek bądź członkowie organu zarządzającego są powoływani i odwoływani przez organ nadzorczy. Ten natomiast, jak sama nazwa wskazuje, sprawuje nadzór nad prowadzeniem spraw przez organ zarządzający i nie może samodzielnie prowadzić spraw spółdzielni. Członkowie organu powoływani i odwoływani są przez walne zgromadzenie.

W systemie monistycznym występuje tylko organ administrujący, który posiada uprawnienia do prowadzenia spraw spółdzielni oraz do jej reprezentacji przed osobami trzecimi oraz przed sądami, a sami członkowie powoływani są przez walne zgromadzenie. 

Wybór systemu, jaki będzie obowiązywał w danej spółdzielni europejskiej, jest sprawą indywidualną i zależy to tylko od woli członków założycieli. Niemniej, w każdym z panujących systemów członkowie powoływani są na taki sam okres, który wynosi maksymalnie 6 lat. 

Podstawa prawna 

Rozporządzenie Rady Unii Europejskiej nr 1432/2003 z 22 lipca 2003 roku

Ustawa z dnia 22 lipca 2006 roku o spółdzielni europejskiej