Przez lata granica między kontraktem B2B a umową o pracę była w Polsce niezwykle płynna, a dla wielu przedsiębiorców – wręcz umowna. Jednak nadchodzące zmiany w technologii raportowania finansowego oraz nowe uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) zwiastują koniec modelu, w którym rodzaj kontraktu zależał wyłącznie od woli stron, a nie od faktycznego charakteru wykonywanych zadań. Czy faktycznie KSeF ułatwi wykrywanie pozornego samozatrudnienia?
Cyfrowe oko fiskusa - jak KSeF zmieni zasady gry?
Kluczowym elementem tej transformacji jest Krajowy System e-Faktur (KSeF). Choć kojarzony głównie z walką z luką VAT, w rzeczywistości stanie się potężnym narzędziem analitycznym dla organów kontrolnych.
Dzięki KSeF, administracja skarbowa zyska wgląd w czasie rzeczywistym w każdą wystawioną fakturę. Algorytmy bez trudu wyłowią anomalie, które mogą sugerować istnienie stosunku pracy. Cechy, które mogą wskazywać na stosunek pracy to przede wszystkim:
regularność i powtarzalność, czyli faktury wystawiane co miesiąc na tę samą kwotę jednemu kontrahentowi od dłuższego czasu,
brak kosztów prowadzenia działalności - jednoosobowa działalność, która nie generuje żadnych kosztów poza „usługą doradczą”, to dla systemu jasny sygnał ostrzegawczy.
zależność ekonomiczna od jednego podmiotu - sytuacja, w której 100% przychodów „firmy” pochodzi od jednego podmiotu.
Integracja baz danych PIP, ZUS i KAS
Samo wykrycie faktury to jednak tylko połowa sukcesu. Prawdziwa rewolucja nastąpi dzięki lepszemu przepływowi informacji między ZUS, Krajową Administracją Skarbową (KAS) a PIP.
Zgodnie z zapowiedziami, inspektorzy pracy mają zyskać dostęp do danych ZUS, co pozwoli im na przeprowadzenie kontroli bez wychodzenia z biura. Porównanie danych z faktur (KSeF) z brakiem zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę pozwoli wytypować firmy do kontroli celowanych. Zamiast pukać do drzwi przypadkowych przedsiębiorców, inspektorzy pojawią się tam, gdzie prawdopodobieństwo wykrycia „pozornego B2B” jest najwyższe.
Staż pracy po nowemu to dodatkowy argument za etatem
Nowelizacja przepisów zapowiadana na 2026 rok, która zakłada wliczanie okresów prowadzenia działalności gospodarczej oraz umów zlecenie do stażu pracy, paradoksalnie może przyspieszyć proces „uetatowienia”.
Z jednej strony jest to ukłon w stronę osób na B2B, dający im prawo do dłuższego urlopu czy dodatków stażowych w sferze budżetowej. Z drugiej strony, ujednolicenie uprawnień zaciera różnicę w kosztach i korzyściach między różnymi formami zatrudnienia. Skoro staż pracy będzie naliczany niezależnie od formy umowy, inspektorom łatwiej będzie wykazać, że jedynym powodem wyboru B2B była chęć uniknięcia składek lub ograniczenia praw pracowniczych, co przy obecnym orzecznictwie jest kluczowe dla uznania istnienia stosunku pracy.
Co to oznacza dla przedsiębiorców i pracowników?
Wprowadzenie pełnej transparentności danych oznacza, że „optymalizacja kosztów pracy” poprzez wypychanie pracowników na samozatrudnienie staje się strategią wysokiego ryzyka.
Dla pracodawców oznacza to konieczność rzetelnej weryfikacji, czy ich kontrahenci spełniają kryteria niezależności (brak nadzoru, swoboda miejsca i czasu pracy, ponoszenie ryzyka gospodarczego).
Dla pracowników, to z kolei większe bezpieczeństwo socjalne, ale też ryzyko mniejszych zarobków „na rękę” w przypadku przymusowej konwersji kontraktu na etat.
Czy KSeF ułatwi wykrywanie pozornego samozatrudnienia inspektorom pracy? Podsumowanie
Era, w której urzędy „nie widziały się nawzajem”, dobiega końca. KSeF w połączeniu z dostępem PIP do baz ZUS tworzy cyfrową sieć, w którą łatwo złapią się podmioty nadużywające swobody zawierania umów. Rok 2026 może być momentem, w którym polski rynek pracy ostatecznie pożegna się z fikcyjnym samozatrudnieniem na rzecz transparentnych i zgodnych ze stanem faktycznym form zatrudnienia.
