Dostępność informacyjno-komunikacyjna w projektach finansowanych z Funduszy Europejskich

Wytyczne związane z wydatkowaniem Funduszy Europejskich kładą duży nacisk na to, aby osoby z niepełnosprawnościami oraz osoby starsze miały możliwość korzystania zarówno z udziału w projektach unijnych, jak i z efektów ich realizacji. W polityce spójności na lata 2021-2027 określono 5 standardów: szkoleniowy, architektoniczny, cyfrowy, transportowy oraz informacyjno-komunikacyjny, które muszą być spełnione przez beneficjentów realizujących projekty. Dostępność informacyjno-komunikacyjna musi być realizowana według zasad, które szczegółowo regulują Wytyczne dotyczące realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027 wydane przez Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej 29 grudnia 2022 roku.

Dostępność informacyjno-komunikacyjna - jaką rolę odgrywają standardy?

Osoby z niepełnosprawnościami muszą mieć zapewniony równy dostęp do funduszy unijnych w zakresie udziału, użytkowania, zrozumienia, komunikowania się oraz korzystania z ich efektów. W praktyce oznacza to, że państwa członkowskie powinny stworzyć standardy, uwzględniając potrzeby osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności, które będą przestrzegane zarówno przez instytucje odpowiedzialne za wdrażanie funduszy unijnych, jak i beneficjentów. Nie może bowiem dojść do sytuacji, że odmawia się udziału w projekcie ogólnodostępnym osobie z niepełnosprawnością ze względu na bariery komunikacyjne, architektoniczne lub cyfrowe. Standardy określają wymogi obligatoryjne i fakultatywne. Pierwsze muszą być bezwzględnie spełnione na etapie realizacji projektu, a w przypadku drugich mówimy raczej o dobrych praktykach, które mają charakter edukacyjny, aby lepiej przygotować beneficjenta do ich wdrożenia. Należy zwrócić uwagę, że standardy ustanawiają minimalne wymogi i na etapie ogłaszania poszczególnych konkursów można wymagać od beneficjenta więcej, niż jest to zawarte w standardach.

Dostępność informacyjno-komunikacyjna - w jaki sposób beneficjent potwierdza realizację w projekcie?

Na etapie przygotowywania wniosku o dofinansowanie trzeba pamiętać, że pomimo że projekt nie zakłada bezpośredniej pomocy osobom z niepełnosprawnościami, to jednak jego trwałe efekty muszą służyć wszystkim (również osobom z niepełnosprawnościami). Dlatego można wykluczyć coś takiego jak neutralność projektu. Gdyby jednak wnioskodawca uznawał, że produkty jego projektu mają neutralny wpływ na realizację zasady dostępności, musi to wiarygodnie udowodnić w treści wniosku o dofinansowanie. 

Jedną z zasad horyzontalnych Funduszy Europejskich jest zasada pozytywnego wpływu realizacji projektu na zasadę równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Zatem w których częściach wniosku beneficjent powinien to udowodnić? Oto kilka przykładów:

1. Grupa docelowa projektu – osoby, które zostaną objęte wsparciem, należy opisać również z punktu widzenia cech istotnych dla zadań przewidzianych do realizacji w ramach projektu, takich jak np. wiek, status na rynku pracy, wykształcenie, płeć oraz niepełnosprawność.
2. Zadania w projekcie – wskazanie, w jaki sposób projekt uwzględnia formy wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami (w tym miejscu można zaproponować mechanizm racjonalnych usprawnień, trzeba też opisać dostępność produktów projektu oraz eliminację czynników ograniczających dostępność).
3. Potencjał i doświadczenie wnioskodawcy – należy wskazać dotychczasowe doświadczenie wnioskodawcy w zakresie realizacji tożsamych działań na rzecz osób z niepełnosprawnościami oraz realizacji projektów dostępnych.
4. Rekrutacja – powinna zostać przeprowadzona w sposób umożliwiający wzięcie udziału zarówno w tym procesie, jak i samym projekcie każdej zainteresowanej osobie.

O czym należy pamiętać, organizując wydarzenie o charakterze informacyjno-promocyjnym wymagające wcześniejszej rejestracji? 

Przedsiębiorcy organizujący wydarzenie o charakterze informacyjno-promocyjnym, które jest dofinansowane z Funduszy Europejskich i wymaga wcześniejszej rejestracji, powinni umożliwić zgłoszenie szczególnej potrzeby przez uczestników. Co to oznacza w praktyce? Co najmniej 1 z pytań w formularzu rejestracyjnym/zgłoszeniowym dotyczy indywidualnej potrzeby. Może ono wyglądać następująco:

1. Czy potrzebuje Pan/Pani specjalnie dostosowanej przestrzeni w związku z niepełnosprawnością ruchową?
2. Czy ma Pan/Pani specjalne potrzeby wynikające z niepełnosprawności lub stanu zdrowia?
3. Czy potrzebuje Pan/Pani alternatywnych form materiałów konferencyjnych?
4. Czy potrzebuje Pan/Pani zapewnienia systemu wspomagającego słyszenie? 
5. Czy potrzebuje Pan/Pani zapewnienia tłumacza migowego? 

Zgłoszenie takiej szczególnej potrzeby obliguje organizatora wydarzenia do jej spełnienia w możliwie największym stopniu w miarę możliwości technicznych i finansowych. Ponadto organizator powinien pamiętać o tym, aby:

• wejście do środka znajdowało się na poziomie terenu wokół budynku (jeżeli w budynku lub przed wejściem do budynku są schody, to musi być winda lub podjazd umożliwiające swobodne wejście osobie z niepełnosprawnością ruchową);
• na kondygnacjach dostępnych dla osób z niepełnosprawnościami znajdowała się przystosowana toaleta;
• w przypadku organizacji wydarzenia na zewnątrz dostępny był podest lub scena dla osoby poruszającej się na wózku;
• zapewnić wsparcie asystenta oraz umożliwić wejście i uczestnictwo z psem asystującym;
• na czas wydarzenia zapewnić pętlę indukcyjną, czyli system wspomagania słuchu, który umożliwia osobie niedosłyszącej odbiór czystego i wyraźnego dźwięku przez cewkę telefoniczną, w którą wyposażona jest większość aparatów słuchowych;
• materiały służące informowaniu o wydarzeniu (np. plakaty, ulotki, ogłoszenia prasowe) dostępne były w wersji elektronicznej (w przypadku gdy wydarzenie ma swoją stronę internetową, gdzie prowadzona jest m.in. rejestracja, powinna ona być zgodna ze standardem cyfrowym i zawierać informacje, w jaki sposób wydarzenie będzie dostępne dla osób z niepełnosprawnościami);
• komunikacja z potencjalnymi uczestnikami wydarzenia odbywała się na co najmniej 2 sposoby komunikacji, np. z wykorzystaniem telefonu i maila (telefon może być łatwiejszy dla osób niewidomych, a e-mail dla osób głuchych);
• prezentacje multimedialne przedstawiane podczas wydarzenia uwzględniały kryteria dostępności (unikalne tytuły dla każdego slajdu, zastosowanie dużej czcionki, zachowanie kontrastu czcionki do tła, zachowanie wysokiej jakości grafiki oraz ograniczenie ilości tekstu na slajdzie);
• wszystkie filmy i multimedia zawierały audiodeskrypcję (audiodeskrypcja nie będzie obowiązkowa, gdy wszystkie informacje potrzebne do zrozumienia tekstu są w nagraniu, materiały są udostępniane uczestnikom w formie odrębnego pliku lub wydrukowane).

Jak widać, katalog obowiązków jest bardzo szeroki. Należy jednak pamiętać, że nie zawsze konieczne i celowe jest spełnienie wszystkich zawartych tutaj zasad. Warto jednak zastosować jak najwięcej z nich, aby mieć pewność, że realizowane przez nas działanie, które zostało dofinansowane ze środków unijnych, nikogo nie dyskryminuje i trafia do różnych odbiorców. 

Jak przygotować dostępne materiały – informację pisemną?

W przypadku przygotowywania materiałów dla otwartego grona różnych odbiorców, osób z niepełnosprawnościami czy też materiałów informacyjnych, promocyjnych i rekrutacyjnych dotyczących projektu finansowanego ze środków europejskich należy pamiętać, aby informacja w nich zawarta była łatwa do przeczytania i zrozumienia. Zaleca się zatem, aby w tekstach:

• unikać żargonu, skrótów i związków frazeologicznych;
• nie używać trudnych wyrazów, a także zapożyczonych z innego języka;
• nie posługiwać się skrótami branżowymi;
• podawać przykłady;
• stosować wyrównanie do lewej strony (zamiast justowania);
• jeżeli jest to możliwe, stosować zdania krótkie. 

Warto również pamiętać, żeby przy wyborze czcionki decydować się na rozmiar minimum 12 i stosować interlinie między wierszami 1,15-1,5, w nagłówku używać wbudowanych stylów (nagłówek 1,2 …), co osobom korzystającym z klawiatury i czytników ekranu pozwala przenieść kursor bezpośrednio do wybranego nagłówka. Tekst należy podzielić na akapity, które decydują o jego czytelności. Kontrast pomiędzy tłem a tekstem powinien być odpowiedni (np. czarny tekst na białym tle). 

W przypadku projektów unijnych ogólnodostępnych wnioskodawca nie może zakładać, że w projekcie nie wystąpi udział osób z niepełnosprawnościami, zakładać osiągnięcia określonych celów przez te osoby oraz planować określonych wydatków na ten cel w budżecie, gdyż nie wie, czy taka grupa rzeczywiście się pojawi (jeżeli grupa się pojawi, wówczas do dyspozycji beneficjenta jest mechanizm racjonalnych usprawnień). Standard informacyjno-promocyjny zawiera przede wszystkim wskazówki dotyczące tworzenia materiałów informacyjnych o projekcie, dokumentów rekrutacyjnych, a w przypadku organizacji spotkań i konferencji umieszczania w formularzu rekrutacyjnym pytań o specjalne potrzeby uczestników projektu. W miarę możliwości technicznych i finansowych należy wybrać takie rozwiązania, które spełnią jak najwięcej potrzeb osób z niepełnosprawnościami.