Polska aktualnie stanowi państwo z jednym z największych odsetek cudzoziemców w całej Europie. Przyjeżdżają do nas nie tylko Ukraińcy i Białorusini, ale również Czesi, Litwini, Słowacy, Niemcy czy Żydzi. Wielu z nich wiąże życiowe plany z naszym krajem. Rozpoczynają studia, poszukują pracy, wiążą się z miejscowymi czy starają się o obywatelstwo. Z takiego stanu rzeczy korzysta wielu przedsiębiorców. Jednym z najchętniej zatrudniających obcokrajowców jest branża spedycyjno-transportowa. Przyjęcie do pracy kierowcy będącego obywatelem Unii Europejskiej nie stanowi większego problemu, formalizm zaczyna się jednak przy zatrudnieniu obcokrajowca z państwa niewchodzącego do Wspólnoty. W takim wypadku niezbędne jest bowiem świadectwo SK1 dla kierowcy w transporcie międzynarodowym rzeczy.
Czym jest świadectwo SK1?
Świadectwo SK1 jest dokumentem, który pozwala kierowcy spoza UE dokonywać tranzytu towarów do oraz z państw Wspólnoty. Co istotne, świadectwo SK1 nie jest zaświadczeniem, które musi uzyskać cudzoziemiec samodzielnie i które poświadcza jego umiejętności jako kierowcy. Jest to dokument, o którego wydanie musi wnioskować przedsiębiorca prowadzący firmę transportową chcący zatrudnić obcokrajowca. Świadectwo kierowcy potwierdza, że cudzoziemiec pracuje legalnie na terenie kraju unijnego.
Świadectwo kierowcy a licencja wspólnotowa
Świadectwo kierowcy w transporcie międzynarodowym rzeczy zostało uregulowane w art. 32a i nast. ustawy o transporcie drogowym. Przepisy te zostały wprowadzone jako implementacja regulacji Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1072/2009 z dnia 21 października 2009 roku dotyczące wspólnych zasad dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych (dalej jako Rozporządzenie). Dodatkowo ustawa o transporcie drogowym w art. 32a bezpośrednio wskazuje, że do kierowców niebędących obywatelami państw członkowskich UE należy stosować przepisy Rozporządzenia.
Starać się o świadectwo kierowcy może każdy przedsiębiorca, który posiada licencję wspólnotową. Zgodnie z art. 4 Rozporządzenia oraz art. 12 ustawy o transporcie drogowym licencja ta wydawana jest przez państwo członkowskie każdemu przewoźnikowi wykonującemu zarobkowo przewóz drogowy rzeczy, o ile:
- ma on siedzibę w 1 z państw członkowskich,
- jest uprawniony w państwie członkowskim siedziby przewoźnika do wykonywania międzynarodowego przewozu drogowego rzeczy zgodnie z przepisami wspólnotowymi i krajowymi przepisami tego państwa członkowskiego dotyczącymi dostępu do zawodu drogowego przewoźnika rzeczy.
Licencja wspólnotowa wydawana jest na okres nie dłuższy niż 10 lat, jednak istnieje możliwość jej stałego przedłużenia. Licencja uprawnia do wykonywania krajowego oraz międzynarodowego transportu drogowego zgodnie z rodzajem przewozów w niej określonym. Brak licencji wspólnotowej stanowi przesłankę negatywną wydania świadectwa kierowcy.
Wymogi uzyskania świadectwa kierowcy
Przewoźnik legitymujący się licencją wspólnotową jest uprawniony do zatrudnienia obcokrajowca spoza UE. Świadectwo może być wydane wyłącznie przedsiębiorcy w rozumieniu Prawa przedsiębiorców. Zgodnie z definicją z art. 4 tej ustawy przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą. Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Świadectwo kierowcy nie może jednak zostać wydane każdemu podmiotowi prowadzącemu działalność gospodarczą. Otrzymać dokument mogą jedynie przedsiębiorcy wykonujący zarobkowo przewóz drogowy rzeczy.
Drugim wymogiem wydania świadectwa kierowcy jest legalność zatrudnienia kierowcy przez przedsiębiorcę. Oznacza to, że zatrudnienie obywatela państwa niebędącego członkiem UE lub rezydenta długoterminowego, musi odbywać się na podstawie odpowiedniego zezwolenia na wykonywanie pracy. Będzie to Karta Polaka, zezwolenie na pracę lub oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy. Oprócz tego przedsiębiorca musi wykazać, że jego pracownik przebywa legalnie na terytorium Polski, a jego praca wykonywana jest na podstawie stosunku pracy określonego w Kodeksie pracy. Wykazanie legalności pracy kierowcy zawsze obciąża przedsiębiorcę wnioskującego o świadectwo SK1.
Wniosek o wydanie świadectwa kierowcy
Podkreślenia wymaga, że świadectwo kierowcy jest wymagane jeszcze przed tym, jak zatrudniony kierowca rozpocznie wykonywanie międzynarodowych przewozów towarów. Brak takiego dokumentu może skutkować wysokimi karami administracyjnymi.
Sprawy w przedmiocie wydania świadectwa kierowcy rozpoznaje Główny Inspektorat Transportu Drogowego, Biuro do Spraw Transportu Międzynarodowego (Al. Jerozolimskie 94, 00-807 Warszawa). Wniosek o wydanie świadectwa przedsiębiorca może złożyć w formie pisemnej bezpośrednio w siedzibie organu lub za pomocą operatora pocztowego oraz w formie elektronicznej. Wniosek powinien zawierać oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres, a także określać imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia oraz obywatelstwo kierowcy. Ponadto do wniosku należy dołączyć:
- odpis licencji wspólnotowej;
- zaświadczenie o zatrudnieniu kierowcy oraz spełnieniu przez kierowcę wymagań z art. 39a ustawy o transporcie drogowym – chodzi tu w szczególności o wykazanie świadectwa kwalifikacji zawodowej, spełnienie wymagań dotyczących wieku kierowcy, braku przeciwwskazań lekarskich oraz psychologicznych;
- odpis dokumentu tożsamości – w praktyce GITD wymaga paszportu cudzoziemca (kserokopie stron z danymi kierowcy);
- odpis prawa jazdy;
- odpis dokumentu potwierdzającego ubezpieczenie społeczne kierowcy – dokumentami potwierdzającym ubezpieczenie ZUS będzie zgłoszenie pracownika do ubezpieczenia społecznego, tj. formularz ZUS ZUA lub miesięczny imienny raport ZUS RCA.
Tryb wydawania świadectwa kierowcy
GITD jest organem orzekającym we wszystkich sprawach związanych ze świadectwami kierowcy. Inspektorat wydaje decyzje w przedmiocie wydania, odmowy wydania, zmiany, cofnięcia świadectwa kierowcy lub zawieszenia wydawania świadectw. Każda z powyższych decyzji musi być poprzedzona postępowaniem administracyjnym z udziałem stron. Od rodzaju postępowania zależne jest również to, czy jest ono wszczynane na wniosek, czy z urzędu. Na wniosek inicjuje się postępowanie w przedmiocie wydania świadectwa lub jego zmiany. Z kolei postępowania w kwestii cofnięcia świadectwa lub jego zawieszenia wszczynane są wyłącznie z urzędu.
Z racji tego, że postępowanie przed Głównym Inspektoratem Transportu Drogowego jest postępowaniem administracyjnym, zgodnie z art. 35 § 3a Kodeksu postępowania administracyjnego organ na załatwienie sprawy ma miesiąc, jeżeli jednak sprawa jest szczególnie skomplikowana – termin może zostać wydłużony do 2 miesięcy. Dodatkowo po formalnej kontroli wniosku organ może stwierdzić braki formalne pisma. W takiej sytuacji ma on obowiązek zwrócić się do przedsiębiorcy o uzupełnienie informacji w co najmniej 7-dniowym terminie. Termin jest liczony od dnia otrzymania wezwania (nie zaś od daty jego wydania). Brak naprawienia uchybień w określonym terminie skutkuje pozostawieniem wniosku bez rozpatrzenia.
Jeżeli wniosek zostanie rozpatrzony prawidłowo, GITD wyda decyzję administracyjną w przedmiocie wydania pracownikowi wnioskodawcy świadectwa kierowcy SK1. Dokument ten jest ważny maksymalnie 5 lat, przewoźnik ma prawo wnioskować o krótszy termin. W przypadku jednak gdyby organ wydał decyzję odmowną, wnioskodawca może złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub od razu zaskarżyć decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Na złożenie wniosku lub skargi wnioskodawca ma 14 dni, licząc od daty otrzymania decyzji.
Ile kosztuje świadectwo kierowcy?
W zależności od okresu ważności świadectwa, na jaki wnioskował przewoźnik, opłata będzie wynosiła:
- 10 zł – dla ważności do roku,
- 15 zł – dla ważności do 2 lat,
- 20 zł – dla ważności do 3 lat,
- 30 zł – dla ważności do 4 lat,
- 40 zł – dla ważności do 5 lat.
Opłaty należy dokonać na rachunek bankowy Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego w Warszawie. Wszystkie potrzebne informacje w tej kwestii znajdują się na stronie internetowej GITD – https://www.gov.pl/web/gitd. Dowód dokonania opłaty trzeba dołączyć do wniosku.
Jak korzystać ze świadectwa kierowcy?
Mimo że wnioskodawcą jest przewoźnik, świadectwo dotyczy samego kierowcy. Dlatego też przedsiębiorca powinien wydać oryginał świadectwa kierowcy, dla którego zostało ono wydane. Przedsiębiorca dla siebie może natomiast zostawić wypis.
Kierowca wykonujący przewozy towarów poza granicami Polski świadectwo powinien mieć zawsze przy sobie. Wynika to z faktu, że właściwe służby kontroli transportu drogowego mają prawo do żądania okazania oryginału dokumentu bezpośrednio od samego kierowcy. Jego brak grozi przewoźnikowi karą administracyjną w wysokości 5000 zł.
Świadectwo SK1 dla kierowcy w transporcie międzynarodowym rzeczy – podsumowanie
Świadectwo SK1 jest niezbędne w przypadku gdy międzynarodowy przewoźnik mający siedzibę na terenie Wspólnoty zamierza zatrudnić w charakterze kierowcy obcokrajowca niebędącego obywatelem UE. Świadectwo wydawane jest na wniosek przedsiębiorcy wykonującego zarobkowo przewóz drogowy rzeczy, posiadającego licencję wspólnotową. Dodatkowym wymogiem jest legalność zatrudnienia cudzoziemca, a zatem kierowca musi zostać zatrudniony na podstawie umowy o pracę z wykorzystaniem Karty Polaka, zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy. Jeżeli Główny Inspektorat Transportu Drogowego pozytywnie rozpozna wniosek przewoźnika i wyda świadectwo, oryginał powinien być przekazany samemu kierowcy, ponieważ brak możliwości jego okazania w czasie kontroli transportu drogowego grozi karą pieniężną w wysokości 5000 zł.
