Wykreślenie podatnika z rejestru VAT a prawo do odliczenia VAT

Zmieniające się przepisy ustawy o VAT dodają coraz to nowe okoliczności w ramach czynności wykreślenia przez organ podatkowy podatnika w pewnych przypadkach. Warto zweryfikować nowe sytuacje, których zaistnienie spowoduje wykreślenie podatnika z rejestru VAT.

Nowe przesłanki w sprawie wykreślenie podatnika z rejestru VAT

Już od 2017 r. rozszerzono paletę przesłanek pozwalających naczelnikowi urzędu skarbowego stwierdzić, że podatnik zaprzestał prowadzenia działalności, a więc wykonywania czynności opodatkowanych VAT. Podstawa ta daje organom podatkowym nowe możliwości w zakresie wykreślenia podatnika z urzędu, czyli bez powiadamiania go, z rejestru podatników VAT.

Warto przypomnieć, że w myśl art. 96 ust. 9 ustawy o VAT naczelnik urzędu skarbowego może wykonać wykreślenie podatnika z rejestru VAT bez powiadomienia o tym fakcie (z urzędu) w sytuacji, gdy:

1. podatnik nie istnieje lub
2. dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym okażą się niezgodne z prawdą lub
3. podatnik albo jego pełnomocnik nie stawia się na wezwania organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej lub
4. mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem.

Istnieje wiele różnych przypadków, w których np. firmy zmieniają adres siedziby bez dokonania aktualizacji informującej o zaistnieniu tego faktu. Inne przedsiębiorstwa, korzystając już z nowego adresu, nie odbierają pism przychodzących na stary adres, a pochodzących od organu podatkowego. Jeszcze inni posiadają tak wiele adresów, że nie są w stanie zapanować nad terminowym odbieraniem poczty. Występują też przypadki, że niektórzy przedsiębiorcy są bardzo często za granicą i po prostu nie ma komu odebrać w danym okresie poczty przychodzącej.

Kolejne przesłanki dające podstawę do wykreślenia podatnika z rejestru VAT

Ustawodawca uznał, iż podstawą uzasadniającą zainicjowanie czynności wykreślenia podatnika z urzędu przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru czynnych podatników VAT będą także sytuacje, w których:

1. składał przez 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały VAT, w których nie wykazał sprzedaży lub nabycia towarów lub usług z kwotami podatku do odliczenia, chyba że niewykazanie sprzedaży lub nabycia towarów lub usług z kwotami podatku do odliczenia wynikało, zgodnie z wyjaśnieniami podatnika, ze specyfiki prowadzonej działalności gospodarczej,
2. będąc obowiązanym do złożenia deklaracji VAT nie złożył takich deklaracji za 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały, chyba że w wyniku wezwania przez właściwego dla podatnika naczelnika urzędu skarbowego podatnik udowodni, że prowadzi opodatkowaną działalność gospodarczą oraz złoży niezwłocznie brakujące deklaracje lub
3. wystawiał faktury lub faktury korygujące, dokumentujące czynności, które nie zostały dokonane, chyba że wystawienie faktury lub faktury korygującej było wynikiem pomyłki lub nastąpiło bez wiedzy podatnika lub
4. zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej na okres co najmniej 6 kolejnych miesięcy, chyba że:
1. w okresie zawieszenia działalności gospodarczej będzie wykonywał czynności opodatkowane i zawiadomi właściwego naczelnika urzędu skarbowego, wskazując okres, w którym będzie wykonywał te czynności przed dniem:

• zawieszenia działalności gospodarczej albo
• rozpoczęcia wykonywania takich czynności w okresie zawieszenia działalności gospodarczej lub

TSUE tonuje zaostrzone nastroje skarbowe w sprawie ograniczenia prawa do odliczenia VAT podmiotów wykreślonych z rejestru VAT

Przy okazji wyroku TSUE z 19.10.2017 r. w sprawie o sygn. C-101/16, (w której firma rumuńska zwróciła się do Trybunału w związku z odmową prawa do odliczenia VAT od faktury wystawionej przez podmiot nieaktywny w rejestrze VAT na dzień wystawienia) - Trybunał przypomniał, iż prawo podatnika do odliczenia VAT z tytułu nabycia przez nich towarów lub usług, który jest zobowiązany zapłacić wraz z pozostałą należnością, jest fundamentalną zasadą wspólnotowego systemu VAT. Wielokrotnie też podkreślał, iż prawo do odliczenia nie podlega ograniczeniu i stanowi integralny fundament funkcjonowania mechanizmu VAT. Możliwość odliczenia VAT przez podatnika stanowi swoiste uwolnienie od ciężaru VAT, który podlega zapłacie w ramach prowadzenia działalności gospodarczej.

Trybunał zaznaczył także, że aby skorzystać z prawa do odliczenia, muszą być spełnione warunki materialne, czyli:

• podmiot musi być podatnikiem VAT,
• nabyte towar lub usługi muszą być przeznaczone do działalności opodatkowanej VAT

- przy czym nabyte towary lub usługi są dostarczone przez innego podatnika, który znajduje się na wcześniejszym etapie transakcji.

Drugim rodzajem wymogów są wymogi formalne, na które składa się konieczność posiadania przez podatnika faktury, czyli dowodu nabycia towarów lub usług, wystawionej zgodnie z art. 220–236 oraz 238–240 tej dyrektywy 2006/112.

Trybunał wskazuje, iż zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem prawo do odliczenia podatku VAT powinno być przyznane podatnikowi, jeżeli spełnił wymogi materialne, nawet jeśli pominął wymogi formalne. Oczywiście środki przyjęte przez administrację skarbową nie mogą z góry być wykorzystywane do regularnego ograniczenia prawa do odliczenia VAT. Organy podatkowe nie mogą wymagać od podatnika dogłębnej analizy jego dostawcy, ponieważ to one są zobligowane do przeprowadzenia czynności kontrolnych. Przeciwnym do prawa unijnego jest również wymaganie przez organy skarbowe podjęcia przez podatnika wszelkich działań zmierzających do sprawdzenia każdego kontrahenta w zakresie tego, czy dana transakcja nie zawiera się np. w karuzeli podatkowej.

Dyrektywa 2006/112 będzie stanowiła przeszkodę wobec uregulowań krajowych odmawiających podatnikowi prawa do odliczenia VAT z uwagi na uznanie przez organ podatkowy kontrahenta podatnika za nieaktywny (uznanie za nieaktywny zostało opublikowane), gdzie sprzedawca ten, który świadczył usługi bądź sprzedawał towary na rzecz podatnika, wystawił fakturę, a podatnik zapłacił VAT z niej wynikający, jeżeli organy podatkowe zastosują w sposób stały i ostateczny praktykę odmowy realizowania prawa do odliczenia VAT i nie umożliwią podatnikowi złożenia dowodów na niepopełnienie przestępstwa podatkowego.