To, co dla osoby w pełni zdrowej może wydawać się czymś zwyczajnym, czego w zasadzie nie zauważa, dla osoby z niepełnosprawnością może być barierą nie do ominięcia. Ustawodawca, zauważając ten problem, zwłaszcza w sektorze nowych technologii, stworzył nowe przepisy, które mają wyrównywać szanse. Nowe wymagania dostępności produktów i usług dla osób z niepełnosprawnościami wejdą w życie dopiero w 2025 roku, ale już teraz warto się z nimi zapoznać i przygotować konieczne zmiany w firmie.
Ustawa już jest, ale wejdzie dopiero w 2025 roku
Mowa tutaj o ustawie o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze. Jest to całkowicie nowy akt prawny, który został podpisany przez Prezydenta RP 9 maja 2024 roku. Aby jednak przedsiębiorcy mieli czas się przygotować na wymagania dostępności produktów oferowanych osobom z niepełnosprawnościami, wejdzie ona w życie 28 czerwca 2025 roku.
O czym jest nowa ustawa?
Nowa regulacja ma na celu w szczególności ułatwienie dostępu do technologii i usług z nią związanych dla osób z niepełnosprawnościami. Ustawa koncentruje się na 3 głównych obszarach, tj.:
- wymaganiach dostępności dla produktów i usług dla osób z niepełnosprawnościami;
- obowiązkach podmiotów gospodarczych w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług;
- systemie, zasadach i trybie sprawowania nadzoru rynku w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług.
Jakich produktów i usług dotyczą nowe przepisy?
Przepisy ustawy wskazują również katalogi produktów i usług, do jakich będą one miały zastosowanie. Mają charakter zamknięty, przez co jedynie w podanym zakresie przedsiębiorcy będą zobligowani spełnić wymagania dostępności produktów oferowanych osobom z niepełnosprawnościami.
Jak możemy przeczytać w art. 3 ustawy, jej przepisy stosuje się do następujących produktów:
- konsumenckich systemów sprzętu komputerowego ogólnego przeznaczenia i ich systemów operacyjnych;
- terminali płatniczych;
- bankomatów i wpłatomatów, automatów biletowych, urządzeń do odprawy, interaktywnych terminali przeznaczonych do udzielania informacji;
- konsumenckich interaktywnych urządzeń końcowych wykorzystywanych do oferowania lub świadczenia usług telekomunikacyjnych oraz dostępu do audiowizualnych usług medialnych;
- czytników książek elektronicznych.
Z kolei wśród usług wskazane zostały te dotyczące:
- telekomunikacji;
- dostępu do audiowizualnych usług medialnych;
- towarzyszących usługom autobusowego, autokarowego, wodnego i lotniczego transportu pasażerskiego w zakresie;
- stron internetowych;
- usług oferowanych lub świadczonych za pomocą urządzeń mobilnych, w tym aplikacji mobilnych;
- biletów elektronicznych i usług elektronicznych systemów sprzedaży biletów;
- dostarczania informacji związanych z tymi usługami, w tym informacji o podróży w czasie rzeczywistym;
- dostarczania informacji za pomocą przeznaczonych do tego interaktywnych terminali samoobsługowych znajdujących się na terytorium UE;
- bankowości detalicznej;
- rozpowszechniania książek elektronicznych;
- handlu elektronicznego.
Nie każdy będzie musiał się dostosować
Ustawa reguluje także wyjątki od obowiązku przygotowania się przedsiębiorców na wymagania dostępności produktów oferowanych osobom z niepełnosprawnościami. Wśród nich znajdują się:
- usługi oferowane lub świadczone przez mikroprzedsiębiorców;
- strony internetowe i aplikacje mobilne w zakresie map oraz map interaktywnych, w tym geoportali, w przypadku gdy na tych mapach dane teleadresowe i położenie geograficzne są prezentowane w sposób dostępny cyfrowo, o którym mowa w przepisach ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych;
- usługi komunikacji miejskiej oraz gminnych, metropolitalnych, powiatowych, powiatowo-gminnych i wojewódzkich przewozów pasażerskich.
Wymagania dostępności produktów – kto będzie musiał je spełniać?
Prawodawca dokładnie określił, kto będzie musiał dostosować się do wymagań dostępności produktów i usług. Jeżeli chodzi o usługi, będzie to oczywiście usługodawca. Z kolei w przypadku oferowanych produktów tymi podmiotami będą producenci, upoważnieni przez nich przedstawiciele, importerzy oraz dystrybutorzy. Wszystko będzie tu zależne od tego, kto wprowadza dany produkt na rynek Unii Europejskiej.
Do obowiązków producentów należy przede wszystkim:
- zapewnienie, że produkty, które wprowadzają do obrotu, spełniają wymagania dostępności;
- dokonywanie wewnętrznej kontroli produktu z wymaganiami dostępności;
- sporządzanie i przechowywanie dokumentacji technicznej produktu.
Dodatkowo na importera i dystrybutora zostały nałożone dodatkowe obowiązki. Są to m.in.:
- wprowadzanie do obrotu wyłącznie produktów spełniających wymagania dostępności;
- umieszczanie na produkcie, na opakowaniu lub w dokumencie dołączonym do produktu swojego imienia i nazwiska lub nazwy firmy oraz zarejestrowanej nazwy handlowej lub zarejestrowanego znaku towarowego, jeżeli je ma, oraz swoich danych kontaktowych podanych w języku polskim;
- zapewnienie, aby do produktu zostały dołączone lub zostały udostępnione publicznie instrukcje oraz ostrzeżenia dotyczące użytkowania produktu sporządzone w języku polskim z zachowaniem ich zrozumiałości;
- zapewnienie, żeby warunki przechowywania i transportu produktu nie wpływały negatywnie na jego zgodność z wymaganiami dostępności, w czasie gdy ponosi odpowiedzialność za produkt;
- przechowywanie kopii deklaracji zgodności przez okres 5 lat od dnia wprowadzenia do obrotu danego produktu.
Natomiast wśród obowiązków usługodawcy wyróżnia się m.in.:
- podanie do publicznej wiadomości informacji o oferowanej i świadczonej usłudze, niezbędne do korzystania z usługi, o tym, w jaki sposób usługa spełnia wymagania dostępności;
- udzielanie informacji na temat procesu oferowania lub świadczenia usługi i jego monitorowania w formie pisemnej, w postaci papierowej lub elektronicznej;
- przechowywanie informacji przez cały okres, przez który usługa pozostaje w jego ofercie;
- podejmowanie działań naprawczych.
Wymagania dostępności produktów – kiedy zostaną spełnione?
Zapewne wymagania dostępności produktów i usług zostaną jeszcze uszczegółowione. Na razie jednak możemy zapoznać się z głównymi wymaganiami. W art. 7 ustawy wskazano bowiem, że spełnianie wymagań dostępności w zakresie informacji o produkcie jest zapewnione, jeżeli instrukcje, etykiety i ostrzeżenia dotyczące użytkowania produktu, które zostały zamieszczone na produkcie, są udostępniane za pomocą więcej niż 1 kanału sensorycznego, a także przedstawione w sposób zapewniający ich zrozumiałość i postrzegalność, przy użyciu czcionki o odpowiednim rozmiarze i kroju, z zastosowaniem wystarczającego kontrastu i odstępów między literami, wierszami i akapitami.
Następnie art. 8 określa, że interfejs użytkownika w produktach, które służą do komunikowania się, musi zapewniać, że funkcja odpowiedzialna właśnie za komunikację będzie dostępna przez więcej niż 1 kanał sensoryczny i będzie obejmowała rozwiązania alternatywne dla elementów wizualnych, dźwiękowych, mowy i dotykowych.
W przypadku produktów wykorzystujących mowę producent musi zapewnić rozwiązania alternatywne dla mowy i wprowadzania danych głosowych na potrzeby komunikacji, obsługi, sterowania i orientacji.
Przy funkcjach wizualnych należy zapewnić sposoby poprawy wyrazistości wizji oraz rozwiązania umożliwiające powiększanie obrazu, zwiększanie jego jasności i kontrastu, a także interoperacyjność z narzędziami wspomagającymi i programami umożliwiającymi nawigację po interfejsie użytkownika. Muszą zostać również zastosowane rozwiązania ograniczające prawdopodobieństwo wywołania ataków padaczki.
Z kolei przy produktach wykorzystujących sygnały i elementy dźwiękowe producent będzie musiał zapewnić możliwość sterowania głośnością i szybkością odtwarzania, redukcję zakłóceń ze strony sygnałów dźwiękowych pochodzących od znajdujących się w pobliżu produktów oraz wyrazistość dźwięku.
Dla produktów wymagających ręcznej obsługi i sterowania należy zapewnić możliwość sterowania sekwencyjnego i alternatywne rozwiązania z zakresu motoryki małej oraz unika się konieczności jednoczesnego poruszania więcej niż 1 przełącznikiem, a także zapewnia się możliwość rozróżnienia przełączników za pomocą dotyku. Nie powinno się przy tym stosować urządzeń wymagających wykonywania ruchów o dużym zasięgu lub użycia dużej siły fizycznej.
Za niedostosowanie produktów i usług będą kary pieniężne
Podmioty wskazane w przepisach ustawy do spełniania wymagań dostępności produktów i usług za niewywiązanie się ze swoich obowiązków poniosą kary administracyjne.
Wysokość sankcji może wynieść do 10-krotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej za rok poprzedzający, ogłaszanego przez Prezesa GUS w „Monitorze Polskim” na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Kara nie będzie jednak mogła przekroczyć 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
