Komornik sądowy ma prawo do stosowania różnych metod prowadzących do wyegzekwowania zwrotu należnych wierzycielowi środków. Jedną z nich jest egzekucja komornicza z tzw. ruchomości, a zatem wszystkich przedmiotów ruchomych, które nie stanowią nieruchomości. Ich przykładem mogą być samochody, maszyny rolnicze, sprzęt RTV i AGD, komputer czy telefon komórkowy. Od stycznia 2019 r. zasady prowadzenia egzekucji z ruchomości uległy istotnej zmianie.
Egzekucja komornicza – jak jej zapobiec?
Sposób prowadzenia egzekucji komorniczej zależy przede wszystkim od woli samego wierzyciela, czyli osoby uprawnionej do odzyskania należnej sumy i decydującej o rozpoczęciu postępowania egzekucyjnego oraz jego dalszych losach. Składając do komornika wniosek egzekucyjny, wierzyciel ma obowiązek poinformować organ egzekucyjny o tym, z jakich dokładnie aktywów dłużnika egzekucja komornicza ma być prowadzona. Jest on rzecz jasna ograniczony w wyborze metody przepisami Kodeksu postępowania cywilnego.
Do najczęściej wybieranych sposobów, rutynowo wskazywanych we wnioskach, należą egzekucja komornicza z nieruchomości, ruchomości, z wynagrodzenia za pracę oraz środków zgromadzonych na rachunkach bankowych.
Do tej pory prowadzenie egzekucji z ruchomości było stosunkowo proste – po bezskutecznym wzywaniu dłużnika do uregulowania długu, komornik dokonywał zajęcia ruchomości w miejscu zamieszkania dłużnika lub miejscu prowadzenia przez niego działalności gospodarczej. Jego twierdzenia, że zajmowana ruchomość nie stanowi jego własności, nie zdawały się na wiele – jeśli rzeczywiście przedmiot podlegający zajęciu należał do osoby trzeciej, miała ona możliwość wystąpienia do sądu z żądaniem stwierdzenia, że komornik popełnił błąd. Ostateczna decyzja w przedmiocie zajęcia należała zatem do sądu.
Od stycznia 2019 r. przepis art. 845 Kodeksu postępowania cywilnego, regulujący sposób przeprowadzenia egzekucji w odniesieniu do ruchomości, obowiązuje w nowym brzmieniu przytoczonym poniżej.
§ 1. Do egzekucji z ruchomości komornik przystępuje przez ich zajęcie.
§ 2. Zająć można ruchomości dłużnika będące w jego władaniu albo we władaniu samego wierzyciela, który do nich skierował egzekucję. Nie podlegają jednak zajęciu ruchomości, jeżeli z ujawnionych w sprawie okoliczności wynika, że nie stanowią one własności dłużnika. Ruchomości dłużnika będące we władaniu osoby trzeciej można zająć tylko wówczas, gdy osoba ta zgadza się na ich zajęcie albo przyznaje, że stanowią one własność dłużnika, oraz w przypadkach wskazanych w ustawie. Jednakże w razie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej dopuszczalne jest zajęcie ruchomości na zasadach przewidzianych w przepisach o egzekucji administracyjnej.
§ 21. W przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych komornik może zająć także ruchomości będące we władaniu osoby zamieszkującej wspólnie z dłużnikiem bez zgody tej osoby, chyba że przedstawi ona dowód, że ruchomości są jej własnością.
§ 22. Komornik umarza postępowanie w niezbędnym zakresie, jeżeli przedstawiono niebudzący wątpliwości dowód na piśmie, że zajęte ruchomości nie stanowią własności dłużnika. Nie dotyczy to sytuacji, w której sam dłużnik dokonał zbycia ruchomości na rzecz osoby trzeciej.
§ 23. W przypadku złożenia przez osobę trzecią skargi na zajęcie, miesięczny termin do wniesienia powództwa, o którym mowa w art. 841 § 1, zaczyna biec dla tej osoby od dnia doręczenia jej postanowienia oddalającego skargę.
§ 24. Tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim stanowi podstawę do zajęcia ruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego. Jeżeli zajęta ruchomość wchodzi w skład majątku wspólnego, dalsze czynności egzekucyjne dopuszczalne są na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko obojgu małżonkom.
§ 3. Nie należy zajmować więcej ruchomości ponad te, które są potrzebne do zaspokojenia należności i kosztów egzekucyjnych.
Egzekucja komornicza z ruchomości nadal jest dokonywana poprzez jej zajęcie, jednakże w istotny sposób zmieniły się przepisy dotyczące sytuacji, w której zajmowany przedmiot należy do osoby innej niż dłużnik.
Ruchomość nie podlega zajęciu, jeśli w oczywisty sposób z okoliczności sprawy wynika, że przedmiot nie stanowi własności dłużnika i należy do innej osoby. Może to zostać ustalone w dowolny sposób – w niektórych przypadkach będzie jasne, że ruchomość nie należy do osoby, przeciwko której prowadzona jest egzekucja komornicza (na przykład w przypadku, w którym dłużnik prowadzi warsztat samochodowy czy zakład naprawy maszyn – oczywiste jest, że sprzęty znajdujące się w naprawie nie stanowią jego własności i z tego względu nie podlegają zajęciu).
Najważniejszą zmianą, którą wprowadziła nowelizacja obowiązująca od stycznia 2019 r., jest konieczność obligatoryjnego umorzenia postępowania dotyczącego zajęcia przedmiotu, jeśli komornik lub inna osoba przedstawi „niebudzący wątpliwości dowód na piśmie”, stwierdzający, że ruchomość nie należy do dłużnika.
Ustawa nie precyzuje, jakiego rodzaju dokument musi zostać przedstawiony, aby do egzekucji nie doszło i ogranicza się do wskazania jego cech. Dowód własności musi:
-
mieć formę pisemną,
-
nie budzić wątpliwości odnośnie do stanu własności ruchomości.
Stan własności ruchomości powinien wynikać z treści dokumentu. Wydaje się, że najlepszym przykładem dokumentu zapewniającego ochronę przed zajęciem, będzie faktura lub rachunek potwierdzający nabycie ruchomości. Dokumentem takim winno być również pisemne oświadczenie osoby trzeciej, stwierdzające, że to ona – a nie dłużnik – jest właścicielem rzeczy. Praktyka pokaże, czy komornicy będą kwestionowali tego rodzaju oświadczenia.
Jeśli dłużnik albo inna osoba okaże dowód na piśmie przesądzający o własności ruchomości, komornik jest zobligowany do umorzenia postępowania w tym zakresie. Przepis wskazuje jasno, że „komornik umarza postępowanie”, a zatem organ egzekucyjny nie ma możliwości kontynuowania zajęcia, o ile oczywiście okazany celem zapewnienia ochrony ruchomości dokument spełnia wskazane powyżej warunki.
Przykład 1.
Przeciwko Adamowi Nowakowi prowadzona jest egzekucja komornicza. Komornik, który pojawił się w domu dłużnika, zamierza zająć zaparkowane na podwórku samochody, zakłada bowiem, że należą one do dłużnika. Właścicielem jednego z nich jest jego brat, który wyjechał na zagraniczny urlop i dla bezpieczeństwa zaparkował na posesji brata, celem przechowania. Jeśli Adam Nowak (lub właściciel pojazdu) okaże komornikowi odpowiednie dokumenty, np. dowód rejestracyjny czy fakturę potwierdzającą zakup samochodu przez inną osobę, komornik nie może przeprowadzić zajęcia i jest zobowiązany do umorzenia postępowania w tym zakresie.
Warto zwrócić uwagę, że ochrona przed zajęciem ruchomości należącej do osoby innej niż dłużnik nie będzie obowiązywała, jeśli przedmiot należał uprzednio do dłużnika i dokonał on zbycia rzeczy na rzecz nowego właściciela. Tej treści regulacja ma zapobiec fikcyjnym transakcjom służącym bezprawnemu zabezpieczeniu majątku dłużnika.
Egzekucja komornicza w świetle nowych przepisów
Zmiana dotycząca egzekucji z ruchomości to nie jedyna zmiana w przepisach egzekucyjnych, która obowiązuje od początku 2019 r. Nowa ustawa o komornikach sądowych oraz ustawa o kosztach komorniczych przynoszą równie istotne modyfikacje, dotyczące zarówno organów egzekucyjnych, jak i sposobu prowadzenia egzekucji. Ustawa zwiększyła nadzór nad działalnością komorników, zarówno ze strony Ministra Sprawiedliwości, jak i prezesów sądów rejonowych. Komornicy mają obowiązek dokumentowania czynności egzekucyjnych przeprowadzanych w terenie (np. w mieszkaniu dłużnika) za pomocą nagrań dołączanych następnie do akt postępowania. Jednocześnie zostali zobligowani do wręczenia dłużnikom formularzy skargi, co ma im zapewnić możliwość większej obrony przysługujących im praw.
