Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje, że twórcy należy się godziwe wynagrodzenie z tytułu przeniesienia praw autorskich lub udzielenia licencji. Jak ustawa reguluje zasady dotyczące wynagrodzenia prawnoautorskiego? Kiedy wynagrodzenie jest odpowiednie? Czym jest godziwe wynagrodzenie dla twórców i wykonawców? Dowiesz się z poniższego artykułu!
Wynagrodzenie dla twórców za prawo do korzystania z utworu
Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Autorskie prawa majątkowe nie podlegają egzekucji, dopóki służą twórcy. Nie dotyczy to wymagalnych wierzytelności.
Po śmierci twórcy spadkobiercy mogą sprzeciwić się egzekucji z prawa autorskiego do utworu nieopublikowanego, chyba że sprzeciw byłby niezgodny z ujawnioną wolą twórcy co do rozpowszechniania utworu.
Jeżeli z umowy nie wynika, że przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji nastąpiło nieodpłatnie, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.
Kiedy mamy do czynienia z wynagrodzeniem godziwym? Domniemywa się w szczególności, że wynagrodzenie proporcjonalne do przychodów z korzystania z utworu spełnia wymogi godziwego wynagrodzenia.
Prawo do wynagrodzenia w przypadku odsprzedaży egzemplarzy
Twórcy i jego spadkobiercom, w przypadku dokonanych zawodowo odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy utworu plastycznego lub fotograficznego, przysługuje prawo do wynagrodzenia stanowiącego sumę poniższych stawek:
- 5% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale do równowartości 50 000 euro, oraz
- 3% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 50 000,01 euro do równowartości 200 000 euro, oraz
- 1% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 200 000,01 euro do równowartości 350 000 euro, oraz
- 0,5% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 350 000,01 euro do równowartości 500 000 euro, oraz
- 0,25% części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale przekraczającym równowartość 500 000 euro
– jednak nie wyższego niż równowartość 12 500 euro. Powyższej zasady nie stosuje się w przypadku ceny sprzedaży niższej niż równowartość 100 euro.
Oryginalnymi egzemplarzami utworu są:
- egzemplarze wykonane osobiście przez twórcę;
- kopie uznane za oryginalne egzemplarze utworu, jeżeli zostały wykonane osobiście, w ograniczonej ilości, przez twórcę lub pod jego nadzorem, ponumerowane, podpisane lub w inny sposób przez niego oznaczone.
Przykład 1.
Jan Kowalski jest autorem dzieła literackiego pt. Krzywa wieża. Czy po jego śmierci jego spadkobiercom będzie przysługiwać wynagrodzenie z tytułu odsprzedaży rękopisów tego dzieła?
Tak, twórcy i jego spadkobiercom przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości 5% ceny dokonanych zawodowo odsprzedaży rękopisów utworów literackich i muzycznych.
Odsprzedażą jest każda sprzedaż następująca po pierwszym rozporządzeniu egzemplarzem przez twórcę.
Zawodową odsprzedażą są wszystkie czynności o charakterze odsprzedaży dokonywane, w ramach prowadzonej działalności, przez sprzedawców, kupujących, pośredników oraz inne podmioty zawodowo zajmujące się handlem dziełami sztuki lub rękopisami utworów literackich i muzycznych.
Do zapłaty wynagrodzenia jest obowiązany sprzedawca, o którym mowa wyżej, a gdy działa na rzecz osoby trzeciej zawodowo zajmującej się handlem dziełami sztuki lub rękopisami utworów literackich i muzycznych, odpowiada z nią solidarnie. Sprzedawca jest obowiązany do ujawnienia takiej osoby trzeciej. Z obowiązku tego może się zwolnić, płacąc należne wynagrodzenie.
Ww. ceny sprzedaży są cenami po odliczeniu podatku od towarów i usług należnego z tytułu dokonanej odsprzedaży oryginalnego egzemplarza lub rękopisu utworu.
Podwyższenie wynagrodzenia
W przypadku, gdy wynagrodzenie twórcy jest niewspółmiernie niskie w stosunku do korzyści nabywcy autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcy, twórca może żądać stosownego podwyższenia wynagrodzenia przez sąd.
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji.
Jeśli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości autorskich praw majątkowych.
Jeżeli wynagrodzenie twórcy zależy od wysokości przychodów z korzystania z utworu, ma on prawo do:
- otrzymania informacji mającej istotne znaczenie dla określenia wysokości tego wynagrodzenia;
- wglądu w niezbędnym zakresie do dokumentacji mającej istotne znaczenie dla określenia wysokości tego wynagrodzenia.
Twórca ma prawo do regularnego otrzymywania od osoby, na którą przeniósł autorskie prawa majątkowe, lub od osoby, której udzielił licencji, aktualnej informacji o przychodach z korzystania ze swojego utworu oraz o wynagrodzeniu należnym w związku z tym korzystaniem, odrębnie dla każdego ze sposobów korzystania. Informacja może być wykorzystana przez twórcę wyłącznie w celu ustalenia wartości majątkowej praw przeniesionych albo stanowiących przedmiot licencji.
Informacja, o której mowa wyżej, jest przekazywana z regularnością odpowiednią do rodzaju działalności, w której ramach utwór jest wykorzystywany, nie rzadziej niż raz w roku i nie częściej niż raz na kwartał.
Jeżeli zobowiązani do przekazywania informacji następnie przenieśli prawa majątkowe lub udzielili licencji i w związku z tym nie posiadają pełnej informacji, powiadamiają o tym fakcie twórcę i udostępniają mu, na jego żądanie, imię i nazwisko lub nazwę oraz miejsce zamieszkania albo siedzibę, adres i adres poczty elektronicznej nabywcy praw lub licencjobiorcy. W takim przypadku na żądanie twórcy brakującej informacji udziela ten nabywca lub licencjobiorca.
Powyższych zasad nie stosuje się jednak w przypadku, gdy wkład twórczy nie jest znaczący w stosunku do wykorzystywanej całości, chyba że twórca, który żąda informacji, wykaże, że informacja ta jest niezbędna do wykonania jego prawa do podwyższenia wynagrodzenia.
W przypadku utworu zbiorowego, zbioru utworów oraz utworu współautorskiego innego niż literacki, publicystyczny, naukowy, muzyczny lub słowno-muzyczny domniemywa się, że wkład twórczy nie jest znaczący w stosunku do wykorzystywanej całości.
W przypadku utworu audiowizualnego domniemanie to nie ma zastosowania do reżysera, operatora obrazu, twórcy adaptacji utworu literackiego, twórcy stworzonych dla utworu audiowizualnego utworów muzycznych lub słowno-muzycznych oraz twórcy scenariusza.
W uzasadnionych przypadkach, jeżeli koszty lub obciążenie administracyjne związane z realizacją ww. obowiązku okazałyby się niewspółmiernie uciążliwe w stosunku do przychodów z korzystania z utworu, wykonanie obowiązku można ograniczyć do informacji o łącznych przychodach z korzystania z utworu oraz o łącznym wynagrodzeniu należnym w związku z tym korzystaniem.
Zasad dotyczących prawa do informacji nie stosuje się do korzystania odbywającego się na podstawie:
- umowy o korzystanie z utworów zawartej z organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi albo z niezależnym podmiotem zarządzającym, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi;
- nieodpłatnej licencji udzielonej przez twórcę ogółowi społeczeństwa;
- pracowniczego nabycia praw.
