Imiesłowy często stosujemy mimowolnie, dlatego też łatwo popełnić błąd i wstawić je zupełnie nie tam, gdzie być powinny. Chociaż zazwyczaj można je dość sprawnie ominąć, warto wiedzieć, o co w nich właściwie chodzi i w jaki sposób budować poprawne językowo zdania. Przyjrzyjmy się temu nieco bliżej!
Trochę teorii - imiesłów
Poznajmy 4 typy imiesłowów:
Imiesłów przymiotnikowy czynny
Zakończony na -ący, -ąca, -ące.
Imiesłowy tego typu tworzymy od czasowników niedokonanych. Służą one do określenia rzeczownika. Budujemy je niezwykle łatwo, wystarczy do 3 osoby liczby mnogiej dodać odpowiednią końcówkę (np. sprawdzają+cy). Najprościej rzecz ujmując, imiesłów ten oznacza tyle, co „taki, który coś wykonuje”. Używamy go bardzo często, a jego poprawne utworzenie nie sprawia problemów.
Przykład 1.
Imiesłowy przymiotnikowe czynne to na przykład: piszący, sprawdzające, czytająca.
Imiesłów przymiotnikowy bierny
Zakończony na -ny, -na, -ne, -ty, -ta, -te.
Takie imiesłowy można utworzyć zarówno z czasowników niedokonanych, jak i dokonanych. Używane są w stronie biernej.
Przykład 2.
Imiesłowy przymiotnikowe bierne to na przykład: pisany, sprawdzane, czytana.
Dwa przedstawione powyżej typy imiesłowów używane są bardzo często i w zasadzie nie sprawiają problemów. Najwięcej wątpliwości wzbudza z kolei:
Imiesłów przysłówkowy współczesny
Zakończony na -ąc.
Jego utworzenie w praktyce przypomina nieco imiesłów przymiotnikowy czynny. Do 3 osoby liczby mnogiej dodajemy bowiem c (np. piszą+c).
Kiedy używamy imiesłowu przysłówkowego współczesnego w zdaniu? Wtedy, gdy obie części mają ten sam podmiot, a wymienione czynności odbywają się równocześnie. Zawsze oddzielamy zwrot imiesłowowy przecinkiem.
Przykład 3.
Imiesłowy przysłówkowe współczesne to na przykład: pisząc, sprawdzając, czytając.
Imiesłów przysłówkowy uprzedni
Zakończony na -łszy, -wszy.
Podobnie jak w imiesłowie przysłówkowym współczesnym podmiot w zdaniu z użyciem omawianego w tym punkcie imiesłowu powinien być taki sam, jednak jedna z czynności musi występować wcześniej, niż kolejna.
Przykład 4.
Imiesłowy przysłówkowe uprzednie to na przykład: napisawszy, sprawdziwszy, przeczytawszy.
Imiesłów - praktyczne zastosowanie
Imiesłów przymiotnikowy czynny
Przykład 5.
Najwięcej błędów popełnił uczeń czytający dużo książek.
Napiszemy szybki test sprawdzający!
Copywiterzy piszący teksty nie zawsze uważają na imiesłów.
Imiesłów przymiotnikowy bierny
Przykład 6.
Tekst jest obecnie sprawdzany.
Książka jest przeze mnie dokładnie czytana.
Artykuł o imiesłowach jest już prawie napisany.
Imiesłów przysłówkowy współczesny
Przykład 7.
Źle zastosowane imiesłowy:
Mapa jest ważna, jadąc samochodem. – Ze zdania wynika, że mapa jest ważna w momencie, kiedy jedzie samochodem. Czy to znaczy, że mapa okazuje się całkiem niezłym kierowcą? Bezpieczniejszy i przede wszystkim poprawny jest zapis:
Mapa jest ważna, kiedy jedziemy samochodem.
Mając 10 lat, rodzice podarowali mi ogromnego misia. – Ze zdania wynika, że rodzice byli na tyle przewidywalni, że już w wieku 10 lat planowali prezenty dla swoich dzieci. W końcu przezorny zawsze zabezpieczony! W tym przypadku poprawny będzie zapis: Kiedy miałem 10 lat, rodzice podarowali mi ogromnego misia.
Poprawnie zastosowany imiesłów:
Pisząc ten tekst, jadłam pyszne kanapki. – Ponieważ ja pisałam i ja jadłam. W tym samym czasie. Chociaż w zasadzie nie powinno się jeść nad klawiaturą.
Nie patrzyłem na zegarek, sprawdzając teksty moich uczniów. – Ponieważ ja nie patrzyłem i ja sprawdzałem. W tym samym czasie.
Imiesłów przysłówkowy uprzedni
Przykład 8.
Złe użycie imiesłowu:
Napisawszy tekst, poszedł do druku. – Co autor tekstu będzie robił w druku, trudno powiedzieć. Pewne jest natomiast to, że w częściach tego zdania nie zgadza się podmiot. Prościej napisać: Napisany tekst poszedł do druku.
Przeczytawszy książkę, był w niej błąd – Po pierwsze nie zgadza się podmiot, jest jednak jeszcze tutaj problem z następstwem czynności. Najprawdopodobniej chodzi bowiem o to, że w czasie czytania książki ktoś zauważył błąd. „Przeczytawszy” wskazuje natomiast, że czynność czytania nastąpiła przed zobaczeniem błędu. Poprawna wersja brzmiałaby np. Czytając książkę, zauważyłem w niej błąd.
Poprawnie zastosowany imiesłów:
Przyszedłszy do domu, wskoczyłem po koc. – Najpierw bowiem przyszedłem do domu, dopiero później znalazłem się pod kocem.
Przeczytawszy książkę, poszła spać. – Ponieważ najpierw przeczytała, a dopiero później zasnęła.
