Zakład aktywności zawodowej - korzyści z otwarcia

Wyodrębniona finansowo i organizacyjnie jednostka o specjalnym celu działania, jakim jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych, ma możliwość ubiegania się o dofinansowanie z funduszu PFRON części środków na utworzenie i funkcjonowanie zakładu aktywności zawodowej (ZAZ). To nie wszystko. Utworzone zakłady mogą także korzystać z innych profitów podatkowych. Jakich? Na to i wiele innych pytań odpowiedziano w niniejszej publikacji. 

Czym jest zakład aktywności zawodowej?

Zakład aktywności zawodowej to obok zakładu pracy chronionej specjalnie wyodrębniona organizacyjnie i finansowo jednostka, której celem statutowym jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych.

Utworzenie zakładu aktywności zawodowej zależy od pozytywnej decyzji wojewody. Decyzję pozytywną o powołaniu ZAZ wojewoda wydaje na podstawie otrzymanego wniosku od podmiotu ubiegającego się o jego utworzenie oraz w związku z wypełnieniem przez niego poniższych niezbędnych warunków. 

Wniosek o utworzenie ZAZ mogą składać gminy, powiaty, fundacje, stowarzyszenia lub inne organizacje społeczne, które w swoim statucie jako główne zadanie do realizacji stawiają rehabilitację zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych.

Dofinansowanie działalności zakładu aktywności zawodowej

Jak nadmienia ustawodawca w art. 8 ust. 1 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (zwanej dalej ustawą o RZSON), rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy.

Gmina, powiat, fundacja, stowarzyszenie lub inna organizacja społeczna, której statutowym zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych, mogą złożyć wniosek o dofinansowanie ze środków PFRON kosztów utworzenia i funkcjonowania ZAZ.

Zgodnie z § 2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 lipca 2012 roku w sprawie zakładów aktywności zawodowej (zwanego dalej rozporządzeniem) podmiot tworzący ZAZ składa wniosek o dofinansowanie we właściwej jednostce organizacyjnej samorządu województwa. Musi on zawierać takie dane jak:

• nazwę i siedzibę podmiotu tworzącego ZAZ;

• statut oraz status prawny, podstawę działania podmiotu tworzącego ZAZ;

• adres i dokument potwierdzający tytuł prawny do obiektu lub lokalu przeznaczonego na ZAZ;

• desygnowana liczba osób niepełnosprawnych w tworzonym ZAZ oraz przypisanie stopnia ich niepełnosprawności;

• plan i rodzaj działalności wytwórczej lub usługowej oraz zakres planowanej rehabilitacji zawodowej i społecznej niepełnosprawnych pracowników zakładu;

• propozycje kwoty miesięcznego wynagrodzenia (procentowy wskaźnik minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego w przepisach o minimalnym wynagrodzeniu za pracę) niepełnosprawnych pracowników zakładu zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, u których stwierdzono autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną, w tym osób, w stosunku do których rada programowa, o której mowa w art. 10a ust. 4 ustawy RZSON, zajęła stanowisko uzasadniające podjęcie zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy chronionej;

• proponowaną obsadę etatową zakładu, z wyszczególnieniem liczby stanowisk i wymaganych kwalifikacji pracowników wchodzących w skład personelu kierowniczego, administracyjnego, rehabilitacyjnego i obsługowego;

• preliminarz kosztów utworzenia zakładu z uwzględnieniem podziału na poszczególne rodzaje kosztów wraz z kalkulacją lub innym uzasadnieniem przyjętych kosztów;

• preliminarz kosztów działania zakładu z podziałem na poszczególne rodzaje kosztów, z kalkulacją lub innym uzasadnieniem przyjętych kosztów;

• plan pomieszczeń zakładu oraz projekt dostosowania obiektów i lokali do potrzeb prowadzonej działalności wytwórczej lub usługowej w zakładzie oraz ich dostosowania do potrzeb i możliwości niepełnosprawnych pracowników zakładu wynikających z ich niepełnosprawności;

• projekt regulaminu zakładu oraz regulaminu zakładowego funduszu aktywności.

Wnioskodawca ma jeszcze możliwość w ciągu 14 dni od dnia złożenia wniosku na uzupełnienie braków w złożonym wniosku oraz otrzymuje opinię od starosty o potrzebie otwarcia zakładu. Następnie właściwa jednostka organizacyjna samorządu województwa analizuje wniosek pod kątem planowanych kosztów utworzenia i działania zakładu, tzn. wysokości środków funduszu w danym roku, liczby osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz wkładu organizatora w utworzenie zakładu.

Ostateczną decyzję co do możliwości otwarcia zakładu ZAZ (przyznania statusu ZAZ) podmiot otrzymuje od wojewody w ciągu 30 dni, licząc od dnia otrzymania przez niego opinii starosty na temat tworzonego ZAZ.

Pozytywna opinia od wojewody na temat możliwości utworzenia ZAZ jest jednoznaczna z możliwością zawarcia umowy na dofinansowanie ze środków PFRON, w której będą określone:

1. wysokość, termin oraz sposób przekazania środków z PFRON przeznaczonych na utworzenie zakładu, z podziałem na poszczególne rodzaje kosztów, do końca danego roku kalendarzowego;

2. informacje o wydatkowanych środkach z PFRON oraz środkach uzyskanych z innych źródeł;

3. warunki renegocjacji umowy;

4. termin zawarcia umowy ubezpieczenia wyposażenia i środków trwałych dofinansowywanych ze środków PFRON.

Otrzymane środki z PFRON muszą być przelane na rachunek bankowy podmiotu tworzącego ZAZ w półrocznych ratach, najpóźniej do:

• 15. dnia miesiąca rozpoczynającego pierwsze półrocze,

• 5. dnia miesiąca rozpoczynającego drugie półrocze.

Podmiot tworzący ZAZ jest zobligowany do prowadzenia odrębnej ewidencji księgowej otrzymanych z PFRON środków pieniężnych na funkcjonowanie ZAZ oraz wydatkowanych (pochodzących z tego źródła). 

Dokumentowanie wydania środków zarówno z powyższego funduszu, jak i innych źródeł, podmiot tworzący ZAZ przesyła co kwartał w terminie najpóźniej do 5. dnia miesiąca następnego po kwartale rozliczeniowym do właściwej jednostki samorządu województwa.

Ponadto w tej samej jednostce samorządu województwa w terminie do 15 marca roku następującego po roku rozliczeniowym podmiot tworzący ZAZ przedkłada rozliczenie za cały rok wykorzystania środków z PFRON wraz z uzasadnieniem wydatkowania oraz informacje o wszystkich wydatkach poniesionych na funkcjonowanie ZAZ w danym roku, sfinansowanych ze środków z pozostałych źródeł.

Jednostka samorządu województwa weryfikująca przedłożone rozliczenie wykorzystania środków pochodzących z PFRON oraz z pozostałych źródeł może (ale nie musi) zmniejszyć lub zwiększyć sumę dofinansowania z PFRON przypadającą na kolejny rok działania ZAZ.

Jakie koszty utworzenia i działalności zakładu aktywności zawodowej mogą być dofinansowane?

Podmioty ubiegające się o dofinansowanie z PFRON na utworzenie i funkcjonowanie ZAZ mogą w myśl § 7 i § 8 rozporządzenia pokryć z otrzymanego dofinansowania następujące rodzaje wydatków:

Utworzony ZAZ nie może prowadzić działalności opierającej się na produkcji wyrobów przemysłu paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5% oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali lub handlu tymi wyrobami.

Działalność ZAZ jest finansowana ze środków PFRON, ale także ze środków zakładowego funduszu aktywności (o którym poniżej), z pozostałych środków np. podmiotu tworzącego ZAZ oraz ze środków samorządu województwa.

Możliwe zwolnienia podatkowe przewidziane dla zakładów aktywności zawodowej

Podmiot prowadzący zakład aktywności zawodowej ma możliwość skorzystania ze zwolnienia w stosunku do tego zakładu. Jest zwolniony z:

1. podatku rolnego, leśnego oraz od nieruchomości;

2. podatku od czynności cywilnoprawnych – jeżeli czynność przez niego dokonana pozostaje w bezpośrednim związku z prowadzeniem zakładu;

3. opłat, z wyjątkiem opłaty skarbowej i opłat o charakterze sankcyjnym.

Warto w tym miejscu podkreślić, że powyższe zwolnienie nie dotyczy:

• podatku VAT,

• podatków dochodowych,

• podatku akcyzowego,

• cła,

• podatku od środków transportowych,

• podatku od gier.

Ponadto należy zaznaczyć, że podmiot prowadzący ZAZ ma obowiązek przekazać środki zaoszczędzone z powodu skorzystania z powyższych zwolnień, a także wpływy z dochodu związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej na utworzony przez podmiot prowadzący zakładowy fundusz aktywności. 

Zakładowy fundusz aktywności finansowany jest z:

1. wpływów z dochodu związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej przez ZAZ (zwolnień z ww. podatków);

2. kwot pobranych zaliczek na podatek od przychodów ze stosunku pracy oraz od zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, wypłacanych przez ZAZ za miesiące od początku roku do miesiąca włącznie, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku w ZAZ przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali (suma 85 528 zł).

1. usprawniające i poprawiające warunki pracy osób niepełnosprawnych (w tym dodatkowe wyposażenie) z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności;

2. nabycie sprzętu i wyposażenia pomagającego osobie niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w samodzielnym życiu i uczestnictwie w życiu społecznym w lokalnym środowisku oraz przygotowanie do ewentualnej zmiany pracy;

3. szkolenia (dokształcanie, przekwalifikowanie) osób niepełnosprawnych z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności;

4. pomoc przy budowie, remoncie i wyposażeniu indywidualnych i zbiorowych form mieszkalnictwa chronionego dla osób niepełnosprawnych z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności;

5. rehabilitacja społeczna osób niepełnosprawnych z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności oraz pomoc w innych potrzebach socjalnych;

6. rekreacja i możliwość korzystania z szeroko pojętej kultury osób niepełnosprawnych z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności;

7. nabycie wraz z serwisem indywidualnego sprzętu rehabilitacyjnego, wyrobów medycznych, środków pomocniczych, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych osób niepełnosprawnych z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności;

8. nabycie leków, środków medycznych dla osób niepełnosprawnych z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności;

9. pomoc przez osoby niebędące pracownikami ZAZ przy korzystaniu osób niepełnosprawnych z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności z pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, z osprzętu znajdującego się w tych pomieszczeniach wobec występujących trudności w samodzielnym korzystaniu przez osoby niepełnosprawne z tych pomieszczeń;

10. wynagrodzenia specjalistów tworzących i realizujących indywidualne programy rehabilitacji społeczno-zawodowej;

11. świadczenie pomocy opiekunów przy udziale osób niepełnosprawnych z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności w życiu kulturalnym;

12. zapłata za pobyt, leczenie osób niepełnosprawnych w szpitalach, sanatoriach, placówkach rehabilitacyjno-szkoleniowych, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych, które zostało dofinansowane z innych środków niż publiczne;

13. zapłata za pobyt na turnusach rehabilitacyjnych wraz z ewentualnym w razie decyzji lekarskiej opiekunem lub za wypoczynek organizowany w innych formach;

14. zapłata za przejazdy osób niepełnosprawnych pomiędzy turnusami, miejscami w których organizowane są wczasy dla tych osób a adresami ich zamieszkania.

Końcowo należy zaznaczyć, że podmiot tworzący ZAZ musi pamiętać o niezwykle ważnej zasadzie przeznaczenia środków pochodzących z zakładowego funduszu aktywności, tzn. środki te mogą być wydatkowane na poprawę warunków pracy i rehabilitacji oraz warunków socjalnych oraz higieniczno-sanitarnych osób niepełnosprawnych w kwocie nieprzekraczającej 40% rocznych wpływów do tego funduszu w roku ubiegłym.

Zakłady aktywności zawodowej stanowią szczególną formę pomocy osobom niepełnosprawnym. Ich utworzenie i funkcjonowanie mogą być dofinansowane ze środków PFRON, ale i z innych źródeł pochodzących z budżetu państwa albo ze środków podmiotu tworzącego ZAZ. Działalność wytwórczo-usługowa prowadzona przez ZAZ nie ma na celu stałego powiększania zysków, a przede wszystkim prowadzenie działalności w nastawieniu na rehabilitację zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych. Oczywiście sprawne gospodarowanie dostępnymi i zarobionymi środkami z przeznaczeniem na ten cel i rozwijanie zakładu w myśli przewodniej pomocy osobom niepełnosprawnym jest ze wszech miar bardzo pożądaną umiejętnością w funkcjonowaniu ZAZ.