Dostępność szansą na rozwój - kto może skorzystać?

Polityki horyzontalne mają stanowić wartość dodaną do realizowanego przez projektodawcę przedsięwzięcia. W ramach opracowania przeanalizujemy zagadnienie projektu "Dostępność szansą na rozwój", które stanowi bardzo ważny element horyzontalnej zasady równości szans i niedyskryminacji.

Czym są polityki horyzontalne?

Unia Europejska wymaga, aby projekty finansowane ze środków Funduszy Europejskich były realizowane zgodnie z tzw. politykami horyzontalnymi, do których zaliczamy:

1. Zasadę zrównoważonego rozwoju – zgodnie z którą rozwój społeczny i gospodarczy nie może pozostawać w konflikcie z interesami ochrony środowiska i ładu przestrzennego. Wszelkie działania powinny być realizowane z uwzględnieniem potrzeb zachowania różnorodności biologicznej, zrównoważonego podejścia do użytkowania zasobów przyrody, przywrócenia i utrwalania ładu przestrzennego oraz wymogu ochrony obszarów cennych przyrodniczo.
2. Zasadę równości szans i niedyskryminacji – oznacza umożliwienie wszystkim osobom, bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę lub pochodzenie etniczne, wyznawaną religie lub światopogląd, orientację seksualną sprawiedliwego, pełnego uczestnictwa we wszystkich dziedzinach życia na jednakowych zasadach. 
3. Zasadę równości płci – zgodnie z którą kobietom i mężczyznom przypisuje się taką sama wartość społeczną, równe prawa i obowiązki oraz równy dostęp do zasobów (środki finansowe, szanse rozwoju), z których mogą korzystać.

Dostępność a wdrażanie Funduszy Europejskich

Wszyscy beneficjenci środków unijnych, a także instytucje zaangażowane w ich wykorzystanie zobowiązani są do przestrzegania zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasady równości szans kobiet i mężczyzn, a także przeciwdziałania wszelkim formom dyskryminacji. Dostępność jest warunkiem wstępnym prowadzenia przez wiele osób z niepełnosprawnościami niezależnego życia i uczestniczenia w życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym. Dlatego tak ważne jest, aby efekty wdrażania Funduszy Europejskich zapewniły: właściwość środowiska fizycznego, transportu, technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych oraz towarów i usług, które pozwolą osobom z niepełnosprawnościami na korzystanie z nich na zasadzie równości z innymi osobami.

Zarówno w dokumentach Komisji Europejskiej, jak i Parlamentu Europejskiego podkreśla się konieczność:

• zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami dostępności, zwłaszcza przy zastosowaniu uniwersalnego projektowania przestrzeni,
• eliminowania dyskryminacji za względu na niepełnosprawność,
• kierowania się zasadą respektowania odmienności osób z niepełnosprawnościami,
• stosowania racjonalnych usprawnień dla osób z niepełnosprawnościami.

Na poziomie krajowym Ministerstwo Rozwoju wydało: Wytyczne w zakresie realizacji zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasady równości szans kobiet i mężczyzn w ramach funduszy unijnych na lata 2014-2020, których Załącznik nr 2 Standardy dostępności dla polityki spójności 2014-2020 określa szczegółowo minimalne wymogi wsparcia dla osób z niepełnosprawnością. Przestrzeganie standardów przez instytucje wdrażające i beneficjentów ma zapewnić osobom z niepełnosprawnościami na równi z osobami pełnosprawnymi dostęp do funduszy europejskich w zakresie: udziału, użytkowania, zrozumienia, komunikowania się i korzystania z ich efektów.

W zależności od przyjętego kryterium szacuje się, że liczba osób z niepełnosprawnościami w Polsce może mieścić się obecnie w przedziale od 5 do 8 mln. Jak wyjść naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom osób z niepełnosprawnościami? Jak tworzyć produkty i usługi dostępne? Na powyższe pytania odpowiadają szkolenia i doradztwo dofinansowane ze środków europejskich Programu Wiedza Edukacja Rozwój w ramach projektu „Dostępność szansą na rozwój”.

Dostępność szansą na rozwój - kto może wziąć udział w projekcie?

Na terenie całego kraju operatorzy wyłonieni przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości realizują projekty aktywizujące przedsiębiorców w obszarze technologii asystujących i kompensacyjnych oraz uniwersalnego projektowania. Podmioty, które są zainteresowane udziałem, muszą spełniać następujące warunki:

• mieć status przedsiębiorcy (zgodnie z Załącznikiem 1 do rozporządzenia Komisji europejskiej nr 651/2014) i prowadzić działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej potwierdzoną wpisem do odpowiedniego rejestru,
• prowadzić działalność związaną z produkcją, importem, wprowadzeniem do obrotu i dystrybucją produktów, których funkcjonowanie może zostać dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i ograniczeniami funkcjonalnymi lub projektowaniem i świadczeniem usług, które ze względu na swój zakres przedmiotowy lub charakter mogą zostać dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i ograniczeniami funkcjonalnymi.

Zakres tematyczny szkoleń – co może zyskać przedsiębiorca? 

W ramach projektu przeprowadzane są zajęcia teoretyczne i praktyczne w formie szkoleń i warsztatów, które możemy podzielić na 2 etapy:

1. szkolenie ogólne, podczas którego uczestnicy poznają,

• zagadnienie związane z sytuacją osób z ograniczoną percepcją i mobilnością,
• podstawowe pojęcia dotyczące tworzenia produktów i usług zgodnie z zasadami uniwersalnego projektowania,
• korzyści biznesowe wynikające ze wdrożenia strategii rozwoju produktów i usług na podstawie technologii asystujących i kompensacyjnych oraz zasad uniwersalnego projektowania, 
• wymagania prawne w zakresie projektowania produktów i usług dostępnych dla wszystkich,
• założenia rządowego Programu Dostępność + z ukierunkowaniem na korzyści dla przedsiębiorców,
• możliwości otrzymania wsparcia i korzyści finansowe przy wdrażaniu usług i produktów zgodnie z zasadami projektowania uniwersalnego,

• dobre praktyki oraz istniejące produkty i usługi dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i ograniczeniami funkcjonalnymi,
• zasady planowania strategii rozwoju produktów, których funkcjonalność może zostać dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i ograniczeniami funkcjonalnymi,
• możliwości komercjalizacji rozwiązań z zakresu technologii asystujących, kompensacyjnych oraz projektowania uniwersalnego.

Europejski Akt o Dostępności – jak przygotować się do rekrutacji? 

Przedsiębiorcy, którzy chcą wziąć udział w projekcie szkoleniowym dotyczącym dostępności, składają dokumenty rekrutacyjne, które podlegają ocenie formalnej i merytorycznej. Szczególnie istotna jest ocena merytoryczna, która składa się z dwóch etapów. Pierwszy etap to weryfikacja spełnienia założeń udziału w projekcie, tj. posiadania wizji strategii wprowadzenia nowych produktów/usług na podstawie technologii asystujących i kompensacyjnych oraz zasad projektowania uniwersalnego oraz chęci realizowania nowego pomysłu biznesowego. Przedsiębiorcy, którzy uzyskają rekomendację po pierwszym etapie oceny merytorycznej, podlegają ocenie przez konsultanta ds. dostępności. Wówczas dokonywana jest ocena spójności z dziedzinami i przynależności do katalogu produktów i usług wskazanych w Europejskim Akcie o Dostępności (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/992 z dnia 17 kwietnia 2019 w sprawie wymogów dostępności produktów i usług). Jest to pierwsza tak kompleksowa regulacja horyzontalna o dostępności w prawie Unii Europejskiej, która ma zapewnić jednakowe wymogi dostępności wybranych produktów i usług. Warto zapoznać się z tym dokumentem na etapie przygotowania wniosku, gdyż ma on zastosowanie m.in. do dostarczania na rynek wspólnotowy sprzętu komputerowego i systemów operacyjnych, usług łączności elektronicznej, audiowizualnych usług medialnych, usług towarzyszących transportowi pasażerskiemu, usług bankowych, e-książek, handlu elektronicznego.

Na czym polega projektowanie uniwersalne?

W największym skrócie projektowanie uniwersalne polega na projektowaniu dla wszystkich. Powstająca infrastruktura powinna być dostępna dla każdego, również dla osób, które w różny sposób się przemieszczają oraz z różną precyzją postrzegają otoczenie. Zgodnie z zasadami uniwersalnego projektowania przestrzeń, obiekty, urządzenia nie mają być dedykowane określonej kategorii osób, tylko mają być dostępne dla wszystkich. Zwracając uwagę na możliwości osób ze szczególnymi potrzebami, mamy na myśli przede wszystkim: osoby z niepełnosprawnościami (m.in. poruszające się na wózkach lub o kulach, niewidomych, głuchych, z niepełnosprawnościami psychicznymi), osoby starsze, kobiety w ciąży i z małymi dziećmi, osoby mające problem w komunikowaniu się z otoczeniem (także z rozumieniem języka pisanego lub mówionego) czy osoby wykluczone cyfrowo. 

Czym są technologie asystujące i kompensacyjne?

Z technologiami asystującymi i kompensacyjnymi mamy do czynienia wówczas, gdy dostosowujemy już istniejące produkty do osób ze szczególnymi potrzebami. Mamy tutaj na myśli przede wszystkim: sprzęt, urządzenia i oprogramowanie ułatwiające codzienne życie poszczególnym grupom osób ze szczególnymi potrzebami. Wyróżniamy m.in. technologie asystujące:

• dla wszystkich rodzajów niepełnosprawności (np. tablety, laptopy, smartfony,
• dla osób głuchych i słabo słyszących (np. pętle indukcyjne przenośne, programy do komunikacji alternatywnej, syntezatory mowy),
• dla niewidomych, słabowidzących (np. smartfony z fizycznymi przyciskami, oprogramowanie powiększająco-udźwiękawiające, notatniki brajlowskie),
• dla osób z niepełnosprawnością kończyn górnych (np. specjalistyczne klawiatury, oprogramowanie do nauki sterowania wzrokiem).

Badania wskazują, że po 2030 roku około 20% populacji w Polsce będą stanowiły osoby po 60. roku życia. W dobie starzejącego się społeczeństwa coraz więcej osób będzie posiadało różnego rodzaju ograniczenia: poznawcze, sensoryczne, metodyczne. Dlatego tak ważne i konieczne jest projektowanie uniwersalnych produktów i usług oraz szerokie zastosowanie technologii asystujących i kompensacyjnych uwzględniających szczególne potrzeby osób starszych oraz z niepełnosprawnościami. Zadanie to spoczywa przede wszystkim na przedsiębiorcach oraz twórcach nowoczesnych produktów i usług, którzy bardzo często nie posiadają wystarczającej wiedzy z zakresu dostępności, technologii kompensacyjnych czy projektowania uniwersalnego. Doskonałym rozwiązaniem tej sytuacji jest poszerzenie wiedzy na temat wprowadzenia technologicznych zmian poprzez udział przedsiębiorców w szkoleniach i doradztwie w zakresie dostępności oferowanym przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości.