Klauzule w umowach - sprawdź jakie klauzule powinieneś zastosować!

Klauzula konkurencyjności, klauzula wyłączności, klauzula poufności i inne, w umowach pomiędzy przedsiębiorcami. Co znaczą i jakie są ich konsekwencje?

Umowy funkcjonujące w obrocie gospodarczym pomiędzy kontrahentami, pomiędzy wykonawcami a pracownikami i inne, są dzisiaj bardzo rozbudowane. Powodem takiego stanu rzeczy jest świadomość prawna, łatwiejsza możliwość dochodzenia roszczeń a także dbałość o tajemnice przedsiębiorstwa i konkurencyjność. Jednak warto w tym wirze języka prawniczego zastanowić się, czy podpisując umowę wiemy, co w rzeczywistości oznaczają definicje w niej zawarte.

Klauzula konkurencyjności tzw. zakaz konkurencji

Działalnością konkurencyjną jest aktywność przejawiana w tym samym lub takim samym zakresie przedmiotowym i skierowana do tego samego kręgu odbiorców, pokrywająca się - chociażby częściowo - z zakresem działalności podstawowej lub ubocznej pracodawcy. W rezultacie zakazana może być taka działalność, która narusza interes pracodawcy lub zagraża mu. Zatem często pracodawcy zabezpieczając swoje interesy powinni posługiwać się właśnie klauzulą dotyczącą konkurenci. 

W przypadku pracowników pozostających w stosunku pracy, mowa tym przypadku o zakazie konkurencji, który to zakaz został uregulowany w art. 101¹ kodeksu pracy. W zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie możeprowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji).

W jednym dokumencie strony mogą bowiem zamieścić teksty dwu lub więcej zawieranych umów, byleby tylko treść tych umów dawała się od siebie oddzielić, zaś wymagana przez prawo forma każdej z tych umów została zachowana. Wyrażenie "odrębna umowa" należy rozumieć w ten sposób, że jego istotą jest, by umowa o zakazie konkurencji miała swój samodzielny byt prawny, a jej zawarcie niezgodnie z wymaganiami formalnymi nie powodowało bezskuteczności samej umowy o pracę.

W kodeksie pracy został również umiejscowiony zakaz konkurencji dotyczący byłego pracownika. Gdy pracodawca i pracownik mający dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, zawierają umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, strony mogą zawrzeć umowę o zakazie konkurencji po wygaśnięciu stosunku pracy. W umowie określa się okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy.

W razie gdyby pracodawca nie wywiązywał się z konieczności wypłaty odszkodowania, wówczas, umowa o zakazie konkurencji przestaje obowiązywać. Podobnie jest w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz.

W razie nieuzgodnienia przez strony w/w odszkodowania za powstrzymanie się od prowadzenia działalności konkurencyjnej pracownikowi - zgodnie z art. 56 k.c. w związku z art. 300 k.p. - przysługuje odszkodowanie w minimalnej wysokości określonej w art. 101² § 3 k.p. Zgodnie z przepisami odszkodowanie, nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji; odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach. W razie sporu o odszkodowaniu w sprawie orzeka sąd pracy.

Zakaz konkurencji może zostać zawarty także w umowie o charakterze cywilno-prawnym, nie ma ku temu żadnych przeszkód, co więcej nie obowiązują tutaj takie reżimy jak w przypadku umów o których traktuje kodeks pracy. Zgodnie z utartym już poglądem sądowym brak regulacji odnoszącej się do zakazu konkurencji w umowach cywilnoprawnych świadczy o woli ustawodawcy dopuszczenia szerokiego zakresu swobody kontraktowej, która umożliwi ukształtowanie umowy w sposób odpowiadający celowi gospodarczemu i indywidualnym interesom stron, przemawia z a tym również koronna zasada swobody umów.

Klauzula wyłączności 

Zawieranie umów z klauzulą wyłączności jest powszechne, choć jedynie w pewnych branżach np. w sprzedaży nieruchomościami, dostawach usług, ofertach. Umieszczenie klauzuli wyłączności w umowie opiera się na szczególnym zaufaniu zamawiającego do wybranego przedsiębiorcy. 

Wyłączność może polegać na tym, że sprzedawca (usługodawca) nie będzie dostarczał rzeczy określonego rodzaju innym osobom/ podmiotom, albo na tym, że kupujący (usługobiorca) będzie jedynym odsprzedawcą zakupionych rzeczy o oznaczonym charakterze na oznaczonym obszarze, co oznacza, że sprzedawca nie może w zakresie, w jakim wyłączność została zastrzeżona, ani bezpośrednio, ani pośrednio zawierać umów sprzedaży naruszających wyłączność zastrzeżoną dla kupującego.

Wyłączność może zostać zastrzeżona na określony czas np. na czas trwania umowy lub do ziszczenia się określonego warunku np. do czasu osiągnięcia określonego pułapu zamówień.  

Klauzula poufności 

„Klauzula poufności oznacza, że wolą jej dysponenta jest to, by nie rozszerzył się poza drugą stroną krąg podmiotów, informacja jest znana. Z klauzuli poufności można wnioskować, że udostępniane informacje mają charakter poufny, stanowią tajemnicę potencjalnego kontrahenta. Tajemnica polega na tym, iż nikt nie może zapoznać się z taką informacją bez wiedzy czy zgody jej dysponenta. Danymi poufnymi mogą być różnego rodzaju informacje, w tym: produkcyjne, techniczne, technologiczne, organizacyjne, handlowe lub finansowe”.

Niejednokrotnie klauzulę poufności w umowie głównej może poprzedzać umowa poufności na etapie negocjacji pomiędzy stronami, która może, ale wcale nie musi doprowadzić do zawarcia kontraktu. Okolicznością, która wymusza podpisanie umowy poufności jest zazwyczaj fakt, że w trakcie czynności negocjacyjnych, poznawczych mogą zostać przedstawione stronom materiały oraz informacje, stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa lub jej partnerów handlowych albo inną tajemnicę chronioną prawem.

Decyzja stron w zakresie zawierania klauzul nakładających obowiązki 

W obrocie gospodarczym, to od decyzji stron zależy czy umieszczą daną klauzulę w umowie czy też nie, jedynie w specyficznych przypadkach przepisy prawa nakładają obowiązek ich umieszczenia. Przykładowo, w ustawie Prawo zamówień publicznych, zamawiający może określić w ogłoszeniu o zamówieniu lub dokumentach zamówienia wymagania związane z realizacją zamówienia, które mogą obejmować aspekty związane z zachowaniem poufnego charakteru informacji przekazanych wykonawcy w toku realizacji zamówienia. Takie zastrzeżenie będzie się wiązało z pewnością z umieszczeniem w umowie głównej adekwatnej klauzuli z związku z poufnością informacji. 

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320.

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U.2020.1740.

• Ustawa z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych, Dz.U.2019.2019.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.