Zwiększenie emerytury - emerytura z ZUS-u z częścią rolną

Fakt podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników ma znaczenie przy ustalaniu prawa do emerytury w systemie powszechnym (z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) oraz obliczania jej wysokości. Pozwala bowiem na uzupełnienie niezbędnego stażu złożonego z okresów składkowych i nieskładkowych, uprawniającego do tego świadczenia, oraz powoduje zwiększenie emerytury.

Emerytura z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Emerytura jest świadczeniem okresowym (długoterminowym) o charakterze pieniężnym, a konieczną przesłanką nabycia do niej prawa jest rozwiązanie stosunku pracy.

Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 roku nabywają prawo do emerytury, jeżeli:

• w przypadku kobiet – mają okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 15 lat oraz osiągnęły wiek co najmniej 60 lat;
• w przypadku mężczyzn – mają okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 20 lat oraz osiągnęli wiek co najmniej 65 lat.

• osiągnęły powszechny wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;
• podlegały ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przynajmniej 1 dzień, w szczególności jako pracownik, osoba prowadząca działalność pozarolniczą, a także osoba, która przed wejściem w życie Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.) podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu (warunek ten nie jest jednak spełniony przez osoby, które podlegały wyłącznie ubezpieczeniu społecznemu rolników w KRUS).

Wniosek o emeryturę i decyzja ZUS-u

Emeryturę z FUS przyznaje się na wniosek, do którego należy dołączyć:

• informację dotyczącą okresów składkowych i nieskładkowych;
• dokumenty potwierdzające okresy m.in.: pracy, prowadzenia działalności pozarolniczej, służby wojskowej, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, urlopu wychowawczego i nauki w szkole wyższej;
• dokumenty potwierdzające okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze;
• dokumenty potwierdzające osiągane wynagrodzenie.

Wniosek rozpatruje organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej lub jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyznaczona przez prezesa ZUS-u. Po analizie wniosku i załączonej dokumentacji oraz ewentualnym przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydaje decyzję w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Od decyzji przysługuje odwołanie, które należy wnieść pisemnie lub ustnie do protokołu za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS-u, która wydała decyzję, do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Postępowanie odwoławcze jest wolne od opłat.

Uzupełnienie stażu uprawniającego do emerytury – okresy pracy w rolnictwie

Jeśli ubezpieczony nie posiada wymaganego do nabycia prawa do emerytury stażu złożonego z okresów składkowych i nieskładkowych wymienionych w katalogach zamieszczonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, staż ten uzupełnia się okresami obejmującymi:

• okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki;
• przypadające przed 1 lipca 1977 roku okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16. roku życia;
• przypadające przed 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia.

Oznacza to, że w stażu uprawniającym do emerytury z FUS podlega uwzględnieniu okres ubezpieczenia społecznego rolnika, który wywiązał się z obowiązku składkowego.

Zwiększenie emerytury o tzw. część rolną

Emerytura z FUS ulega zwiększeniu rolnemu za okresy opłacania składek na:

• Fundusz Emerytalny Rolników,
• Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników,
• ubezpieczenie emerytalno-rentowe,

o których mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników, tj. odpowiednio w:

• Ustawie z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. nr 32, poz. 140);
• Ustawie z dnia 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. nr 24, poz. 133 ze zm.);
• Ustawie z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2021 r. poz. 266 ze zm.).

Obecnie obowiązuje tylko ostatnia z wymienionych ustaw.

W wyroku z 15 października 2019 roku, III AUa 133/19, Sąd Apelacyjny w Szczecinie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zwrócił uwagę, iż zwiększenie emerytury o część rolną nie dotyczy okresów pracy w gospodarstwie rolnym, za które nie opłacono składek: Ustalając zatem staż do zwiększenia emerytury w systemie powszechnym uwzględnia się tylko udowodnione okresy opłacania składek na ubezpieczenie rolnicze, tj. okresy, za które składki faktycznie zostały uiszczone. [...] Za taki nie może być uznany ewentualny okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców przypadający przed 1983 rokiem, gdyż wówczas nie istniał obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Obowiązek opłacania przez rolników indywidualnym składek na ubezpieczenie społeczne został wprowadzony ustawą z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników. Obowiązek ten utrzymały następnie wszystkie późniejsze ustawy, dotyczące ubezpieczenia społecznego rolników, rozszerzając go od 1983 roku na domowników. [...] Przepisy przewidują możliwość podwyższenia emerytury okresami pracy w gospodarstwie rolnym, ale możliwe jest to jedynie odnośnie okresów opłacania składek na rolnicze ubezpieczenia społeczne. Zwiększenie nie przysługuje natomiast za pozostałe okresy rolne, tj. za okresy pracy w gospodarstwie rolnym oraz okresy prowadzenia tego gospodarstwa po ukończeniu 16. roku życia przebyte w okresie, w którym nie było obowiązku opłacania z tego tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Zwiększenie rolne przyznaje się ubezpieczonemu, który legitymuje się okresami ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki, krótszymi niż 25 lat. W przypadku gdy okresy te przekraczają 25 lat, zamiast emerytury z FUS przyznaje się emeryturę z ubezpieczenia rolniczego.

Ustalenie kwoty zwiększenia

Zwiększenie emerytury ustala się według zasad wymiaru części składkowej emerytury rolniczej przewidzianych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników na podstawie zaświadczenia Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o okresach opłacania składek.

Przy obliczaniu kwoty zwiększenia znajduje zastosowanie art. 25 ust. 1 Ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2021 r. poz. 266 ze zm.), zgodnie z którym zwiększenie wynosi 1% emerytury podstawowej za każdy rok opłacania składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Emerytura podstawowa to kwota miesięcznej najniższej emerytury, której wysokość określa prezes ZUS-u w formie komunikatu zamieszczanego w Monitorze Polskim. Od 1 marca 2021 roku była to 1250,88 zł, a od 1 marca 2022 roku jest to kwota 1338,44 zł.

Koszty emerytury w części odpowiadającej zwiększeniu rolnemu podlegają refundacji z funduszu emerytalno-rentowego określonego w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Sposób wyliczenia zwiększenia emerytury powszechnej z tytułu posiadania okresów ubezpieczenia rolniczego sprowadza się do wyliczenia części składkowej emerytury rolniczej odwzorowującej okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników.