Imiesłowy często stosujemy mimowolnie, dlatego też łatwo popełnić błąd i wstawić je zupełnie nie tam, gdzie być powinny. Chociaż zazwyczaj można je dość sprawnie ominąć, warto wiedzieć, o co w nich właściwie chodzi i w jaki sposób budować poprawne językowo zdania. Przyjrzyjmy się temu nieco bliżej!
Trochę teorii - imiesłów
Poznajmy 4 typy imiesłowów:
-
Imiesłów przymiotnikowy czynny
Zakończony na -ący, -ąca, -ące.
Imiesłowy tego typu tworzymy od czasowników niedokonanych. Służą one do określenia rzeczownika. Budujemy je niezwykle łatwo, wystarczy do 3 osoby liczby mnogiej dodać odpowiednią końcówkę (np. sprawdzają+cy). Najprościej rzecz ujmując, imiesłów ten oznacza tyle, co „taki, który coś wykonuje”. Używamy go bardzo często, a jego poprawne utworzenie nie sprawia problemów.
Przykład 1.
Imiesłowy przymiotnikowe czynne to na przykład: piszący, sprawdzające, czytająca.
-
Imiesłów przymiotnikowy bierny
Zakończony na -ny, -na, -ne, -ty, -ta, -te.
Takie imiesłowy można utworzyć zarówno z czasowników niedokonanych, jak i dokonanych. Używane są w stronie biernej.
Przykład 2.
Imiesłowy przymiotnikowe bierne to na przykład: pisany, sprawdzane, czytana.
Dwa przedstawione powyżej typy imiesłowów używane są bardzo często i w zasadzie nie sprawiają problemów. Najwięcej wątpliwości wzbudza z kolei:
-
Imiesłów przysłówkowy współczesny
Zakończony na -ąc.
Jego utworzenie w praktyce przypomina nieco imiesłów przymiotnikowy czynny. Do 3 osoby liczby mnogiej dodajemy bowiem c (np. piszą+c).
Kiedy używamy imiesłowu przysłówkowego współczesnego w zdaniu? Wtedy, gdy obie części mają ten sam podmiot, a wymienione czynności odbywają się równocześnie. Zawsze oddzielamy zwrot imiesłowowy przecinkiem.
Przykład 3.
Imiesłowy przysłówkowe współczesne to na przykład: pisząc, sprawdzając, czytając.
-
Imiesłów przysłówkowy uprzedni
Zakończony na -łszy, -wszy.
Podobnie jak w imiesłowie przysłówkowym współczesnym podmiot w zdaniu z użyciem omawianego w tym punkcie imiesłowu powinien być taki sam, jednak jedna z czynności musi występować wcześniej, niż kolejna.
Przykład 4.
Imiesłowy przysłówkowe uprzednie to na przykład: napisawszy, sprawdziwszy, przeczytawszy.
Imiesłów - praktyczne zastosowanie
-
Imiesłów przymiotnikowy czynny
Przykład 5.
Najwięcej błędów popełnił uczeń czytający dużo książek.
Napiszemy szybki test sprawdzający!
Copywiterzy piszący teksty nie zawsze uważają na imiesłów.
-
Imiesłów przymiotnikowy bierny
Przykład 6.
Tekst jest obecnie sprawdzany.
Książka jest przeze mnie dokładnie czytana.
Artykuł o imiesłowach jest już prawie napisany.
-
Imiesłów przysłówkowy współczesny
Przykład 7.
Źle zastosowane imiesłowy:
Mapa jest ważna, jadąc samochodem. – Ze zdania wynika, że mapa jest ważna w momencie, kiedy jedzie samochodem. Czy to znaczy, że mapa okazuje się całkiem niezłym kierowcą? Bezpieczniejszy i przede wszystkim poprawny jest zapis:
Mapa jest ważna, kiedy jedziemy samochodem.
Mając 10 lat, rodzice podarowali mi ogromnego misia. – Ze zdania wynika, że rodzice byli na tyle przewidywalni, że już w wieku 10 lat planowali prezenty dla swoich dzieci. W końcu przezorny zawsze zabezpieczony! W tym przypadku poprawny będzie zapis: Kiedy miałem 10 lat, rodzice podarowali mi ogromnego misia.
Poprawnie zastosowany imiesłów:
Pisząc ten tekst, jadłam pyszne kanapki. – Ponieważ ja pisałam i ja jadłam. W tym samym czasie. Chociaż w zasadzie nie powinno się jeść nad klawiaturą.
Nie patrzyłem na zegarek, sprawdzając teksty moich uczniów. – Ponieważ ja nie patrzyłem i ja sprawdzałem. W tym samym czasie.
-
Imiesłów przysłówkowy uprzedni
Przykład 8.
Złe użycie imiesłowu:
Napisawszy tekst, poszedł do druku. – Co autor tekstu będzie robił w druku, trudno powiedzieć. Pewne jest natomiast to, że w częściach tego zdania nie zgadza się podmiot. Prościej napisać: Napisany tekst poszedł do druku.
Przeczytawszy książkę, był w niej błąd – Po pierwsze nie zgadza się podmiot, jest jednak jeszcze tutaj problem z następstwem czynności. Najprawdopodobniej chodzi bowiem o to, że w czasie czytania książki ktoś zauważył błąd. „Przeczytawszy” wskazuje natomiast, że czynność czytania nastąpiła przed zobaczeniem błędu. Poprawna wersja brzmiałaby np. Czytając książkę, zauważyłem w niej błąd.
Poprawnie zastosowany imiesłów:
Przyszedłszy do domu, wskoczyłem po koc. – Najpierw bowiem przyszedłem do domu, dopiero później znalazłem się pod kocem.
Przeczytawszy książkę, poszła spać. – Ponieważ najpierw przeczytała, a dopiero później zasnęła.
