W dobie rozwijającego się i wszechobecnego internetu wielu przedsiębiorców decyduje się na przeniesienie swoich działalności do sieci i świadczenie usług drogą elektroniczną. Za pomocą narzędzi udostępnionych w internecie mogą oni zajmować się handlem oraz świadczyć rozmaite usługi materialne i niematerialne.
W sieci pojawia się coraz więcej sklepów internetowych, stron z usługami, giełd zrzeszających przedstawicieli przeróżnych gałęzi przemysłowych. Co więcej, portale społecznościowe oferują również rozbudowane funkcje sprzedażowe, dzięki którym również osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej mogą zajmować się sprzedażą czy oferować świadczenie usług. Czym jednak jest usługa świadczona drogą elektroniczną w rozumieniu przepisów prawa i jakich podmiotów może ona dotyczyć? Na to pytanie postaramy się odpowiedzieć w poniższym artykule.
Czym jest usługa świadczona drogą elektroniczną?
Świadczenie usług drogą elektroniczną zostało uregulowane ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Zgodnie z jej art. 2 pkt 4 świadczeniem usług drogą elektroniczną jest wykonanie usług bez jednoczesnej obecności stron, tj. na odległość, poprzez przekaz danych na indywidualne żądanie usługobiorcy, przesyłany i otrzymywany za pomocą urządzeń do elektronicznego przetwarzania, włącznie z kompresją cyfrową, i przechowywania danych, która jest w całości nadawana, odbierana lub transmitowana za pomocą sieci telekomunikacyjnej w rozumieniu ustawy Prawo telekomunikacyjne.
Dla zrozumienia tematu należy również wyjaśnić, czym jest sama „usługa świadczona drogą elektroniczną”. Usługami tymi w rozumieniu o ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną są wszystkie działania wykonywane na rzecz kontrahenta, których wykonanie następuje poprzez wysyłanie i odbieranie danych za pomocą systemów teleinformatycznych na indywidualne żądanie tego kontrahenta. Istotną cechą usług świadczonych drogą elektroniczną jest brak obecności drugiej strony transakcji w czasie wykonywania usługi. Dodatkowo przesyłane dane muszą zostać transmitowane za pośrednictwem sieci publicznych (internetu). Oznacza to, że za usługę świadczoną drogą elektroniczną nie można uznać usług świadczonych w sieci, która ma charakter zamknięty, np. w wewnętrznej sieci obejmującej grupę przedsiębiorców należących do jednego koncernu, tzw. intranetu. Usługami elektronicznymi są również usługi polegające na przechowywaniu i udostępnianiu danych dostarczanych przez usługobiorców, np. w chmurach, oraz usługi polegające na dostępie do internetu świadczone przez usługodawców multimedialnych.
Dodatkowo usługi świadczone drogą elektroniczną mogą być zawierane wyłącznie w trybie bezpośredniego połączenia z siecią teleinformatyczną, tj. on-line. Świadczenie usługi w trybie przetwarzania pobranych danych bez połączenia z siecią, tj. off-line, oraz zawieranie umów tylko w postaci elektronicznej wymiany oświadczeń woli nie może być traktowane jako usługa świadczona drogą elektroniczną.
Powyższe oznacza, że dana usługa, aby mogła zostać uznana za świadczoną drogą elektroniczną, musi spełniać oznaczone w ustawie przesłanki, takie jak: jej wykonanie musi odbywać się na odległość, usługa musi mieć formę przekazu danych za pośrednictwem urządzeń do elektronicznego przetwarzania, a także świadczenie usługi musi odbyć się na indywidualne żądanie klienta. Jeżeli więc wykonanie usługi polega na wytworzeniu przedmiotu materialnego, czyli takiego, którego nie można zapisać w formie elektronicznych danych, wówczas taka usługa nie może być traktowana jako usługa świadczona drogą elektroniczną.
Co nie jest usługą świadczona drogą elektroniczną?
Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną zastrzega, że jako usługę elektroniczną nie możemy traktować przekazu telewizyjnego oraz radiowego – mimo że są świadczone na odległość, to nie są dostarczane na indywidualne żądanie usługobiorców. Usługami elektronicznymi nie są także tradycyjne usługi telekomunikacyjne, usługi bankomatowe, sprzedaż biletów w automatach, parkometrach, rozrachunki międzybankowe drogą elektroniczną, a także transakcje odbywające się za pomocą pieniądza elektronicznego.
Do grupy usług niebędących usługami świadczonymi drogą elektroniczną zakwalifikujemy również wszelki przesył informacji (w tym ofert) bez wyraźnego zamówienia i zgody klienta. Przykładem może być przekazywanie informacji handlowych pocztą elektroniczną przyjmujące formę „spamu” (jedynie informacje handlowe przesyłane na indywidualne żądanie klienta zaliczają się do usług świadczonych drogą elektroniczną). Dodatkowo trzeba mieć na uwadze, że indywidualne komunikowanie się przez osoby fizyczne w celach prywatnych, np. przez pocztę elektroniczną lub portale społecznościowe, również nie jest usługą świadczoną drogą elektroniczną.
Omawianymi usługami nie będą także czynności, które możemy zamówić drogą internetową, jednakże które ze swej natury nie mogą być dokonywane w całości za pomocą środków elektronicznych, np. usługi medyczne wymagające fizycznego badania pacjenta.
Świadczenie usług drogą elektroniczną - Obowiązki przedsiębiorcy
Działanie w internecie charakteryzuje się pewnym stopniem anonimowości, co wiąże się z kolei z zagrożeniem dla potencjalnych klientów firm świadczących usługi drogą elektroniczną. Aby więc uniknąć bezkarności przedsiębiorców internetowych, ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną nakłada na nich szczegółowe obowiązki. Przedsiębiorca chcący legalnie świadczyć usługi elektroniczne jest zobowiązany do podania klientowi wszelkich informacji o swojej firmie i prowadzonej działalności. Wszelkie serwisy, portale internetowe, a nawet strony wizytówkowe powinny posiadać regulamin prowadzenia strony oraz świadczenia usług, politykę prywatności (politykę cookies), politykę ochrony danych osobowych zgodną z RODO oraz wszelkie wymagane informacje handlowe. Przedsiębiorca ma również obowiązek zapewnienia (w stopniu odpowiednim do charakteru prowadzonych usług) zabezpieczenia poufności i integralności przekazywanych danych, np. poprzez techniki kryptograficzne. Kwestia konkretnych zabezpieczeń nie jest uregulowana przez ustawę o świadczeniu usług drogą elektronicznąu, jednakże z praktyki prawniczej oraz orzeczeń judykatury możemy wnioskować, że zaostrzonemu zabezpieczeniu powinny podlegać wszelkie usługi realizowane przy użyciu danych osobowych klientów (przede wszystkim wrażliwych danych osobowych), haseł dostępu do profili (kont) użytkowników, numerów kart płatniczych czy użycia wizerunków (zdjęć).
Ochrona danych osobowych a świadczenie usług drogą elektroniczną
Ochrona danych osobowych jest materią, która w ostatnich latach stała się nierozłącznym elementem rozwoju technologicznego oraz działalności w sieci zarówno firm, jak i osób prywatnych.
Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną reguluje jedynie ochronę danych osobowych usługobiorców w relacjach pomiędzy nimi a usługodawcami i dotyczy jedynie przetwarzania danych w związku ze świadczeniem i korzystaniem z usług świadczonych drogą elektroniczną. Mając to na uwadze, w kwestii ochrony danych osobowych należy sięgnąć do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych); dalej jako RODO.
Zgodnie z RODO każda osoba, której dane osobowe są przetwarzane w ramach świadczenia usługi przez przedsiębiorcę internetowego, ma prawo do:
- dostępu do swoich danych osobowych;
- sprostowania swoich danych osobowych;
- usunięcia swoich danych osobowych;
- ograniczenia przetwarzania swoich danych osobowych;
- przeniesienia swoich danych osobowych;
- wniesienia sprzeciwu przeciwko przetwarzaniu jej danych osobowych na potrzeby marketingu bezpośredniego.
Odpowiedzialność przedsiębiorcy świadczącego usługi drogą elektroniczną
Za sprzeczne z prawem posługiwanie się informacjami (w tym danymi osobowymi) uzyskanymi podczas świadczenia usług drogą elektroniczną przedsiębiorca może odpowiadać zarówno na podstawie przepisów cywilnych, jak i karnych.
Przedsiębiorca będzie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności cywilnej w każdym wypadku, kiedy powierzone mu przez klientów informacje (w tym dane osobowe) zostaną:
- udostępnione osobom nieupoważnionym;
- zabrane przez osobę nieuprawnioną;
- zmienione, uszkodzone, zniszczone czy w inny sposób utracone.
Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną przewiduje ponadto sankcje karne w postaci kary grzywny. Może ona zostać nałożona na przedsiębiorcę głównie w przypadku naruszenia obowiązków informacyjnych oraz zakazu przesyłania niezamówionych informacji handlowych bez zgody klienta. Usługodawca zostanie pociągnięty do odpowiedzialności karnej również w wypadku, kiedy podejmie się przechowywania bezprawnych danych. Przedsiębiorca może się uwolnić od odpowiedzialności jedynie w przypadku, gdy po uzyskaniu wiadomości o bezprawności przechowywanych danych niezwłocznie podejmie działania mające na celu uniemożliwienie dostępu do nich.
Ustawa wskazuje również inne sytuacje, w których usługodawca jest zwolniony od odpowiedzialności. Zwolnienie obejmuje takie sytuacje, w których działalność internetowa ogranicza się jedynie do działań polegających na prostym przekazie danych oraz automatycznym, czasowym ich przechowywaniu, bez związku z transmitowaną informacją. Aby jednak uchylić się od odpowiedzialności, przedsiębiorca musi udowodnić, że nie modyfikował danych, które transmitował (zakaz ten nie obejmuje modyfikacji danych o charakterze ściśle technicznym, o ile nie mają wpływu na integralność informacji zawartej w transmisji).
Świadczenie usług drogą elektroniczną – podsumowanie
Jak wskazano w niniejszym artykule, nie wszystkie usługi świadczone za pomocą dostępu do internetu są traktowane jako świadczenie usług drogą elektroniczną. Żeby dana usługa mogła być usługą elektroniczną, jej wykonanie powinno odbywać się na odległość, w formie przekazu danych za pośrednictwem urządzeń do elektronicznego przetwarzania, a także jej świadczenie musi odbywać się na indywidualne żądanie usługobiorcy. Co charakterystyczne, czynności, które odbywają się w części za pomocą drogi elektronicznej, a które nie mogą w całości obyć się za pomocą transmisji danych, nie są usługą świadczoną drogą elektroniczną. To samo dotyczy świadczenia usług w trybie off-line oraz zawierania umów tylko w postaci elektronicznej wymiany oświadczeń woli.
