Jak powszechnie wiadomo, darowizny pomiędzy członkami najbliższej rodziny korzystają z całkowitego zwolnienia od podatku przy założeniu spełnienia warunków określonych w ustawie. Wśród tych warunków wymieniono dokonanie darowizny za pośrednictwem rachunku bankowego, przy czym do wyjaśnienia pozostaje kwestia, czy obejmuje to również zagraniczne rachunki bankowe. W artykule rozpatrzymy, czy darowizna otrzymana na zagraniczny rachunek bankowy podlega opodatkowaniu.
Darowizna otrzymana na zagraniczny rachunek bankowy
Umowa darowizny podlega opodatkowaniu ustawą o podatku od spadków i darowizn. Należy przy tym mieć na uwadze, że zakres podmiotowy tej ustawy został określony w sposób specyficzny, ponieważ jest w całości oderwany od kwestii rezydencji podatkowej. Zwróćmy bowiem uwagę, że zgodnie z art. 3 ust. 1 ww. ustawy podatkowi nie podlega nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Jak widać, ww. przepis w ogóle nie odwołuje się do pojęcia miejsca zamieszkania czy też pojęcia rezydencji podatkowej (co jest właściwe dla ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Oznacza to, że obywatel polski mieszkający na stałe za granicą, który otrzymuje darowiznę od obywatela polskiego (lub osoby mającej stałe miejsce pobytu w RP), podlega pod polską ustawę SD i powinien dokonać odpowiedniego rozliczenia podatku od darowizny. W tym miejscu warto też podkreślić, że darowizny nie są objęte umowami w sprawie unikania podwójnego opodatkowania (z zastrzeżeniem trzech przedwojennych umów), gdyż te dotyczą kwestii podatków dochodowych, tj. PIT oraz CIT.
Warunki zastosowania zwolnienia darowizny od podatku
Zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
- poprzez druk SD-Z2 zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, oraz
- w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę wolną określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
Stosownie do zapisu art. 4 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn zwolnienie stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca miał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa.
Jednym z warunków zastosowania zwolnienia od podatku jest zatem przekazanie darowizny na rachunek płatniczy nabywcy. Takie sformułowanie nie ogranicza się zatem wyłącznie do polskich rachunków bankowych. To zatem prowadzi do wniosku, że również w sytuacji, gdy darowizna jest przekazana na zagraniczny rachunek bankowy, możliwe jest skorzystanie z całkowitego zwolnienia na mocy art. 4a ustawy SD. Na taką możliwość wskazuje m.in. interpretacja Dyrektora KIS z 7 września 2017 roku (nr 0114-KDIP3-2.4015.35.2017.2.LS).
W tym miejscu warto przypomnieć, że właściwym organem w przypadku osób niemających miejsca pobytu na terenie RP w zakresie podatku od spadków i darowizn jest Naczelnik III Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.
Przykład 1.
Pan Artur będący obywatelem polskim i na stałe mieszkający w Hiszpanii otrzymał od swojej matki darowiznę w kwocie 30 000 euro. Matka mieszkająca w Polsce wykonała przelew bankowy na rachunek syna w hiszpańskim banku. Czy w tym przypadku pan Artur zapłaci podatek od otrzymanej darowizny?
Tak dokonana darowizna podlega pod polską ustawę o podatku od spadków i darowizn, jednakże jest możliwe skorzystanie z całkowitego zwolnienia na mocy art. 4a ustawy SD. Pan Artur w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny powinien złożyć do Naczelnika III US Warszawa-Śródmieście zgłoszenie SD-Z2 i dołączyć potwierdzenie otrzymania środków na hiszpański rachunek bankowy.
Na marginesie warto też dodać, że podatnik jest zobligowany do wykazania w zgłoszeniu SD-Z2 wartości otrzymanej darowizny w walucie polskiej, stosując kurs NBP z dnia otrzymania darowizny, tj. z dnia powstania obowiązku podatkowego. Tak też stanowi interpretacja Dyrektora IS w Katowicach z 22 marca 2016 roku (nr IBPB-2-1/4515-218/15/MD), gdzie wskazano, że w odniesieniu do kwestii określenia podstawy opodatkowania w związku z tym, że otrzymana kwota jest wyrażona w walucie obcej, trzeba wskazać, że wobec braku uregulowania w ustawie o podatku od spadków i darowizn odmiennej zasady określania wartości rynkowej w odniesieniu do walut należy przyjąć do obliczania podstawy opodatkowania średni kurs euro ogłaszany przez NBP na dzień powstania obowiązku podatkowego.
Problematyczny status darowizny w gotówce wpłaconej na rachunek bankowy
Przez długi czas problematyczne było określenie, w jaki sposób zastosować przepisy do sytuacji, gdy obdarowany wprawdzie otrzymał darowiznę w formie gotówki, ale następnie wpłacił ją na swój rachunek bankowy. Istniało sporo rozbieżności i sprzecznych stanowisk, czy w takim wypadku zwolnienie określone w art. 4a ustawy SD może znaleźć zastosowanie.
Ostatecznie w kwestii tej wypowiedział się NSA, który w uchwale z 20 marca 2023 roku (III FPS 3/22) wskazał, że użyte w art. 4a ustawy wyrażenie: „udokumentowanie – w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne […] – ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym” należy rozumieć w ten sposób, że dowód ten dokumentuje dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny, przez darczyńcę na konto obdarowanego, a nie wpłatę lub przelew obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy. W konsekwencji uchwała NSA ostatecznie rozwiązała spór poprzez wskazanie, że warunkiem zastosowania zwolnienia jest otrzymanie darowizny w formie przelewu na rachunek bankowy, a nie poprzez darowiznę gotówki z późniejszą własną wpłatą na konto.
Podsumowując powyższe, wskażmy, że darowizny mogą generować obowiązek podatkowy w Polsce także w sytuacji, gdy osoba obdarowana ma miejsce zamieszkania w innym kraju. W momencie, kiedy darowizna jest otrzymana od członka najbliższej rodziny i udokumentowana przekazaniem na zagraniczny rachunek bankowy, złożenie zgłoszenia SD-Z2 daje prawo do skorzystania z całkowitego zwolnienia.
