Czy możliwa jest wypłata premii przy częściowym spełnieniu warunku zawartego w regulaminie premiowym?

Premia kojarzy się przede wszystkim z dodatkiem za dobrze wykonaną pracę, a przez to motywacją dla pracownika. Jednak wyróżnia się dwa odmienne sposoby premiowania, które opierają się na dwóch różnych podstawach prawnych. Jakie premie wyróżniamy i czy możliwa jest częściowa wypłata premii?

Wypłata premii a nagrody

Premia i nagroda są to dwa różne sposoby uznania dla pracownika za osiągnięcia i realizowane cele. Niemniej, znacznie się od siebie różnią.

Premia jest to przede wszystkim składnik wynagrodzenia pracownika, który może się zmieniać w zależności od wykonanej pracy oraz spełnienia warunków określonych w regulaminie premiowym. 

Nagroda natomiast nie stanowi składnika wynagrodzenia pracownika i przyznawana jest w związku z dokonaniem szczególnych osiągnięć, np. wygranych, zasług, wyników.

Przykład 1.

Pan Antoni jest właścicielem dużej firmy zajmującej się sprzedażą tonerów. Wielu jego wieloletnich pracowników do tej pory osiągnęło bardzo dobre wyniki w sprzedaży tonerów i pozyskało dla firmy licznych klientów. W takim wypadku pan Antoni postanowił przyznać nagrodę za najlepszy wyniki trzem pracownikom, którzy przez okres 10 lat pozyskali największą liczbę klientów. Jak widać to na przykładzie, nagroda ma charakter jednorazowy za szczególne wyniki czy osiągnięcia, które są czynnikiem dodatkowym niemającym wpływu na wynagrodzenie. 

Premia jest to składnik, który ma charakter roszczeniowy – w przeciwieństwie do nagrody, która ma charakter uznaniowy.

Wypłata premii regulaminowej a uznaniowej

Premia jako składnik wynagrodzenia może być przyznana na podstawie dwóch różnych systemów: jako premia regulaminowa bądź uznaniowa. 

Premia regulaminowa charakteryzuje się tym, że wynika z wcześniejszych ustaleń pracodawcy wskazanych w umowie o pracę, układzie zbiorowym lub regulaminie wynagradzania i pracodawca jest zobowiązany do jej wypłacenia. W przypadku premii regulaminowej jej uzyskanie będzie uzależnione od spełnienia warunków. 

Premia uznaniowa jest dla pracodawcy dobrowolna i nie ma obowiązku jej przyznawania pracownikowi. W przypadku chęci wypłaty premii uznaniowej pracodawca może wedle swojego uznania ustalić jej wysokość. 

Przykład 2.

W regulaminie premiowym jest zapis, że w przypadku przepracowania minimum 120 godzin miesięcznie będzie przyznania premia do wynagrodzenia w wysokości 10% wynagrodzenia zasadniczego pracownika – przykład premii regulaminowej. 

Przykład 3.

Pracownik na stanowisku handlowca uzyskał najlepszy wynik w miesiącu i zdobył największą liczbę klientów, jednak brakuje uregulowania takiego osiągnięcia w regulaminie wynagradzania. W takim wypadku pracodawca może przyznać pracownikowi premię uznaniową wedle swojej decyzji, np. w wysokości 1000 zł – przykład premii uznaniowej. 

Wypłata premii - warunki

Premia regulaminowa uzależniona jest od spełnienia warunków, które pracodawca określa w umowie o pracę, regulaminie wynagradzania bądź układzie zbiorowym. Pracodawca może ustalić warunki premiowe bez ograniczeń, ponieważ przepisy nie narzucają pracodawcy, jakie cele premiowe powinny znaleźć się w regulaminie. Wszystkie warunki w nim ustalone zobowiązują pracodawcę do wypłacenia premii w ustalonej kwocie, a pracownik ma prawo rościć o jej wypłatę w przypadku realizacji określonych celów. Warunki premii uwzględniają również okres jej wypłacania, np. w formie miesięcznej, kwartalnej czy rocznej. Wszystko uzależnione jest od postanowień pracodawcy. W takim regulaminie ma on prawo również zawrzeć warunek przyznania premii, który będzie uzależniony od sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. W takim przypadku musi istnieć możliwość weryfikacji przesłanki takiego warunku. Premia może być uzależniona od przepracowanej liczby godzin w tygodniu, miesiącu itp., realizacji konkretnych zadań, liczby sprzedanych produktów czy na przykład przepracowanych dni w roku. 

Przykład 4.

Pracodawca firmy z Warszawy ustalił w swoim regulaminie, że premia będzie przyznawana pracownikom w przypadku przepracowania przez nich 200 dni w roku. W takim wypadku spełnienie powyższego wymogu uprawni pracownika do otrzymania premii. 

Przykład 5.

Pracodawca ustalił w regulaminie, że w przypadku złej kondycji finansowej przedsiębiorstwa ma on prawo do nieprzyznawania premii pracownikowi, jeżeli zagroziłoby to rentowności przedsiębiorstwa.

Spełnienie częściowe warunku a wypłata premii

Co się jednak stanie, jeżeli spełnimy tylko część warunku zawartego w regulaminie? Na przykład przepracujemy tylko 200 dni w roku zamiast 250 dni wymaganych na podstawie regulaminu premiowego? 

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że w przypadku niespełnienia warunku ustalonego przez pracodawcę, pracownik nie ma uprawnienia do roszczenia część premii (wyrok SN z 27 maja 2010 roku, II PK 358/2009). Sądy podtrzymują zdanie, że niewykonanie celów przez pracownika nie daje mu możliwości osiągnięcia premii. Niemniej, każdy przypadek należy oceniać w sposób indywidualny. W przypadku wynagrodzenia za pracę znaczenie ma nie tylko rodzaj wykonywanej pracy i kwalifikacje, lecz także ilość i jakość. Na tej podstawie można uznać, że nie ma przeszkód, aby premie przyznać proporcjonalnie do ilości wykonanej pracy. Jednak kluczowym punktem będzie ocena wartości części wykonanej pracy do jej całości i czy część wykonanej pracy będzie miała dla pracodawcy jakiekolwiek znaczenie jako dla całego przedsiębiorstwa. 

Nie jest również wykluczone uzyskanie premii uznaniowej w przypadku spełnienia części warunków regulaminu premiowego. Taki pracodawca może przyznać pracownikowi premię uznaniową adekwatną do wykonanej pracy, bez konieczności sięgania do regulaminu premiowego. Jednakże spoczywa to na dobrej woli pracodawcy i pracownik w takim przypadku nie ma prawa do roszczenia o przyznanie premii uznaniowej.

Przykład 6.

Pracodawca zawarł w regulaminie premiowym warunki, na których podstawie pracownik otrzymuje premię, jeżeli przepracuje 35 godzin tygodniowo. Pan Janusz – analityk – nie przepracował odpowiedniej liczby godzin, jednakże w ciągu 25 godzin w tygodniu, podczas których wykonywał swoje zadania, zrealizował wszystkie z nich będące do zrobienia w ramach tygodniowej pracy. W takim wypadku, jako że nie wypełnił warunku regulaminowego, ale wykonał tygodniowe zadania, pracodawca może wypłacić mu premię, gdyż praca wykonana przez pana Janusza jest tak samo wartościowa dla firmy w przypadku przepracowania tylko 25 godzin, jakby przepracował 35 godzin. 

Przykład 7.

Pracodawca zawarł w regulaminie premiowym warunek, na którego podstawie premia może zostać przyznana, jeżeli handlowiec pozyskał w miesiącu 25 klientów. Pani Joanna pracująca na stanowisku młodszego handlowca świetnie sobie radzi na swoim stanowisku, jednakże w ostatnim miesiącu nie miała szczęścia i zdobyła tylko 15 klientów, przez co nie wypełniła warunku premiowego. Niemniej, jeden z jej 15 klientów zamówił produkty o dużej wartości, co w rezultacie dało taki efekt, jakby pani Joanna uzyskała 30 klientów w miesiącu. W takim wypadku pracodawca może przyznać jej premię mimo niespełnionego warunku. Również pani Joanna mogłaby otrzymać premię uznaniową za pozyskanie dobrego klienta dla firmy. 

Podsumowanie 

Na podstawie powyższych stwierdzeń można przyznać, że jest możliwość uzyskania części premii, przy spełnieniu części warunku premiowego, jeżeli wartość części spełnionego warunku jest wartościowa dla pracodawcy. W tej kwestii będzie to zależało od jakości pracy pracownika oraz decyzji pracodawcy, jednak nie ma przepisu, który zakazywałby wypłacenia części premii przy częściowym spełnieniu warunku premiowego.