Oznaczenie przedsiębiorstwa może mieć kluczowe znaczenie dla rozwoju całej firmy. Nie wszystkie symbole mogą być jednak wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej. W artykule przedstawiamy, czym może być symbol przedsiębiorstwa oraz co może nim być!
Czym jest symbol przedsiębiorstwa?
Przez symbol przedsiębiorstw powinniśmy rozumieć oznaczenie, które wyróżnia daną działalność gospodarczą na rynku i jest dla niej unikatowe. W skład symboli firmy wchodzą logo, godło, skrót literowy, a także określenie słowne. Tak naprawdę symbole przedsiębiorstwa identyfikują producenta lub usługodawcę na rynku, dzięki czemu konsument wie, z jaką firmą mamy do czynienia.
Przedsiębiorca ma możliwość wyboru dowolnego symbolu lub symboli, które będą identyfikowały jego działalność, pod warunkiem że pozostanie to w zgodzie z obowiązującymi przepisami. W tym zakresie niezwykle ważne jest poszanowanie zasad uczciwej konkurencji: korzystanie z istniejących symboli innych firm lub bardzo do nich zbliżonych jest zakazane w polskim prawie i ma na celu ochronę konsumentów.
Wybór odpowiedniego symbolu przedsiębiorstwa nie zawsze jest prostym zadaniem, szczególnie gdy mówimy o oznaczeniu graficznym. Właściciel firmy może jednak posłużyć się tutaj wsparciem fachowców od marketingu, którzy bez problemu przygotują logo lub skrót literowy wyróżniający się na tle innych symboli. Przedsiębiorca może także samodzielnie przygotować swoje oznaczenie, nie ma jednak obowiązku stosowania rejestrację symbolu swojej działalności. Konieczne jest jednak posługiwanie się firmą (nazwą) przedsiębiorstwa, które będzie charakterystyczne dla danego typu działalności gospodarczej i będzie uwidaczniane we wszystkich dokumentach biznesowych.
Co nie może być symbolem przedsiębiorstwa?
Zgodnie z treścią art. 5 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa. Z powyższego jasno wynika, że używanie symboli wprowadzających w błąd konsumentów jest zakazane. Podobnie zresztą jak wykorzystywanie oficjalnych symboli narodowych – flagi, godła lub hymnu danego kraju.
Artykuł 5 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ma zastosowanie wówczas, gdy obaj przedsiębiorcy zabiegają o tę samą klientelę i kierują swoje oferty do tego samego lub bardzo zbliżonego kręgu odbiorców. W pewien sposób oznaczeniem przedsiębiorstwa może być też adres internetowy. Jest on z reguły bardziej zbliżony do zwykłego adresu i na ogół ma charakter na tyle techniczny, że nie jest traktowany jako oznaczenie przedsiębiorstwa osoby go używającej. Zachowanie pozwanego polegające na wykorzystaniu domeny internetowej łudząco podobnej (różniącej się jedynie jedną literą) do firmy strony powodowej oraz domeny internetowej powoda jest czynem nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, określanym w literaturze mianem typosquattingu. Zachowanie pozwanego niewątpliwie narusza dobre obyczaje. Korzystanie przez pozwanego z takiej domeny można racjonalnie wytłumaczyć jedynie zamiarem wprowadzenia w błąd części użytkowników internetu, poszukujących informacji o usługach strony powodowej i przekierowaniu ruchu internetowego na strony zawierające informacje o usługach pozwanej spółki. Takie działanie jest nieuczciwe i wykracza poza przyjęte, dopuszczalne sposoby informowania o konkurencyjnych usługach. Zachowanie to godzi przy tym zarówno w interes powoda jako przedsiębiorcy (kierując część zainteresowania na strony konkurencyjnego przedsiębiorcy), jak i klientów powoda, którzy nieświadomie mogą uzyskać informacje o usługach pozwanego i skorzystać z nich, pozostając w błędnym przekonaniu, że są to usługi świadczone przez powoda.
Przedsiębiorca nie powinien używać symboli powszechnie uznawanych za wulgarne lub nieprzyzwoite. Takie oznaczenia mogą być uznane za naruszające dobre obyczaje i, co ciekawe, naruszające zapisy Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej z 1883 roku. Zgodnie z jej aktualną treścią można odmówić rejestracji znaków towarowych, jeżeli są one sprzeczne z zasadami moralności lub porządkiem społecznym, a zwłaszcza jeżeli mogą wprowadzać odbiorców w błąd.
Przykład 1.
Przedsiębiorca chciałby stworzyć symbol swojej firmy, w której wykorzysta flagę Polski i Unii Europejskiej. Dodatkowo zamierza pożyczyć część oznaczeń graficznych od swojego konkurenta bez jego zgody. Czy możliwe jest stworzenie takiego symbolu?
Nie, ponieważ narusza zasady uczciwej konkurencji.
Przykład 2.
Przedsiębiorca zamierza wykorzystać oznaczenie graficzne stworzone przez jego niepełnoletniego syna jako symbol swojej firmy. Czy stosowanie tego rodzaju oznaczeń jest dopuszczalne?
Tak, ponieważ ustawodawca nie wprowadza ograniczeń co do tego, kto może tworzyć symbole przedsiębiorców – najważniejsze, aby były one unikatowe i nie naruszały obowiązujących przepisów.
Przykład 3.
Przedsiębiorca chciałby stworzyć symbol swojej firmy, który zawierałby niewielki wulgaryzm – celem jest wywołanie szoku wśród konsumentów i zwiększenie sprzedaży. Czy taki symbol może być wykorzystywany przy prowadzeniu działalności gospodarczej?
Nie, ponieważ taką praktykę można uznać za naruszenie zasad uczciwej konkurencji oraz prawa międzynarodowego. Nawet niewielki wulgaryzm identyfikujący przedsiębiorstwo na rynku będzie stanowił naruszenie, jeśli tylko można go odczytać.
Obowiązek rejestracji symbolu przedsiębiorstwa
Tak naprawdę przedsiębiorca ma tylko jeden obowiązek, jeśli chodzi o rejestrację symbolu swojej działalności. Chodzi oczywiście o oznaczenie słowne, czyli firmę. Pojawia się ona w oficjalnych rejestrach państwowych (KRS lub CEiDG) i pomaga zidentyfikować przedsiębiorstwo w obrocie prawno-handlowym. Zgodnie z treścią art. 433–436 Kodeksu cywilnego firma przedsiębiorcy powinna dostatecznie odróżniać się od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku. Firma nie może wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia.
Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych.
Firmą osoby prawnej jest jej nazwa. Firma zawiera określenie formy prawnej osoby prawnej, które może być podane w skrócie, a ponadto może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę tej osoby oraz inne określenia dowolnie obrane. Firma osoby prawnej może zawierać nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej, jeżeli służy to ukazaniu związków tej osoby z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy. Umieszczenie w firmie nazwiska albo pseudonimu osoby fizycznej wymaga pisemnej zgody tej osoby, a w razie jej śmierci – zgody jej małżonka i dzieci. Przedsiębiorca może oczywiście posługiwać się skrótem firmy.
W przypadku pozostałych symboli przedsiębiorstwa (logo, godło, emblematy itd.) nie ma obowiązku ich rejestrowania ani zgłaszania do jakichkolwiek urzędów. Skutkuje to jednak ograniczonym zakresem ochrony takich elementów przed nieuczciwymi działaniami ze strony innych przedsiębiorców. Zdecydowanie lepszym pomysłem jest więc dokonanie zgłoszenia rejestracyjnego do Urzędu Patentowego RP w zakresie znaku towarowego lub przemysłowego. Procedura zgłoszeniowa nie jest trudna i wymaga od przedsiębiorcy złożenia odpowiedniego formularza rejestracyjnego z podaniem symbolu, który ma zostać objęty ochroną. Urząd Patentowy po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego i sprawdzeniu, czy dany symbol nie narusza prawa oraz czy nie jest już objęty ochroną u innego przedsiębiorcy, wydaje decyzję udzielającą lub odmawiającą ochrony. Pamiętajmy jednak, że wpisanie symbolu przedsiębiorcy do rejestru wymaga uiszczenia odpowiedniej opłaty skarbowej (jej wysokość jest uzależniona od rodzaju danego symbolu) oraz jest ograniczona czasowo (symbol nie jest chroniony dożywotnio, choć udzielona ochrona może być zawsze przedłużana).
Przykład 4.
Przedsiębiorca chciałby dodać do logo swojej firmy nowe oznaczenie graficzne będące uzupełnieniem zarejestrowanego już symbolu. Czy może przerobić logo, które jest już zarejestrowane w Urzędzie Patentowym RP?
Tak, choć po dokonaniu zmian nowy symbol nie będzie już tym samym, który został wpisany do rejestru urzędowego. Każda modyfikacja istniejącego symbolu przedsiębiorstwa powoduje, że nowe oznaczenie staje się unikalne, a to z kolei wymusza złożenie nowego wniosku rejestracyjnego do urzędu.
Podsumowując, symbol przedsiębiorstwa jest oznaczeniem identyfikującym daną działalność na rynku, może przy tym przejawiać się jako oznaczenie słowne, muzyczne lub graficzne. Przedsiębiorca nie ma możliwości korzystania z symboli narodowych, a także uważanych powszechnie za naruszające dobre obyczaje oraz wykorzystywanych przez inne firmy. Prawo dopuszcza uzyskanie dodatkowej ochrony symbolu w ramach rejestracji w Urzędzie Patentowym RP.
