Spór o mały ZUS plus - sądowe rozstrzygnięcie

Początkiem roku wielu przedsiębiorców, którzy liczyli na możliwość ponownego korzystania z ulgi mały ZUS plus, przeżyło niemiłe zaskoczenie. Ich interpretacja obliczania terminów na potrzeby ulgi była odmienna od tej, jaką zaprezentował ZUS. Według ZUS-u przerwa pomiędzy ponownym korzystaniem z ulgi ma wynosić 3 lata, podczas gdy zdaniem przedsiębiorców intencją ustawodawcy była przerwa wynosząca 2 lata. W związku z tym do walki przedsiębiorców z ZUS-em przyłączył się Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, czego efektem jest spór o mały Zus plus. Dowiedz się więcej na ten temat.

Ulga mały ZUS plus

Przedsiębiorca, którego przychód w roku poprzedzającym nie przekroczył 120 000 zł, może przez maksymalnie 36 miesięcy w ciągu kolejnych 60 miesięcy prowadzenia firmy korzystać z preferencyjnych składek – ulgi mały ZUS plus.

Podstawa wymiaru składek przy uldze mały ZUS plus

Podstawę wymiaru składek na potrzeby ulgi mały ZUS Plus ustala się w ten sposób, że na początek należy określić przeciętny miesięczny dochód z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym poprzez podzielenie rocznego dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym przez liczbę dni jej prowadzenia w poprzednim roku, a następnie pomnożenie przez 30. 

Otrzymany wynik trzeba zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa. 

Przeciętny miesięczny dochód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym należy następnie pomnożyć przez współczynnik 0,5, przy czym i tu otrzymany wynik trzeba zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa. 

W ten sposób obliczona zostanie podstawa wymiaru składek na potrzeby ulgi mały ZUS Plus. 

W ostatnim kroku konieczne jest porównanie otrzymanej podstawy wymiaru składek do kwoty 30% minimalnego wynagrodzenia i 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. 

Składki na Fundusz Pracy nie są odprowadzane podczas opłacania składek małego ZUS-u plus, jeśli podstawa ZUS dla składek społecznych jest niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia. 

Jak liczyć okresy ulgi mały ZUS plus według interpretacji ZUS?

W stanowisku ZUS-u zawartym w interpretacji z 9 lutego 2024 roku (DI/200000/43/16/2024) wskazano, że: „Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, która spełnia warunki do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zgodnie z art. 18c ustawy, ustala podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia na dany rok kalendarzowy. Zatem podstawa ta powinna być ustalana, począwszy od pierwszego miesiąca korzystania z ulgi w danym roku. Przepisy określające ustalanie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dotyczą osób, które korzystają z ulgi, nie mają jednak zastosowania do osób, które ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zgodnie z tymi zasadami, przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Jednocześnie, zapis »ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych« dotyczy okresu przed pierwszym miesiącem w danym roku kalendarzowym, w którym osoba mogłaby skorzystać z ulgi. Jeśli więc osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą spełnia pozostałe warunki określone ustawowo do skorzystania z ulgi w styczniu danego roku, okres 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej należy ustalać, począwszy od grudnia roku poprzedniego. W przypadku stycznia 2024 r. i prowadzenia bez przerw działalności gospodarczej okres ostatnich miesięcy kalendarzowych to 1 stycznia 2019 r. – 31 grudnia 2023 r. Powyższe oznacza, że jeśli w tym okresie osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą ustalała podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez 36 miesięcy, to nie mają do niej zastosowania w danym roku kalendarzowym (2024 r.) przepisy dotyczące ustalania podstawy wymiaru w sposób właściwy dla opisanej cytowanym przepisem ulgi”.

Przykład 1. 

Czy przedsiębiorca, który korzystał z możliwości opłacania składek z uwzględnieniem ulgi mały ZUS plus od stycznia 2020 roku do grudnia 2022 roku i w konsekwencji wykorzystał 36 miesięcy kalendarzowych ulgi mały ZUS plus, może w 2025 roku ponownie skorzystać z ulgi, jeśli spełnia pozostałe ku temu przesłanki? Zgodnie z interpretacją ZUS-u powoływaną wyżej i wydaną w przypadkach innych przedsiębiorców przedsiębiorca nie będzie osobą uprawnioną do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w 2025 roku na zasadach wynikających z art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Spór o mały ZUS plus - sądowe rozstrzygnięcie

Taka niekorzystna dla przedsiębiorców interpretacja przepisów doprowadziła do składania odwołań od decyzji ZUS-u. Co ciekawe, pojawiły się już wyroki, w których rację przyznano przedsiębiorcom i Rzecznikowi Małych i Średnich Przedsiębiorców. 

Pierwszy z nich zapadł przed Sądem Okręgowym w Gorzowie Wielkopolskim – Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 27 czerwca 2024 roku w sprawie o sygn.VI U 147/24, gdzie wskazano: „[…] spór dotyczy wykładni art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej. Sąd uznał, iż wykładnia celowościowa powyższego przepisu prowadzić musi do wniosku, iż ustawodawca przewidział możliwość skorzystania z tzw. małego ZUS+ w okresie każdych kolejnych okresów pięcioletnich. Do takiego wniosku prowadzi również analiza uzasadnienia projektu ustawy wprowadzającej zmiany art. 18c ustawy systemowej (https://legislacja.rcl.gov.p1/projekt/12383815/katalog/l3050496; strona 33). Wskazano w nim, iż zmiana liczby z 60 na 59 uzasadniona jest umożliwieniem realizacji pierwotnych intencji projektodawców tego rozwiązania. Zgodnie bowiem z założeniami Małego ZUS Plus po korzystaniu z obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne przez 36 miesięcy następuje okres swoistej „karencji” o długości 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej […]. Do takiej interpretacji prowadzić musi również zastosowanie przewidzianej w art. 11 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U.2024.236) zasady przyjaznej interpretacji przepisów”.

W wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 29 lipca 2024 roku (sygn. VIII U 1116/24) wskazano: „[…] w przedmiotowej sprawie spór […] dotyczył wykładni art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej. W ocenie tutejszego Sądu Okręgowego […] Mały ZUS plus nie miał w zamyśle prawodawcy być jednorazową preferencją składkową. Intencją prawodawcy było, ażeby przedsiębiorcy mogli korzystać z niego w cyklicznych, pięcioletnich okresach. Maksymalny okres korzystania z Małego ZUS plus wynosi 36 miesięcy w ciągu 60 miesięcy kalendarzowych. Przy tym Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim wyrażone w wyroku z dnia 27 czerwca 2024 r. w sprawie o sygn. akt VI U 147/24 (LEX 3741427), zgodnie z którym wykładnia celowościowa art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej prowadzić musi do wniosku, iż ustawodawca przewidział możliwość skorzystania z tzw. małego ZUS+ w okresie każdych kolejnych okresów pięcioletnich. Do takiego wniosku prowadzi również analiza uzasadnienia projektu ustawy wprowadzającej zmiany art. 18c ustawy systemowej […]. Wskazano w nim, iż zmiana liczby z 60 na 59 uzasadniona jest umożliwieniem realizacji pierwotnych intencji projektodawców tego rozwiązania. Zgodnie bowiem z założeniami Małego […], po korzystaniu z obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne przez 36 miesięcy, następuje okres swoistej »karencji« o długości 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej […]. Do takiej interpretacji prowadzić musi również zastosowanie przewidzianej w art. 11 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. 2024.236) zasady przyjaznej interpretacji przepisów. Skoro P. P. korzystał z preferencji w latach 2019-2021, czyli w sumie 36 miesięcy, a następnie w latach 2022, 2023 opłacał składki w standardowych wysokościach, to w ciągu 60 miesięcy zakończył się ww. pięcioletni cykl. W związku z powyższym od stycznia 2024 r. rozpoczął się okres kolejnych 60 miesięcy, w trakcie których – wobec spełnienia pozostałych kryteriów – ww. przedsiębiorca ma prawo opłacać składki w wysokości wynikającej z art. 18c ust. 1-4 ustawy systemowej”.

Przykład 2. 

Czy przedsiębiorca, który korzystał z możliwości opłacania składek z uwzględnieniem ulgi mały ZUS plus od stycznia 2020 roku do grudnia 2022 roku i w konsekwencji wykorzystał 36 miesięcy kalendarzowych ulgi mały ZUS plus, może w 2025 roku ponownie skorzystać z ulgi, jeśli spełnia pozostałe ku temu przesłanki? W świetle powyższych orzeczeń przedsiębiorca powinien mieć prawo do korzystania z ulgi mały ZUS plus od 2025 roku. ZUS może to jednak kwestionować i stać na swoim dotychczasowym stanowisku w zakresie interpretacji przepisów dotyczących ulgi mały ZUS plus. W takim wypadku warto się odwołać do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych i powołać na wymienione wyroki. 

Proponowana likwidacja ograniczeń czasowych co do korzystania z ulgi Mały ZUS plus

Co ciekawe, warto wspomnieć, że zgodnie ze złożonym przez grupę posłów projektem ustawy o ograniczeniu biurokracji i barier prawnych z 9 lutego 2024 roku proponowane jest zniesienie ograniczenia obowiązywania małego ZUS-u przez okres 36 miesięcy, a to oznaczałoby, że po przyjęciu takich rozwiązań mniejsi przedsiębiorcy mogliby korzystać z niego bezterminowo.

Podsumowanie

Podsumowując, sprawa dotycząca ponownego korzystania z ulgi mały ZUS plus jest rozwojowa. Jak dotychczas przedsiębiorcom przyznawana jest racja, a interpretacja przepisów przez ZUS uznawana jest za błędną. Być może z czasem ZUS zmieni swoje podejście i zaakceptuje stanowisko przedsiębiorców, które zostało potwierdzone przez sądy.