Na czym polega postępowanie rozgraniczeniowe, co jest jego istotą, kto je prowadzi, a także jakie są możliwe zakończenia takiego postępowania? W artykule odpowiadamy na pytanie, czy w takiej sprawie jest możliwe zawarcie ugody, a także przed kim się ją zawiera i jakie są jej obligatoryjne elementy. Jaki wpływ ma ugoda na postępowanie rozgraniczeniowe oraz czy można się odwołać od podpisanej ugody i w jakim trybie należy to zrobić?
Postępowanie rozgraniczeniowe
Postępowanie rozgraniczeniowe jest uregulowane w Ustawie z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne. Zgodnie z art. 29 celem takiego postępowania jest ustalenie przebiegu granic nieruchomości poprzez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów.
Rozgraniczeniu podlegają wszystkie albo niektóre granice nieruchomości z przyległymi nieruchomościami lub gruntami.
Przeprowadzaniem rozgraniczenia nieruchomości zajmują się odpowiednio wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Czynności w tym zakresie są jednak wykonywane przez upoważnionego przez niego geodetę. Oczywiste jest, że to specjalista – geodeta, ma wiedzę w zakresie ustalania granic, natomiast nie musi jej mieć wójt, burmistrz lub prezydent miasta.
Przykład 1.
Pan Karol ma dom na działce nr 50. Sąsiaduje ona od północy z działką nr 52, od południa – 54, wschodu – 44/5 oraz zachodu 42/3. Sąsiad z działki nr 52 postawił na niej ogrodzenie, jednak w przekonaniu pana Karola zostało ono postawione na jego terenie. Zwrócił się zatem do wójta gminy, aby ten dokonał rozgraniczenia między tymi dwiema działkami. Jego głównym celem było ustalenie przebiegu granic obu nieruchomości. W takim przypadku rozgraniczeniu będzie podlegać działka nr 52 oraz nr 50, natomiast pozostałe sąsiadujące działki nie będą przedmiotem postępowania.
-
znaki i ślady graniczne;
-
mapy;
-
wypisy z rejestru gruntów, wyrysy z mapy ewidencyjnej i inne dokumenty;
-
punkty osnowy geodezyjnej.
Jeżeli brakuje takich dokumentów lub są one niewystarczające albo sprzeczne, przebieg granic jest ustalany na podstawie zgodnego oświadczenia stron albo jednej strony, jeżeli druga nie składa oświadczeń i nie kwestionuje przebiegu granicy.
O czynnościach prowadzonych przez geodetę na gruncie strony są zawiadamiane pisemnie, nie później niż 7 dni przed wyznaczonym terminem. Co ważne, nieusprawiedliwione niestawiennictwo nie tamuje czynności geodety. Jeżeli strona usprawiedliwi swoją nieobecność, wówczas wstrzymuje on swoje czynności, jednak na okres nie dłuższy niż miesiąc.
Jeżeli zatem strona nie stawi się, nie poinformuje o niestawiennictwie, nie będzie dysponować żadnym usprawiedliwieniem, wówczas geodeta będzie prowadził swoje czynności, biorąc pod uwagę oświadczenia strony, która się stawiła. Może to być niekorzystne, dlatego warto zadbać o obecność podczas terminu stawienia się na gruncie lub wyznaczyć pełnomocnika, który weźmie w nich udział, a jeżeli nie jest to możliwe – usprawiedliwić swoją nieobecność.
Ugoda
Jeżeli pomiędzy stronami istnieje spór co do przebiegu granicy, wówczas geodeta będzie nakłaniał strony do zawarcia ugody.
W ugodzie należy wskazać:
-
imię i nazwisko geodety oraz numer jego uprawnień zawodowych;
-
numer i datę postanowienia o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego oraz upoważnienia dla geodety;
-
oznaczenia nieruchomości przez określenie ich położenia, numerów działek ewidencyjnych, numerów ksiąg wieczystych lub zbiorów dokumentów;
-
informacje dotyczące stron i ich pełnomocników;
-
wykaz i ocenę dokumentów stanowiących podstawę ustalania przebiegu granic;
-
oświadczenia stron;
-
wyniki wywiadu terenowego;
-
szkic graniczny;
-
opis przebiegu granic;
-
opis utrwalenia punktów granicznych;
-
pouczenie strony o możliwości przekazania sprawy sądowi;
-
wzmiankę o odczytaniu dokumentu stronom przed podpisaniem;
-
omówienie skreśleń i poprawek;
-
datę sporządzenia dokumentu oraz podpisy stron i geodety;
-
opis przedmiotu sporu z podaniem granic wskazanych przez strony oraz wynikających z dokumentacji;
-
opis wzajemnych ustępstw;
-
szczegółowy opis granicy uznanej za obowiązującą po podpisaniu aktu ugody;
-
informację, że zawarta ugoda posiada moc ugody sądowej.
Wpływ ugody na postępowanie rozgraniczeniowe
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest organem prowadzącym postępowanie rozgraniczeniowe. Mimo że ugoda kończy spór między stronami, to sam jej akt nie kończy postępowania w sprawie w sposób formalny.
Formalnie postępowanie w takiej sytuacji zakończy się umorzeniem postępowania administracyjnego na podstawie art. 105 § 1 Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku – Kodeks postępowania administracyjnego. Po zawarciu ugody postępowanie rozgraniczeniowe prowadzone przez organ jednostki samorządu terytorialnego staje się bezprzedmiotowe.
Przykład 2.
Pan Karol, właściciel działki nr 50, zainicjował postępowanie rozgraniczeniowe z właścicielem działki nr 52, panem Marcinem. Postępowanie zostało wszczęte przez Wójta Gminy Nowa Wieś. Wójt upoważnił geodetę, pana Mariana, do przeprowadzenia postępowania. W odpowiednim terminie doręczył on stronom wezwanie do stawienia na gruncie, wszelkie wymogi zostały zachowane. Podczas spotkania i czynności strony doszły do porozumienia i podpisano ugodę, na podstawie której ustalono przebieg granic, co geodeta zawarł w akcie ugody. W takiej sytuacji Wójt Gminy Nowa Wieś wydał decyzję o umorzeniu postępowania administracyjnego w sprawie rozgraniczenia nieruchomości.
Odwołanie od decyzji w postępowaniu rozgraniczeniowym
Co do zasady na decyzję administracyjną wydaną przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta niezadowolonej stronie przysługuje prawo do wniesienia odwołania.
Organem, do którego wnosi się odwołanie, jest właściwe miejscowo Samorządowe Kolegium Odwoławcze, jednak za pośrednictwem właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Skarżąca strona wysyła zatem lub składa osobiście odwołanie w urzędzie gminy lub miasta, który wydał zaskarżoną decyzję.
Odwołanie się od podpisanej ugody
Mimo że od każdej decyzji administracyjnej w przedmiocie rozgraniczenia nieruchomości jest możliwe wniesienie odwołania do właściwego Samorządowego Kolegium Odwoławczego, to nie każda decyzja podlega takiej samej kontroli przez organ II instancji.
Umorzenie postępowania z uwagi na zawarcie ugody jest zupełnie innym rozstrzygnięciem niż wydanie decyzji o ustaleniu przez właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta przebiegu granicy. Taka decyzja stanowi bowiem przejaw władztwa organu nad obywatelem, właścicielem nieruchomości. W sytuacji zawarcia ugody wójt (burmistrz lub prezydent miasta) nie podejmuje sam żadnej decyzji, a umarza postępowanie z uwagi na to, że strony postępowania rozgraniczeniowego samodzielnie się porozumiały i jego interwencja oraz odgórna decyzja nie jest już niezbędna.
Może jednak dojść do sytuacji, w której strony podpiszą ugodę, postępowanie zostanie umorzone, a jedna lub obie strony nie są zadowolone. Najczęściej pojawiają się głosy, że to geodeta nakłonił stronę do podpisania ugody albo w inny sposób tłumaczył to, jak będzie wyglądała granica po rozgraniczeniu, a po otrzymaniu odpisu ugody okazuje się, że jest inaczej niż dana osoba uważała.
Wówczas powstaje pytanie – w jaki sposób odwołać się od tak podpisanej ugody, jak uchylić się od jej skutków? Czy można zrobić to w normalnym toku instancji, opisanym powyżej – poprzez wniesienie odwołania? Wydawać by się mogło, że jest to sposób najprostszy i najszybszy.
Kontrola decyzji o umorzeniu postępowania administracyjnego w sprawie rozgraniczenia nieruchomości jest ograniczona wyłącznie do faktu zawarcia ugody oraz badania jej warunków formalnych – zgodności aktu ugody z postanowieniami § 21 Rozporządzenia Ministrów Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 kwietnia 1999 roku w sprawie rozgraniczania nieruchomości, który zawiera wzór ugody i określa, jakie dane winien zawierać akt ugody, a także prawidłowości czynności poprzedzających zawarcie ugody.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie będzie zatem weryfikować tego, że strona wiedziała, jakie będą nowe granice, czy wszystko zrozumiała – fakt podpisania ugody świadczy o tym, że zdawała sobie sprawę z tego, jakie będą skutki złożonego oświadczenia woli.
Strona nie może zatem w ten sposób się odwołać.
