Prawo do świadczenia emerytalnego zależy od spełnienia kilku ważnych warunków, m.in. posiadania odpowiedniego okresu składkowego oraz uzyskania właściwego wieku. Czy emerytura przedsiębiorcy naliczana jest na takich samych zasadach jak w przypadku osób fizycznych? A może osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą liczyć na zupełnie inne świadczenia?
Czym jest emerytura?
Emerytura to świadczenie socjalne, które jest wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w przypadku osiągnięcia odpowiedniego wieku (60 lat kobiety oraz 65 lat mężczyźni) oraz wykazania posiadania odpowiedniego okresu składkowego (tj. zgromadzenia stosownego kapitału zakładowego, który pozwoli wypłacić stosowne świadczenie).
Emeryturę możemy porównać do pensji pracowniczej, która także jest wypłacana regularnie. Zasadniczą różnicą jest jednak to, że emeryt nie musi wykonywać żadnej pracy zarobkowej, aby otrzymać takie świadczenie. Głównym warunkiem uzyskania emerytury jest oczywiście posiadanie odpowiednio wysokiego kapitału, który był gromadzony przez lata – jeśli będzie on zbyt niski, dana osoba nie będzie mogła skutecznie wnioskować o przyznanie jej tego świadczenia, organ emerytalny po prostu nie będzie miał z czego wypłacić żądanej emerytury. Zdecydowana większość emerytów otrzymuje swoje pieniądze na podstawie wypracowanych lat pracy na etacie, mniejsza część w związku z wykonywaną przez siebie w przeszłości działalnością gospodarczą. W praktyce oznacza to, że emerytura przedsiębiorcy jest możliwa do uzyskania, choć trzeba spełniać jeden najważniejszy warunek.
Emerytura dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą
Prowadzenie każdej działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. To właśnie te składki mają kluczowe znaczenie dla wysokości emerytury, która będzie przysługiwała w przyszłości danej osobie.
Średnia wielkość normalnych składek na ubezpieczenia społeczne oscyluje wokół kwoty 1300–1500 zł. (Od 2022 roku wysokość sumy składek ZUS w znacznej mierze zależy od wysokości składki zdrowotnej). Jest to wartość minimalna, co oznacza, że przedsiębiorca musi płacić do ZUS-u składki w co najmniej takiej wartości (pomijamy oczywiście tutaj preferencyjny ZUS, który zaniża wysokość omawianych składek, ale także wysokość przyszłej emerytury). Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby przedsiębiorca opłacał składki o wyższych wartościach, w praktyce na takie rozwiązanie decyduje się jednak niewielka grupa Polaków (tych zarabiających najlepiej). Pamiętajmy jednak, że zgodnie z obowiązującymi przepisami wysokość składek nie może być wyższa niż 30-krotność prognozowanego średniego wynagrodzenia.
Zasada przy obliczaniu emerytury dla przedsiębiorcy jest dosyć prosta – im większe składki na ubezpieczenia społeczne będą przez niego odprowadzane do ZUS-u, tym większe świadczenie emerytalne uzyska w przyszłości. Analogicznie – im niższe będą składki, tym emerytura będzie opiewała na mniejszą wartość. Średnia emerytura wypłacana przez ZUS po waloryzacji w marcu 2023 roku dla mężczyzn wyniosła 3 311,61 zł brutto, kobiet wyniosła 2 792,86 zł brutto, co niestety nie jest zbyt dobrą informacją przy postępującej inflacji i wzroście cen. Świadczenia o takiej wartości nie pozwalają na godne życie, zaś emeryt nierzadko musi w tej sytuacji podjąć dodatkowe zatrudnienie, aby dorobić i móc jakoś przeżyć kolejny miesiąc. Najniższe świadczenia emerytalne przedsiębiorców przysługują wtedy, gdy odprowadzano składki ZUS w minimalnym ich zakresie i nie korzystano z innych rozwiązań pozwalających na uzyskanie świadczeń finansowych z dodatkowych źródeł (np. opłacanie IKZE lub specjalnych funduszy bankowych).
Prywatna emerytura przedsiębiorcy
Od lat mówi się, że polski system ubezpieczeń społecznych czeka poważny kryzys. Wpływ na taki stan rzeczy ma wiele różnych czynników, choć na czele wysuwa się przede wszystkim zmniejszająca się liczba urodzeń oraz powiększająca liczba emerytów. Jeśli taki trend się utrzyma, w przyszłości nie będzie komu pracować na utrzymanie emerytów, ponieważ to właśnie ze składek obecnie pracującej populacji wypłacane są świadczenia dla osób niepracujących.
Emerytura przedsiębiorcy wypłacana z ZUS-u nie oscyluje wokół wielkich wartości, na rękę otrzymuje się zazwyczaj nie więcej niż 3000 zł (bardzo często emeryt dostaje poniżej 2000 zł netto). Pamiętajmy, że od wypłacanej emerytury potrącane są zaliczki na podatek dochodowy oraz składka na ubezpieczenie zdrowotne, średnio w wysokości 400–600 zł od wypłacanej emerytury. Rozwiązaniem tego problemu może być odkładanie na prywatne świadczenie w innych organizacjach i instytucjach niż ZUS.
Pierwszym dobrym pomysłem jest regularne oszczędzanie, począwszy od najmłodszego wieku. Najczęściej wybieraną formą jest tutaj dokonywanie wpłat na IKE (Indywidualne Konto Emerytalne) lub IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego). Co ciekawe, kwoty przeznaczane na takie fundusze mogą być odliczane od podatku, co przy rocznym zeznaniu PIT może wygenerować dla podatnika nadpłatę i zwrot z urzędu skarbowego. Prawo do wpłat na IKZE lub IKE przysługuje osobie, która ukończyła 16 lat. Osoba małoletnia może dokonywać wpłat na IKZE lub IKE tylko w roku kalendarzowym, w którym uzyskuje dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę i w wysokości nieprzekraczającej tych dochodów. Na IKZE lub IKE może gromadzić oszczędności wyłącznie jeden oszczędzający. Oznacza to, że ustawa nie przewiduje prowadzenia wspólnego konta IKZE np. dla małżonków. IKZE można założyć bez względu na to, czy posiada się już IKE i czy jest się uczestnikiem pracowniczego programu emerytalnego.
Innym rozwiązaniem jest założenie prywatnego funduszu emerytalnego, na który też należy dokonywać regularnych wpłat pieniężnych. Taka możliwość jest oferowana w zasadzie przez każdy bank i instytucję finansową w Polsce. Zanim jednak przedsiębiorca zdecyduje się na otwarcie funduszu emerytalnego, powinien dokładnie sprawdzić instytucję, do której będzie wpłacał swoje pieniądze. Powinna ona działać na rynku od kilku, kilkunastu, a najlepiej kilkudziesięciu lat, posiadać odpowiednią renomę, dobre opinie klientów, a co najważniejsze – rekomendację Krajowego Nadzoru Finansowego.
Kolejnym sposobem jest zakup nieruchomości. Rynek nieruchomości w Polsce jest praktycznie od zawsze bardzo nierówny w swojej strukturze – istnieje zdecydowanie większy popyt na mieszkania niż możliwości zaspokojenia potrzeb lokalowych. Powoduje to szczególnie wysoki poziom cen nieruchomości (zwłaszcza budynkowych i lokalowych). Przedsiębiorca, który może sobie pozwolić na zakup nieruchomości, a następnie jej wynajem innej osobie – czy to na cele prywatne, czy też biznesowe – zyskuje dodatkowe źródło dochodu, które w przyszłości może pomóc zapewnić lepszy byt. Zakup nieruchomości nie jest oczywiście tani, szczególnie jeśli dom lub lokal będą wymagać późniejszego remontu. Pamiętajmy jednak, że czynsz najmu może pomóc w ten sposób na spłatę zobowiązań finansowych, a po ich uregulowaniu będzie generował czysty zysk dla przedsiębiorcy. Oczywiście z takiego rozwiązania mogą korzystać nie tylko osoby prowadzące działalność gospodarczą, lecz także każdy, kto posiada odpowiednie środki na zakup nieruchomości.
Przedsiębiorcy mogą również inwestować swoje pieniądze w giełdę, specjalne fundusze bankowe i inne środki finansowe, które będą generowały szybszy lub wolniejszy zysk. W praktyce szybszy zysk wiąże się jednak z większym ryzykiem i możliwością dotkliwszej starty. Z kolei wolniejsze gromadzenie kapitału oznacza stabilność i większe bezpieczeństwo finansowe dla inwestującego.
Emerytura przedsiębiorcy – podsumowanie
Emerytura wypłacana przedsiębiorcy jest uzależniona od wysokości składek wpłacanych przez okres prowadzenia danej działalności gospodarczej. Dodatkowo, aby skorzystać z takiego świadczenia, należy ukończyć odpowiedni wiek (kobiety – 60 lat, mężczyźni – 65 lat). Przedsiębiorcy mają prawo do odprowadzania składek w najmniejszej możliwej wysokości, co będzie jednak skutkowało uzyskaniem najniższego świadczenia w przyszłości (rzędu ok. 1000–2000 zł miesięcznie na rękę). Alternatywą jest prywatne oszczędzanie na przyszłe świadczenie emerytalne, np. pod postacią wpłat na IKE, IKZE, fundusze emerytalne lub inwestycje w nieruchomości.
