Przedsiębiorca, który planuje zatrudnić w swojej firmie pracownika, ma do wyboru różne formy zatrudnienia, w zależności od charakteru pracy. Szczególnie na początku prowadzenia działalności ważne będą dla niego koszty zatrudnienia, jednak równie istotna jest specyfika prowadzonej działalności i charakter pracy, którą będzie wykonywał przyszły pracownik. W poniższym artykule zostały omówione różne formy zatrudnienia i różnice między nimi.
Formy zatrudnienia - umowa o pracę
Najbardziej podstawową i powszechną formą zatrudnienia pracownika jest stosunek pracy, czyli umowa o pracę. Opiera się w głównej mierze na regulacjach prawnych ujętych w Kodeksie pracy. Jest to akt normatywny, który reguluje prawa i obowiązki stron stosunku pracy, czyli pracownika i pracodawcy. Zatrudnienie pracownika na podstawie umowy o pracę wiąże się przede wszystkim z pewnymi gwarancjami:
- wynagrodzeniem minimalnym,
- prawem do płatnego urlopu,
- wynagrodzeniem chorobowego w czasie choroby,
- uregulowanym czasem pracy,
- szczegółowo określonym sposobem zatrudniania i zwalniania pracowników.
Stosunek pracy oznacza, że pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonej pracy na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym. Natomiast pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.
Nawiązanie z pracownikiem stosunku pracy jest zdecydowanie najbardziej korzystną dla niego formą zatrudnienia. Jak już zostało wspomniane, umowa o pracę wymaga od pracodawcy zagwarantowania płacy minimalnej. Dodatkowo pracodawca ponosi również koszt opłacenia częściowych składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. W związku z tym koszt zatrudnienia pracownika na cały etat to wynagrodzenie przynajmniej na poziomie wynagrodzenia minimalnego plus ok. 20% opłat składek społecznych.
Przykład 1.
Firma X zatrudnia Jana Kowalskiego na podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem minimalnym. Koszt zatrudnienia Jana Kowalskiego na cały etat w listopadzie 2024 r:
Wynagrodzenie minimalne: 4 300,00 zł
Składki społeczne:
- emerytalne: 4 300,00 zł x 9,76% = 419,68 zł
- rentowe: 4 300,00 zł x 6,50% = 279,50 zł
- wypadkowe: 4 300,00 zł x 1,67% = 71,81 zł
- RAZEM 770,99 zł
FP: 4 300,00 zł x 2,45% = 105,35 zł
FGŚP: 4 300,00 zł x 0,1% = 4,30 zł
RAZEM: 4 300,00 zł + 770,99 zł + 105,35 zł + 4,30 zł = 5 180,64 zł
Kodeks pracy wyróżnia 3 rodzaje umów o pracę, podzielone ze względu na czas trwania:
- na okres próbny,
- na czas określony,
- na zastępstwo,
- na czas nieokreślony.
Umowy cywilnoprawne
Równie często stosowane formy zatrudnienia to umowy cywilnoprawne. Regulowane one są przez Kodeks cywilny:
- umowa o dzieło (art. 627-646 kc),
- umowa zlecenie (art. 734-751 kc),
- umowa agencyjna (art. 758-764 kc),
- kontrakt menedżerski (stosuje się przepisy art. 734-751 kc).
Umowy cywilnoprawne cieszą się dużym powodzeniem, ponieważ charakteryzują się dużą swobodą wykonawcy w wyborze sposobu wykonania pracy, wykonawca jest niezależny od zleceniodawcy. Natomiast dla pracodawcy (zleceniodawcy) taka umowa wiąże się z niższymi kosztami oraz możliwością szybkiego rozwiązania umowy.
Umowę zlecenie
Umowa zlecenie inaczej nazywana “umową starannego działania” podpisywana jest pomiędzy zleceniodawcą a zleceniobiorcą. Jej przedmiotem powinno być wykonanie określonej czynności prawnej. W przeciwieństwie do umowy o dzieło, przedmiotem umowy nie jest rezultat końcowy. Co ważne, umowa zlecenie nie musi być wykonywana za wynagrodzeniem, jeśli jej strony tak w niej ustalą.
Aktualnie wszystkie umowy zlecenia podlegają obowiązkowemu oskładkowaniu (składki emerytalne, rentowe, wypadkowe, zdrowotne i dobrowolne chorobowe) do momentu przekroczenia miesięcznego przychodu z wszystkich tytułów do ubezpieczenia w wysokości minimalnego wynagrodzenia (pod warunkiem, że zleceniodawca nie jest zwolniony z opłacania tych składek). Jeśli chodzi o koszty zatrudnienia pracownika na podstawie umowy cywilnoprawnej, to najwyższe są one z tytułu umowy zlecenia.
Ponadto obecnie obowiązują przepisy wskazujące, że wynagrodzenie zleceniobiorcy nie może być niższe niż określona minimalna stawka godzinowa.
Przykład 2.
Pan Kazimierz jest zatrudniony na podstawie tylko jednej umowy zlecenia, z wynagrodzeniem określonym minimalną stawką godzinową. W listopadzie 2024 r. przepracował 155 godzin. Koszt zatrudnienia pracownika na umowie zlecenie (z założeniem, że nie posiada on innych tytułów do ubezpieczeń, czyli nie jest zwolniony z opłacania składek) w tym przypadku wynosi:
Wynagrodzenie zasadnicze: 155 godz. x 28,10 zł = 4 355,50 zł
Składki społeczne:
- emerytalne: 4 355,50 zł x 9,76% = 425,10 zł
- rentowe: 4 355,50 zł x 6,50% = 283,11 zł
- wypadkowe: 4 355,50 zł x 1,67% = 72,74 zł
- RAZEM: zł
FP: 4 355,50 zł x 2,45% = 106,71 zł
FGŚP: 4 355,50 zł x 0,1% = 4,36 zł
RAZEM: 4 355,50 zł + 780,95 zł zł + 106,71 zł + 4,36 zł = 5 247,52 zł
Umowę o dzieło
Stronami umowy jest wykonawca i zamawiający. Umowa o dzieło nazywana jest inaczej umową rezultatu. Oznacza to, że przedmiotem umowy jest wykonanie konkretnego, określonego dzieła przez wykonawcę, za wynagrodzeniem wypłaconym przez zamawiającego. Wynagrodzenie minimalne nie jest określone przez przepisy.
Umowa o dzieło nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych, co znaczy, że wykonawca nie podlega ubezpieczeniom społecznym ani zdrowotnym.
Formy zatrudnienia regulowane Kodeksem cywilnym to również umowa agencyjna oraz kontrakt menedżerski.
Samozatrudnienie
Przez samozatrudnienie rozumiemy prowadzenie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną. Polega ona na współpracy między wykonawcą (przedsiębiorcą) a zlecającym (pracodawcą). Ich wzajemną współpracę reguluje Kodeks cywilny. Przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą w porozumieniu z pracodawcą określa wynagrodzenia za wykonaną pracę, miejsce i czas pracy.
Jednak wykonawcy nie chronią żadne prawa pracownicze, takie jak wynagrodzenie minimalne, normy czasu pracy, urlop wypoczynkowy. Ponadto wszystkie obowiązki związane z prowadzeniem księgowości i ZUS-em leżą po stronie przedsiębiorcy.
Pozostałe formy zatrudnienia
Powyżej zostały opisane najczęściej stosowane formy zatrudnienia. Należy jednak pamiętać, że pracownik może również wykonywać pracę na podstawie:
- wolontariatu
- innych form umowy cywilnoprawnej (umowa agencyjna, kontrakt menedżerski)
- stażu i praktyki
- poszukiwania pracy (poszukiwanie pracy, urzędy pracy, Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej, Ochotnicze Hufce Pracy, Biura Karier, Gminne Centra Informacji).
Warto się zastanowić przed podpisaniem umowy z pracownikiem. Każda z form zatrudnienia rożni się od siebie nie tylko charakterystyką pracy, ale również kosztami, jakie wiążą się z danym zatrudnieniem.
