Indywidualne konto emerytalne jest formą gromadzenia oszczędności na emeryturę. Osoba fizyczna, która dokonuje wpłat na poczet IKE, może być zmuszona do dokonania wcześniejszego zwrotu zgromadzonych oszczędności. W poniższym artykule przeanalizujemy, czy zwrot środków z IKE przed emeryturą wiąże się z koniecznością zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.
Opodatkowanie oraz zwolnienie zwrotu środków z IKE
Na początek zwróćmy uwagę na treść art. 30a ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT, który podaje, że pobiera się 19% zryczałtowany podatek dochodowy od dochodu oszczędzającego na IKE z tytułu zwrotu albo częściowego zwrotu, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, środków zgromadzonych na tym koncie.
Natomiast w myśl przepisu art. 21 ust. 1 pkt 58a ustawy o PIT wolne od podatku dochodowego są dochody z tytułu oszczędzania na IKE, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, uzyskane w związku z:
- gromadzeniem i wypłatą środków przez oszczędzającego;
- wypłatą środków dokonaną na rzecz osób uprawnionych do tych środków po śmierci oszczędzającego;
- wypłatą transferową – z tym że zwolnienie nie ma zastosowania w przypadku gdy oszczędzający gromadził oszczędności na więcej niż 1 indywidualnym koncie emerytalnym, chyba że przepisy te przewidują taką możliwość.
W świetle tego przepisu wolne od podatku dochodowego są środki uzyskane m.in. w związku z gromadzeniem i wypłatą środków przez oszczędzającego na IKE.
Zasady gromadzenia oszczędności na IKE określa Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego.
Zgodnie z przepisem art. 2 pkt 13 ww. ustawy wypłata oznacza wypłatę jednorazową albo wypłatę w ratach środków zgromadzonych na IKE dokonywaną na rzecz:
- oszczędzającego, po spełnieniu warunków określonych w art. 34 ust. 1 pkt 1 lub art. 34a ust. 1 pkt 1, albo
- osób uprawnionych, w przypadku śmierci oszczędzającego.
Natomiast pkt 15 tego przepisu definiuje zwrot jako wycofanie całości środków zgromadzonych na IKE, jeżeli nie zachodzą przesłanki wypłaty bądź wypłaty transferowej.
Treść art. 37 ust. 1 ww. ustawy wskazuje, że zwrot środków zgromadzonych na IKE następuje w razie wypowiedzenia umowy o prowadzenie IKE przez którąkolwiek ze stron, jeżeli nie zachodzą przesłanki do wypłaty lub wypłaty transferowej.
Zwrot środków z IKE przed emeryturą a wypłata - różnica
Trzeba przede wszystkim w sposób wyraźny podkreślić, że czym innym jest dokonywanie wypłat środków zgromadzonych na IKE, a czym innym zwrot środków zgromadzonych na tych kontach.
Przesłanki, które warunkują dokonywanie wypłat środków zgromadzonych na IKE, zostały określone w art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego.
Przepis ten stanowi, że wypłata środków zgromadzonych na IKE następuje wyłącznie na wniosek oszczędzającego po osiągnięciu przez niego wieku 60 lat lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55 roku życia oraz spełnieniu warunku:
- dokonywania wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych albo
- dokonania ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia przez oszczędzającego wniosku o dokonanie wypłaty.
Możemy zatem wskazać, że z wypłatą środków z IKE mamy do czynienia po osiągnięciu przez uprawnionego wieku emerytalnego lub nabycia uprawnień emerytalnych. Tego rodzaju wypłata korzysta ze zwolnienia od podatku PIT.
Potwierdza to treść interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 23 lipca 2020 roku (nr 0113-KDIPT2-2.4011.440.2020.2.DA), w której organ rozpatrywał przypadek podatniczki, która ukończyła 60 lat i planowała wystąpić z wnioskiem o jednorazową wypłatę środków zgromadzonych na IKE na zasadach określonych w art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego, oraz zgodnie z zawartą z bankiem umową rachunku IKE.
W ocenie organu podatkowego należy stwierdzić, że w takim przypadku zostały spełnione warunki określone w art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego, co oznacza, że otrzymanie środków pieniężnych z IKE stanowiło wypłatę, o której mowa w art. 2 pkt 13 tej ustawy.
Wobec powyższego dochód z tytułu oszczędzania na IKE uzyskany w związku z wypłatą środków przez podatniczkę będzie korzystał ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 58a lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i w konsekwencji nie będzie podlegał opodatkowaniu 19% zryczałtowanym podatkiem dochodowym na podstawie art. 30a ust. 1 pkt 10 tej ustawy.
Jeżeli natomiast przed uzyskaniem uprawnień i wieku emerytalnego podatnik wystąpi o przekazanie środków zgromadzonych w ramach IKE, to mówimy wtedy o zwrocie z IKE, który podlegać będzie opodatkowaniu 19% podatkiem.
Zasady opodatkowania zwrotu z IKE
Jak wskazaliśmy, zwrot środków z IKE podlega opodatkowaniu 19% podatkiem, przy czym jest on płatny od dochodu.
Na mocy zaś art. 30a ust. 8 cyt. ustawy o PIT dochodem, o którym mowa jest różnica między kwotą stanowiącą wartość środków zgromadzonych na IKE a sumą wpłat na to konto.
Ustalając dochód podatnika do opodatkowania 19% zryczałtowanym podatkiem dochodowym w przypadku zwrotu całości środków zgromadzonych na IKE, należy określić go jako różnicę pomiędzy bieżącą wartością środków zgromadzonych na IKE ustaloną na dzień realizacji zwrotu a sumą wszystkich wpłat na IKE.
W opisanym przypadku podatek jest pobierany przez płatnika, czyli przez instytucję wypłacającą zwrot z IKE. Płatnik pobiera podatek i wpłaca go do właściwego US w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek.
Podatnik otrzymuje zatem zwrot środków z IKE już po pomniejszeniu o pobrany podatek. Dodatkowo podatnik nie uwzględnia kwoty uzyskanego zwrotu w rocznej deklaracji PIT. Natomiast płatnik jest zobligowany do przesłania do urzędu skarbowego informacji PIT-8AR w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym.
Przykład 1.
Podatnik będący przed emeryturą złożył wniosek o zwrot środków z IKE. Dochód ustalony jako różnica pomiędzy bieżącą wartością a sumą wpłaconych środków wynosi 10 000 zł. Płatnik pobierze podatek w wysokości 1900 zł, co oznacza, że podatnik otrzyma zwrot w kwocie 8100 zł. Otrzymanego zwrotu podatnik nie musi wykazywać w rocznej deklaracji podatkowej PIT.
Podatek jest w takim przypadku pobierany przez płatnika.
W kontekście przedstawionego zagadnienia podatnicy przede wszystkim powinni pamiętać o rozróżnieniu pomiędzy wypłatą a zwrotem środków z IKE. Wyłącznie w tym pierwszym przypadku mamy do czynienia ze zwolnieniem podatkowym. Zwrot środków z IKE przed emeryturą jest natomiast opodatkowany 19% podatkiem.
