Przedsiębiorcy uzyskujący niewielkie przychody mogą korzystać z nowej ulgi w opłacaniu składek ZUS, czyli tzw. małego ZUS-u. W ostatnim roku doszło do kilku zmian w zakresie przystępowania do tej ulgi oraz ustalania podstawy. W niniejszym artykule opisujemy najważniejsze informacje dotyczące ulgi „mały ZUS”!
Czym jest mały ZUS?
Mały ZUS jest ulgą oferowaną przedsiębiorcom osiągającym stosunkowo niskie przychody z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Osoby, które z niej korzystają, mają prawo opłacać składki ZUS liczone od indywidualnie ustalonej podstawy. Podstawa ta natomiast jest uzależniona od wysokości dochodu, jaki osiągnął przedsiębiorca w roku ubiegłym.
Jeśli chodzi o okres korzystania z małego ZUS, to jest ograniczony do 36 miesięcy w ciągu 60 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej. Oznacza to, że na przykład po 3 latach ciągłego korzystania z ulgi, przez kolejne 2 lata przedsiębiorca nie może z niej skorzystać i powinien opłacać składki od dużego ZUS.
Warunki korzystania z małego ZUS-u
Z małego ZUS-u może skorzystać osoba prowadząca działalność gospodarczą, jeśli spełnia łącznie następujące warunki:
- w poprzednim roku prowadziła działalność przez co najmniej 60 dni;
- osiągnęła w ubiegłym roku przychód nieprzekraczający 120 tys. zł;
- nie spełnia warunków do korzystania z preferencji w opłacaniu składek (naliczenie składek od 30% minimalnego wynagrodzenia);
- w poprzednim roku nie łączyła zwolnienia z VAT z opłacaniem podatku w formie karty podatkowej;
- nie świadczy w ramach działalności czynności, jakie wykonywała na podstawie umowy o pracę na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym;
- nie podlegała w poprzednim roku ubezpieczeniom z tytułu innej pozarolniczej działalności (czyli jako twórca i artysta, wspólnik spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej, jednoosobowej spółki z o.o., akcjonariusz prostej spółki akcyjnej, prowadzący działalność w zakresie wolnego zawodu czy też prowadzący szkoły lub inne placówki oświatowe).
Przykład 1.
Pan Jan założył działalność gospodarczą 15 marca 2021 roku oraz dokonał zgłoszenia w ZUS-ie z kodem 05 40. Oznacza to, że:
- do końca września 2021 roku korzysta z ulgi na start;
- od października 2021 roku do końca września 2023 roku opłaca preferencyjne składki ZUS (zgłoszenie do ZUS-u z kodem 05 70).
Pan Jan w związku z przysługującym mu prawem do korzystania najpierw z ulgi „ulga na start”, a następnie z ulgi „preferencyjne składki ZUS” nie może dokonać zgłoszenia do małego ZUS-u do czasu zakończenia preferencji.
Co istotne, w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej przez część roku limit przychodu podlega proporcjonalnemu zmniejszeniu do liczby dni aktywnego prowadzenia firmy.
Przykład 2.
Pan Waldemar prowadził działalność przez 252 dni w 2021 roku. Osiągnął za ten okres przychód w wysokości 90 tys zł. Czy będzie mógł skorzystać z małego ZUS-u?
Limit przychodu dla 189 dni aktywnego prowadzenia firmy wynosi:
120 000 zł / 365 dni x 252 dni = 82 849,32 zł.
Osiągnięty przychód jest wyższy od limitu ustalonego proporcjonalnie do liczby dni prowadzenia działalności, w związku z czym przedsiębiorcy nie przysługuje mały ZUS.
Mały ZUS – jak zgłosić się do ulgi?
Zgłoszenie do ulgi mały ZUS plus nie jest oczywiste. Wszystko zależy od tego, do jakich składek przedsiębiorca był zgłoszony w grudniu 2021 roku i czy ulgę może kontynuować.
Zgłoszenie do małego ZUS-u, gdy w grudniu 2020 roku korzystało się z małego ZUS-u
Jeżeli przedsiębiorca w grudniu 2021 roku był zgłoszony do małego ZUS-u i w 2022 roku będzie kontynuować tę ulgę, nie musi dokonywać przerejestrowania. Kod tytułu ubezpieczenia na uldze mały ZUS to 05 90 albo od 05 92.
Zgłoszenie do małego ZUS-u, gdy korzystanie z tej ulgi rozpoczyna się w styczniu 2021 roku
Przedsiębiorca, który w grudniu 2021 roku opłacał składki od podstawy duży ZUS lub 31 grudnia 2021 roku zakończył okres preferencji, w celu skorzystania z ulgi składki od dochodu powinien zgłosić się w ZUS-ie z odpowiednim kodem tytułu ubezpieczenia. Żeby tego dokonać, należy w pierwszej kolejności wyrejestrować się w ZUS-ie za pomocą deklaracji ZUS ZWUA z obecnym kodem tytułu ubezpieczenia, a jako kod przyczyny wyrejestrowania podać 600. Następnie przedsiębiorca musi dokonać ponownej rejestracji z wykorzystaniem formularzy ZUS ZUA/ZZA. Zgłoszenie powinno zawierać kod tytułu ubezpieczeń 05 90 lub 05 92. Termin wyrejestrowania i zgłoszenia do tej ulgi powinien być taki sam w celu zachowania ciągłości ubezpieczeniowej. Jeśli zgłoszenie następuje od 1 stycznia 2022 roku, wówczas jako data ustania/powstania obowiązku ubezpieczenia wpisuje się 1 stycznia 2022 roku. Termin rejestracji do małego ZUS-u został określony w art. 36 ust. 4b oraz ust 14a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (zwanej dalej ustawą o sus).
„4b. Ubezpieczony, o którym mowa w art. 18c ust. 1, który rozpoczął lub wznowił prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w styczniu danego roku kalendarzowego, dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie do końca tego miesiąca. Jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia.
[...]
14a. O zmianie w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, dotyczącej tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18c ust. 1, ubezpieczony zawiadamia Zakład przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:
1) do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;
2) 7 dni od zaistnienia zmiany – w pozostałych przypadkach”.
Jeśli przedsiębiorca rozpoczął lub wznowił działalność w styczniu danego roku i w tym miejscu nabył też prawo do małego ZUS-u, wówczas zgłoszenie może wysłać do końca stycznia. Jeśli termin zgłoszenia jest krótszy niż 7 dni, zgłoszenia dokonuje się wówczas w terminie 7 dni. Gdy przedsiębiorca spełni warunki do przystąpienia do tej ulgi w trakcie roku (np. po zakończeniu okresu preferencji), może dokonać przerejestrowania na kod 05 90/05 92 w ciągu 7 dni od momentu zmiany obowiązku ubezpieczeniowego.
Przykład 3.
Po wznowieniu działalności 27 stycznia 2022 roku pan Bartosz chce skorzystać z ulgi mały ZUS. Dokumenty zgłoszeniowe powinien wysłać maksymalnie 3 lutego 2022 roku.
Wyliczenie podstawy składek mały ZUS plus
Przy obliczaniu podstawy składek przy małym ZUS-ie przyjmuje się kwotę dochodu osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym. Nie należy mylić dochodu z przychodem, którego limit pojawia się w warunkach uprawniających do skorzystania z ulgi. Dochód stanowi różnicę między przychodami a kosztami, przy czym jeśli w kosztach były ujęte składki na ubezpieczenia społeczne, to zgodnie z art. 18c ust. 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ich wartość należy doliczyć do dochodu. Dla osób rozliczających podatek w formie ryczałtu ewidencjonowanego czy karty podatkowej pojęcie dochodu i przychodu zostało ustalone odrębnie.
„W przypadku osób, do których w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie:
1) karty podatkowej, i które nie korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług, przez:
a) roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym, o którym mowa w ust. 1, należy rozumieć wartość sprzedaży, o której mowa w art. 2 pkt 22 ustawy z 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług, podlegającej opodatkowaniu tym podatkiem, bez kwoty tego podatku;
b) roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym, o którym mowa w ust. 4, należy rozumieć roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, w rozumieniu lit. a, pomnożony przez współczynnik 0,5;
2) ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, przez roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym, o którym mowa w ust. 4, należy rozumieć roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, o którym mowa w ust. 1, pomnożony przez współczynnik 0,5”.
Przykład 4.
Przychody z działalności gospodarczej pani Karoliny opodatkowane są ryczałtem ewidencjonowanym. W 2021 roku jej przychód wyniósł 102 528 zł. W związku z tym dochód, jaki należy przyjąć w wyliczeniu podstawy, wynosi 51 264 zł (102 528 zł x 0,5).
Podstawę składek przy uldze mały ZUS trzeba ustalić w oparciu o wzór zawarty w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 18 ust. 4):
roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej
uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym
____________________________________________ x 30
liczba dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej
działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym
Wynik działania należy zaokrąglić do dwóch miejsc po przecinku. W następnym kroku otrzymaną liczbę przemnaża się przez stały współczynnik 0,5. Ostateczny wynik trzeba zaokrąglić do pełnych groszy.
Jeśli chodzi o Fundusz pracy, to składka na niego powinna zostać obliczona wyłącznie w przypadku, gdy podstawa wymiaru będzie co najmniej równa minimalnemu wynagrodzeniu za pracę.
Przykład 5.
Przedsiębiorca w 2021 roku osiągnął dochód w kwocie 67 500 zł, podatek opłaca na zasadach ogólnych. Działalność prowadził przez cały rok. Podstawa małego ZUS-u będzie wyliczana następująco:
67 500 zł / 365 dni x 30 = 5547,95 zł
5547,95 zł x 0,5 = 2773,98 zł.
Podstawa naliczania składek dla przedsiębiorcy będzie wynosiła 2773,98 zł. Ryczałtowe składki na ubezpieczenia społeczne w 2022 roku będą opłacane od kwoty 3553,20 zł. W tej sytuacji przedsiębiorca opłacający mały ZUS plus zaoszczędzi miesięcznie 333,59 zł. Przedstawia to poniższa tabela.
Mały ZUS | Duży ZUS | |
Podstawa skł. społecznych i FP | 2773,98 zł | 3553,20 zł |
Skł. społeczne (z dobrowolnym chorobowym) | 877,69 zł | 1124,23 zł |
Skł. na Fundusz Pracy | 0 zł | 87,05 zł |
Razem składki do zapłaty | 877,69 zł | 1211,28 zł |
Podstawa dla małego ZUS-u nie może być:
- niższa od 30% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku kalendarzowym – w 2021 roku 903 zł;
- wyższa od 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia prognozowanego na dany rok kalendarzowy– w 2021 roku 3553,20 zł.
Jeżeli przekroczy któryś z powyższych progów, wówczas przyrównywana jest do kwoty minimalnej bądź maksymalnej.
Przykład 6.
Pani Amelia prowadziła działalność gospodarczą przez 193 dni w 2021 roku. Spełnia warunki do korzystania z małego ZUS-u od stycznia 2022 roku. Dochód na 2021 rok wyniósł 9542 zł. Podstawa wymiaru składek zostanie ustalona w następujący sposób:
9542 zł / 193 dni x 30 = 1483,21 zł
1483,21 zł x 0,5 = 741,61 zł.
Kwota 741,61 zł jest niższa od minimalnej podstawy, dlatego powinna zostać podwyższona do 903 zł i od takiej kwoty pani Amelia będzie opłacała składki w 2022 roku.
Sporządzenie deklaracji rozliczeniowych za miesiąc rozpoczęcia korzystania z małego ZUS-u
Bardzo ważne jest poprawne sporządzenie deklaracji rozliczeniowej za pierwszy miesiąc korzystania z ulgi. Powinna ona zawierać raporty DRA cz. II lub RCA cz. II, na których będą wykazane dane o przychodzie i dochodzie z poprzedniego roku, a także podana zostanie podstawa składek naliczonych według opisanego wcześniej wzoru. Dzięki nim ZUS może zweryfikować, czy podstawa wymiaru została ustalona poprawnie. Jeśli deklaracja wraz z raportem nie zostanie złożona w terminie do 20. dnia (w przypadku płatników opłacających składki wyłącznie za siebie, przedsiębiorców i inne podmioty nieposiadające osobowości prawnej zatrudniające innych ubezpieczonych - w tym spółki: cywilna, jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) lub 15. dnia ( w przypadku płatników posiadających osobowość prawną, tj.: spółek akcyjnych, spółek z o.o., spółdzielni, stowarzyszeń i fundacji) kolejnego miesiąca, to ZUS będzie powielał ostatnią złożoną deklarację i przez to mogą powstać zaległości w późniejszych okresach, bowiem co do zasady nowa podstawa będzie przysługiwała wyłącznie za te miesiące, w których złożono DRA cz. II lub RCA cz. II w odpowiednim terminie.
Przykład 7.
Pan Radosław przystąpił do małego ZUS-u w styczniu 2022 roku. Nie złożył jednak deklaracji DRA z raportem DRA cz. II do 20 lutego. Dokonał tego dopiero 4 marca. W związku z tym, że wcześniej pan Radosław opłacał składki od podstawy dużego ZUS-u i ostatnia deklaracja była sporządzona z wykazaniem podstawy 60% przeciętnego prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia, to za styczeń powstała zaległość, bowiem musiał zapłacić składki od podstawy 3553,20 zł. Dopiero za luty mógł uiścić składki obniżone, ponieważ deklaracje za styczeń i luty zostały złożone 4 marca.
Mały ZUS plus w systemie wFirma.pl
Przedsiębiorca może dokonać wszystkich formalności związanych z przystąpieniem do małego ZUS-u przy użyciu systemu wFirma.pl. W tym celu powinien sporządzić ZUS ZWUA w START » ZUS » DEKLARACJE ZGŁOSZENIOWE » DODAJ DEKLARACJĘ » ZUS ZWUA. Następnie przygotować ZUS ZUA w START » ZUS » DEKLARACJE ZGŁOSZENIOWE » DODAJ DEKLARACJĘ » ZUS ZUA.
Obie deklaracje można wysłać bezpośrednio z systemu do ZUS-u. Wystarczy je zaznaczyć i z górnego paska wybrać opcję WYŚLIJ DO ZUS » WYŚLIJ ZESTAW DO ZUS, a następnie po nazwaniu zestawu zlecić go do wysyłki przez pracownika wFirma.pl.
Kolejnym krokiem będzie ustalenie podstawy składek. W tym celu wystarczy przejść do USTAWIENIA » PODATKI » ZUS » OGÓLNE, gdzie w polu Schemat wybiera się z listy rozwijalnej „Mały ZUS Plus”.
Po wybraniu powyższego schematu pojawi się dodatkowa zakładka PODSTAWA MAŁEGO ZUS. Wystarczy kliknąć DODAJ PODSTAWĘ. Po otwarciu się okna sprawdzić automatycznie zaczytane dane, które pochodzą z wpisów dodanych w systemie (o ile prowadzono księgowość w poprzednim roku kalendarzowym):
- liczba dni działalności (z roku poprzedniego) – należy ją skorygować o ewentualne dni zawieszenia działalności,
- przychód z 2021 roku oraz
- dochód z 2021 roku.
Od tak wyliczonej podstawy zostaną naliczone składki na deklaracji rozliczeniowej DRA. Co ważne, za pierwszy miesiąc korzystania z małego ZUS-u konieczne jest wysłanie raportów DRA cz. II lub RCA cz. II, na których będą wykazane dane o przychodzie i dochodzie z poprzedniego roku. Raporty te tworzą się automatycznie w miejscu oznaczonym jako miesiąc uzyskania prawa do ulgi.
Mały ZUS daje przedsiębiorcom osiągającym niewielkie dochody szansę na obniżenie kosztów związanych z opłacaniem składek ZUS. Należy jednak pamiętać, że aby z tej ulgi skorzystać, konieczne jest spełnienie szeregu wymogów – a jeśli już jest się do niej uprawnionym, wówczas bardzo istotne będzie terminowe zgłoszenie chęci korzystania z niej w ZUS-ie.
