Wartość przedmiotu sporu w sprawach pracowniczych - to warto wiedzieć!

Założenie sprawy sądowej zawsze wiąże się z koniecznością złożenia stosownego pozwu (w niektórych sprawach będzie to odpowiedni wniosek). Dobrze skonstruowane pismo, które zainicjuje postępowanie sądowe, musi spełniać szereg rygorystycznych wymogów formalnych, w tym zawierać poprawnie określoną wartość przedmiotu sporu – czym ona jest i jak ją ustalić w przypadku spraw pracowniczych?

Czym jest wartość przedmiotu sporu?

Zgodnie z treścią art. 1261 Kodeksu postępowania cywilnego w każdym piśmie należy podać wartość przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od niej zależy właściwość rzeczowa sądu, wysokość opłaty lub dopuszczalność środka odwoławczego, a przedmiotem sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna. Pisma dotyczące części przedmiotu sporu lub zaskarżenia podlegają opłacie tylko w stosunku do wartości tej części. Wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia podaje się w złotych, zaokrąglając w górę do pełnego złotego.

Wartość przedmiotu sporu pojawia się zawsze, gdy mamy do czynienia z roszczeniami o charakterze pieniężnym, tj. gdy powód domaga się od pozwanego zapłaty oznaczonej kwoty. WPS, bo tak w skrócie można określić wartość przedmiotu sporu, musi pojawić się w pozwie już wtedy, gdy istnieje choćby minimalne żądanie finansowe wobec drugiej strony postępowania. Co ważne, wartość ta musi być podana także w przypadku spraw o charakterze niemajątkowym – w praktyce sprawia to największy kłopot, ponieważ powód nie zawsze wie, jak poprawnie określić wówczas WPS.

Charakter spraw pracowniczych

Sprawy pracownicze należą do kategorii spraw cywilnych, w związku z czym podlegają bezpośrednio pod regulację Kodeksu postępowania cywilnego. To z kolei oznacza, że decydując się na złożenie pozwu w tym zakresie, musimy umieścić w nim prawidłową wartość przedmiotu sporu.

Sprawy sądowe inicjowane przez pracownika lub pracodawcę nie zawsze mają charakter majątkowy, niekiedy opierają się na typowych żądaniach niematerialnych, takich jak:

• roszczenie o przywrócenie do pracy;

• żądanie stwierdzenia bezzasadności rozwiązania umowy o pracę;

• roszczenie o sprostowanie dokumentów pracowniczych – np. świadectwa pracy, wypowiedzenia umowy o pracę;

• żądanie udzielenia urlopu pracowniczego w naturze.

Spora część spraw pracowniczych nie wiąże się więc z żądaniami finansowymi, lecz z koniecznością określonego zachowania po stronie pracodawcy lub zatrudnionego. W takich przypadkach bardzo trudno jest prawidłowo określić wartość przedmiotu sporu w złożonym pozwie. Jeśli powód tego nie zrobi, musi liczyć się z określonymi konsekwencjami.

Źle ustalona wartość przedmiotu sporu

Co się stanie, gdy powód źle oznaczy wartość przedmiotu sporu w złożonym przez siebie pozwie? Sąd wezwie go do uzupełnienia braku formalnego w wyznaczonym terminie, który z reguły wynosi 7 dni, licząc od chwili doręczenia takiego wezwania. Jeśli powód nie naprawi swojego błędu, pozew nie zostanie w ogóle przyjęty do rozpoznania przez sąd, a sprawa nie będzie miała miejsca – składanie pozwu trzeba będzie zacząć od samego początku.

Jak określić wartość przedmiotu sporu w sprawie pracowniczej?

Prawidłowe oznaczenie WPS w przypadku spraw pracowniczych, które choćby częściowo wiążą się z roszczeniem finansowym, nie stanowi większego problemu. Powód podaje wówczas kwotę, której zapłaty żąda od pozwanego. Nie ma przy tym znaczenia, że obok takiego żądania dochodzi się także zrealizowania zachowania, które nie nosi charakteru finansowego.

Pamiętajmy, że do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. Jeżeli powód dochodzi pozwem kilku roszczeń, zlicza się ich wartość. W sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok – za cały czas ich trwania.

Przykład 1.

Powód żąda od swojego pracodawcy sprostowania jego dokumentacji pracowniczej oraz zapłaty odszkodowania w wysokości 20 000 zł. W tym przypadku wartością przedmiotu sporu będzie powyższa kwota – to ona musi być wpisana do składanego pozwu.

Przykład 2.

Powód żąda od swojego pracodawcy zapłaty odszkodowania w wysokości 20 000 zł, zaległej pensji w kwocie 15 000 zł oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w kwocie 12 000 zł. Niezależnie od powyższego, powód żąda oficjalnych przeprosin od przełożonego, który dopuścił się publicznego kłamstwa względem zatrudnionego. W tym przypadku wartość przedmiotu sporu musi być zsumowana i wyniesie dokładnie 47 000 zł.

Przykład 3.

Powód żąda od byłego pracodawcy zapłaty zaległej pensji w kwocie 25 000 zł. Wynagrodzenie to miało być mu wypłacone 1,5 roku temu, lecz do tej pory pracownik go nie otrzymał. Powód ma prawo żądać odsetek od powyższej kwoty, liczonych od dnia wymagalności jego roszczenia (tj. od dnia, w którym faktycznie powinien był otrzymać swoją pensję) aż do dnia rzeczywistej zapłaty. W tym przypadku wartością przedmiotu sporu będzie kwota 25 000 zł – nie wolno do niej doliczyć wysokości odsetek, choć rzeczywiście powód może żądać ich zapłaty w pozwie.

Część spraw pracowniczych nie ma jednak charakteru pieniężnego, co sprawia dosyć poważny problem przy oznaczaniu prawidłowej wysokości WPS. Zgodnie z treścią art. 231 kpc w sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi, przy umowach na czas określony – suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony – za okres jednego roku.

Przykład 4.

Powód żąda od swojego pracodawcy przywrócenia do pracy – przełożony rozwiązał umowę o pracę w niewłaściwym trybie i bez żadnego uzasadnienia. Pracownik był zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony przez 4 miesiące, miesięcznie zarabiał 2500 zł. W tym wypadku wartość przedmiotu sporu będzie wynosiła dokładnie 10 000 zł (4 miesiące × 2500 zł). 

Przykład 5.

Powód żąda od swojego pracodawcy przywrócenia do pracy – przełożony rozwiązał umowę o pracę w niewłaściwym trybie i bez żadnego uzasadnienia. Pracownik był zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony od ponad 15 lat, miesięcznie zarabiał 3200 zł. W tym wypadku wartość przedmiotu sporu będzie wynosiła dokładnie 38 400 zł (12 miesięcy × 3200 zł).

Wartość przedmiotu sporu - do czego potrzebne jest jej określenie?

Oznaczenie WPS w pozwie spełnia bardzo ważną rolę, ponieważ to na tej podstawie ustalana jest opłata za złożone pismo. Co do zasady powód musi liczyć się z koniecznością zapłaty właściwej opłaty sądowej – tak też jest w sprawach o charakterze pracowniczym.

Opłata ta z reguły wynosi 5% wartości przedmiotu sporu. Pamiętajmy jednak, że w sprawach z zakresu prawa pracy od pracodawcy pobiera się opłatę podstawową wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50 000 złotych, od pracownika i pracodawcy pobiera się opłatę stosunkową od wszystkich podlegających opłacie pism. W praktyce oznacza to, że żądania do kwoty 50 000 zł nie wymagają od pracownika uiszczania opłaty sądowej – jeżeli WPS przewyższa tę wartość, pracownik będzie zobowiązany do zapłaty.

Wartość przedmiotu sporu - podsumowanie

Wartość przedmiotu sporu w sprawach pracowniczych ma na celu prawidłowe ustalenie wysokości opłaty sądowej za składany pozew. W przypadku spraw o charakterze majątkowym WPS jest określane co do zasady na podstawie wysokości dochodzonej przez powoda kwoty pieniężnej. W przypadku roszczeń o charakterze niemajątkowym wartość ta z reguły oznaczana jest na podstawie wysokości otrzymywanego wynagrodzenia za pracę przez oznaczony czas lub maksymalnie 1 rok.