Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu przepisów ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach oraz w trybie określonych w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.
Osoba, która chciałaby uzyskać informację publiczną może w formie wniosku przedstawić zapytanie o udzielnie jej dostępu do informacji publicznej. Podmiot do którego jest skierowany wniosek nie ma uprawnień do żądania od wnioskodawcy wykazania interesu prawnego lub faktycznego w sprawie pozyskania informacji publicznej, choć z takim przypadkami można się spotkać.
Uprawnienia wynikające z prawa do informacji publicznej
Źródłem prawa do informacji publicznej jest usankcjonowanie go w Konstytucji RP, z której wynika prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. U podstaw wprowadzenia regulacji ustawowej było szczegółowe wyjaśnienie na czym ma polegać prawo obywatela określone w art. 61 Konstytucji RP oraz ewentualne ograniczenia co do możliwości korzystania z tego prawa.
Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do:
-
uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego;
-
wglądu do dokumentów urzędowych;
-
dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów.
Ponadto prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych.
Wskazują na poszczególne informacje, dostęp do nich obejmuje np. informacje o polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej, projektowaniu aktów normatywnych, programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań.
Katalog informacji, które można pozyskać w ramach informacji publicznej jest spory, tytułem przykładu można wyszczególniać informacje o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych, majątku publicznym, w tym o majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, informacje o długu publicznym, pomocy publicznej oraz ciężarach publicznych.
Tryb pozyskania informacji
Informacja publiczna, może być udostępniana na wniosek jak i z urzędu. W tym drugim przypadku udostępniona jest poprzez publikacje w Biuletynie Informacji Publicznej lub centralnym repozytorium. Informacje może także pozyskać w drodze wstępu na posiedzenie organów, właściwych organów i udostępnianie materiałów, w tym audiowizualnych i teleinformatycznych, dokumentujących te posiedzenia a także poprzez udostępnianie w centralnym repozytorium.
Wydaje się jednak, że te najbardziej pożądane, ciekawe informacje w rzeczywistości wymagają inicjatywy ze strony wnioskodawcy. W takim przypadku, informacja publiczna, która może być niezwłocznie udostępniona, jest udostępniana w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku.
Warto wskazać, że udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, przy zachowaniu pewnych wyjątków. Chodzi tutaj o takie sytuacje, w których podmiot obowiązany do udostępnienia informacji, napotkał pewne problemy, np. techniczne, informatyczne. W takim stanie rzeczy ustawa wymaga, aby organ powiadomił, w pierwotnym terminie wnioskodawcę o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, przy czym termin ten nie może być dłuższy niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.
Drugim przypadkiem, w którym organ będzie uprawniony ustawowo do niezachowania 14 dniowego terminu do udzielenia informacji, jest sytuacja, w której podmiot obowiązany do udostępnienia ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku, wówczas podmiot zobligowany do udzielenia informacji może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom.
Wnioskodawca musi zatem zostać poinformowany o konieczności uiszczenia kosztów, a informacje powinien otrzymać o tym w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Udostępnienie informacji zgodnie z wnioskiem następuje po upływie 14 dni od dnia powiadomienia wnioskodawcy, chyba że wnioskodawca dokona w tym terminie zmiany wniosku w zakresie sposobu lub formy udostępnienia informacji albo wycofa wniosek.
Opieszałość organu
Jeśli organ nie udostępnia informacji pomimo, że w sprawie upłynęły ustawowe terminy, wnioskodawca ma prawo do interwencji np. poprzez złożenie skargi na bezczynność.
Skargę rozpoznają sądy administracyjne, nie jest wcześniej wymagane, aby strona uprzednio kierowała do organu wezwania do usunięcia naruszenia prawa.
Skargę na bezczynność organu sąd administracyjny rozpoznaje według stanu faktycznego i prawnego na datę rozpoznania skargi. Przy czym dla dopuszczalności skargi na bezczynność nie ma znaczenia okoliczność wskazująca na powody, dla których określony akt nie został podjęty lub czynność dokonana, a w szczególności, czy bezczynność została spowodowana "zawinioną lub też niezawinioną opieszałością podmiotu", czy też wiąże się z jego przeświadczeniem, że stosowny akt lub czynność w ogóle nie powinna zostać dokonana.
[alert-info]Osoby, które wbrew ciążącemu na nich obowiązkowi nie udostępniają informacji publicznej, ponoszą zgodnie z przepisami odpowiedzialność karną.
Zgodnie z ustawy o dostępie do informacji publicznej, kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Ustalenie znamion czynu zabronionego opisanego w przepisie art. 23 u.d.i.p. następuje w postępowaniu karnym. Do orzekania o odpowiedzialności karnej właściwe są sądy powszechne.
Odmowa udzielenia dostępu do informacji
Należy wskazać, że wniosek o udzielnie dostępu o informacji publicznej, nie zawsze zostanie rozpatrzony pozytywnie. Są bowiem przypadki, zgodnie z którymi organ może odmówić udzielenia odstępu w drodze decyzji, na które przysługuje odwołanie.
Zatem w myśl powyższego, przykładem do którego miałoby zastosowanie wskazane organicznie są dokumenty, które zostały utajnione, a zatem przyznanie klauzuli tajności- niezależnie od stopnia tajności - pozbawia obywatela dostępu do informacji.
Z kolei, jeśli wnioskodawca żąda udzielenia informacji publicznej, które nie są informacjami publicznymi lub takich informacji publicznych, w stosunku do których tryb dostępu odbywa się na odrębnych zasadach, organ nie ma obowiązku wydawania decyzji o odmowie udzielenia informacji, lecz zawiadamia wnoszącego, że żądane dane nie mieszczą się w pojęciu objętym przedmiotową ustawą lub, że jej przepisy nie znajdują zastosowania ze względu na odmienne tryby dostępu.
Podstawa prawna
-
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U.1997.78.483.
-
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego Dz.U.2020.256 t.j.
-
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej Dz.U.2020.2176 t.j.
-
Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, Dz.U.2020.1842 t.j.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
