Problem stanowi jednak kwestia, jak uzyskać NIP dla oddziału zagranicznej firmy. Zgodnie z rozbieżnymi interpretacjami skarbowymi podmiot zagraniczny może potrzebować aż 2 numerów, aby legalnie funkcjonować, podczas gdy sądy administracyjne uważają, że 1 NIP jest w pełni wystarczający.
Oddział zagranicznej firmy – sposób na legalne prowadzenie biznesu
Chcąc prowadzić działalność gospodarczą w Polsce, zagraniczne przedsiębiorstwa muszą ją zarejestrować na terytorium naszego kraju. Jest to konieczne ze względu na przepisy ewidencyjne i podatkowe. Przedsiębiorca ma 2 możliwości – może założyć nowy podmiot gospodarczy zależny od firmy głównej albo oddział zagranicznej firmy.
Utworzenie oddziału jest rozwiązaniem mniej sformalizowanym, szybszym i tańszym. Nie ma potrzeby rejestrować nowej spółki, gromadzić kapitału zakładowego, sporządzać nowego statutu czy też zbierać członków do organów spółki. Oddział zagranicznej firmy jest wyłącznie jej wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie częścią. Nie ma osobowości prawnej, działa wyłącznie w zakresie działalności przedsiębiorcy zagranicznego i pozostaje organizacyjnie oraz funkcjonalnie zależny od spółki macierzystej. Niemniej jednak, dla potrzeb prawa administracyjno-podatkowego, na terytorium naszego kraju jest traktowany jak wyodrębniony podmiot gospodarczy, który musi spełnić odpowiednie warunki.
Oddział zagranicznej firmy musi znajdować się w KRS
Podobnie jak ma to miejsce w przypadku polskich osób prawnych, oddział zagranicznej firmy, aby mógł legalnie funkcjonować na rynku, musi uzyskać wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym. Do rejestru przedsiębiorców wpisuje się oddziały przedsiębiorców zagranicznych działające na terytorium RP, nie zaś firmy macierzyste jako takie.
Chcąc zarejestrować oddział, jego reprezentant musi złożyć stosowny wniosek o wpis. Składa się go na urzędowym formularzu. Aby jednak wywołał zamierzone skutki, musi zostać właściwie opłacony. Opłata sądowa za wpis oddziału wynosi 500 zł, dodatkowo należy zapłacić 100 zł za ogłoszenie wpisu w MSiG.
Uzyskanie numeru KRS nie jest jednoznaczne z uzyskaniem NIP-u
Sam wpis do KRS to jeszcze nie wszystko, oddział zagranicznej firmy musi zadbać jeszcze o inne formalności. Przede wszystkim musi dokonać zgłoszenia do urzędu skarbowego. Po tym urząd skarbowy nada przedsiębiorcy zagranicznemu osobny numer identyfikacji podatkowej, czyli NIP. Trzeba zatem pamiętać, że wpis w rejestrze przedsiębiorców nie jest jednoznaczny z uzyskaniem NIP-u. Oddział wówczas uzyskuje jedynie numer KRS, a dopiero urząd skarbowy wydaje NIP dla oddziału zagranicznej firmy.
Idąc z aktualną linią wykładniczą organów skarbowych, jeżeli oddział będzie zatrudniał pracowników, musi dodatkowo wystąpić o kolejny, osobny (drugi) NIP na potrzeby realizacji obowiązków płatnika składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczek na podatek dochodowy.
Czy oddział zagranicznej firmy musi mieć własny NIP?
Numer identyfikacji podatkowej to unikalny identyfikator podatkowy stosowany w Polsce w przypadku wszystkich:
- osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą,
- osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej,
- innych podmiotów zobowiązanych do rozliczeń podatkowych lub płatniczych
– które zgodnie z przepisami prawa polskiego zostały objęte obowiązkiem podatkowym.
Powyższe oznacza, że również oddział zagranicznej firmy musi mieć własny NIP. Mimo że mówimy wyłącznie o oddziale, czyli wyodrębnionej części organizacyjnej przedsiębiorcy działającego poza granicami naszego kraju, to oddział ten działa w Polsce i wobec tego jest podatnikiem podatku dochodowego oraz może być czynnym podatnikiem VAT. Podmiot taki wystawia faktury, składa deklaracje podatkowe, prowadzi księgowość czy rozlicza się z ZUS-em. Oddział zagranicznego przedsiębiorcy ma zatem obowiązek rejestracji do celów podatkowych w Polsce jako odrębna jednostka organizacyjna, nawet jeżeli nie ma odrębnej osobowości prawnej.
Problemem nie jest to, czy oddział zagranicznej firmy musi mieć NIP, ale to czy musi on mieć 2 takie numery. Organy skarbowe stoją bowiem na stanowisku, że w przypadku rozliczania oddziałów zagranicznych firm niezbędny jest jeden NIP dla podatku dochodowego (CIT) oraz drugi w celu rozliczania się z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.
Jak swoje stanowisko uzasadnia fiskus?
Jako przykład poniżej wskazujemy pismo z 16 lipca 2021 roku Dyrektora KIS (0111-KDIB3-2.4018.8.2021.1.AZ). Jednak należy przyjąć, że takie stanowisko jest zajmowane przez wszystkie organy skarbowe.
Dyrektor KIS we wspomnianej interpretacji podniósł, że w odniesieniu do posługiwania się przez oddział zagranicznej firmy NIP-em do rozliczania się z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) podmiot zagraniczny prowadzący działalność na terytorium Polski w formie oddziału, zarejestrowany dla potrzeb podatku CIT, traktowany jest jako jeden podmiot – przedsiębiorca zagraniczny. W konsekwencji jednak brak oddzielnej podmiotowości prawnej oddziału skutkuje tym, iż zagraniczny przedsiębiorca prowadzący działalność w Polsce jest podatnikiem CIT. Podatnikiem CIT nie jest oddział, a jego jednostka macierzysta działająca w Polsce w ramach położonego na jej terytorium oddziału.
W związku z powyższym w wyniku utworzenia oddziału zagranicznej firmy w Polsce nie dochodzi do powstania nowego, odrębnego od spółki macierzystej podatnika podatku CIT. Tym samym w celu rozliczania CIT z organami podatkowymi działająca za pośrednictwem oddziału spółka macierzysta posługuje się nadanym jej NIP-em jako podatnikowi podatku dochodowego od osób prawnych w Polsce. Podmiotem identyfikowanym na podstawie numeru identyfikacji podatkowej jest jednostka macierzysta. Tym samym jest ona obowiązana do podawania swojego numeru identyfikacji podatkowej na wszelkich dokumentach związanych z wykonywaniem zobowiązań podatkowych.
Ponadto – w ocenie organu skarbowego – art. 2 ust. 2 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników wskazuje, że obowiązkowi ewidencyjnemu podlegają również płatnicy. Obowiązek odrębnej rejestracji oddziału jako płatnika, tj. na potrzeby płacenia zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, wynika właśnie z tego przepisu. Oddział jako strona umów o pracę ze swoimi pracownikami i w konsekwencji płatnik zaliczek na PIT oraz składek ubezpieczeniowych podlega odrębnemu obowiązkowi ewidencyjnemu i wymogowi nadania NIP-u.
Jeżeli zatem oddział zagranicznej firmy jest płatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych oraz płatnikiem składek ubezpieczeniowych, to powinien posługiwać się NIP-em nadanym mu jako płatnikowi w rozumieniu art. 2 ust. 2 ustawy. Oddział, z racji posiadania statusu płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenia społeczne, powinien posługiwać się własnym, odrębnym od jednostki macierzystej numerem identyfikacji podatkowej. Przy czym oddział powinien wykorzystywać własny NIP jedynie w celu wykonywania obowiązków płatnika, gdyż wyłącznie w tym celu NIP ten został nadany. Oddział nie powinien w tym zakresie posługiwać się NIP-em wydanym spółce. W związku z tym oddział jest zobowiązany w zakresie, w jakim jest płatnikiem (i tylko dla tych rozliczeń), mieć i posługiwać się własnym – niezależnym od przedsiębiorcy zagranicznego – numerem identyfikacji podatkowej.
Sądy administracyjne uważają inaczej
Zdania organów skarbowych nie podzielają sądy administracyjne. Uważają one bowiem, że przydzielanie 2 oddzielnych od siebie NIP-ow jednemu podmiotowi jest zbędne i nie wynika z przepisów prawa podatkowego.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 31 stycznia 2020 roku (sygn. akt: II FSK 509/18) wyjaśnił, że na gruncie ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników ustawodawca rozróżnia 2 kategorie podmiotów:
- osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które są podatnikami na podstawie innych ustaw oraz inne podmioty, które także na mocy odrębnych ustaw mają przypisany status podatnika;
- inne podmioty niż wymienione w pkt 1., jeżeli na podstawie odrębnych ustaw są podatnikami, oraz płatnicy podatków.
Rozróżnienie powyższych kategorii wynika z redakcji art. 2, gdzie w ust. 2 spójnik „oraz” oddziela „płatników podatków” od kategorii „innych podmiotów” będących podatnikami, których odesłanie do ust. 1 ww. przepisu łączy w jedną kategorię z podmiotami wymienionymi w tymże ustępie. Wniosek taki wspiera wykładnia systemowa wewnętrzna, ponieważ art. 2 ust. 2 ustawy o NIP należy odczytać w świetle art. 6 tejże ustawy, gdzie ustawodawca literalnie rozróżnia kategorię „podatników” (np. w ust. 1 podatników podatku od towarów i usług) i „płatników podatków podlegających obowiązkowi ewidencyjnemu” (w ust. 1a). Należy mieć przy tym na względzie, że wspomniany przepis reguluje moment dokonania przez podmioty objęte obowiązkiem ewidencyjnym zgłoszenia identyfikacyjnego. Tym samym, o ile w art. 2 ustawy o NIP ustawodawca określił zakres podmiotowy obowiązku ewidencyjnego poprzez wskazanie podmiotów, którym na mocy analizowanej ustawy należy nadać NIP, o tyle o podziale tych podmiotów na określone kategorie można wnioskować z treści art. 6 ww. ustawy, który konkretyzuje, kto i kiedy jest obowiązany dokonać stosownego zgłoszenia ewidencyjnego.
W ocenie NSA zgłoszenia identyfikacyjnego dokonuje się jednokrotnie, bez względu na rodzaj oraz liczbę opłacanych przez podatnika podatków, formę opodatkowania, liczbę oraz rodzaje prowadzonej działalności gospodarczej oraz liczbę prowadzonych przedsiębiorstw. Brak jest więc podstaw do przyjęcia, że dany podmiot, będący jednocześnie podatnikiem jakiegoś podatku oraz płatnikiem składek wskazanych w art. 2 ust. 3 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, jest zobowiązany do podwójnego zgłoszenia ewidencyjnego, a tym samym do posiadania 2 NIP-ów. Oznacza to, że oddział spółki zagranicznej, będącej podatnikiem na mocy odrębnych przepisów, nie jest zobowiązany do zgłoszenia ewidencyjnego, nawet będąc płatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych oraz płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Tym samym nie ma podstaw do nadania takiemu oddziałowi spółki odrębnego numeru identyfikacji podatkowej.
Sąd odniósł się również do opisywanych w poprzednim akapicie działań organów skarbowych, podkreślając, że niezasadnie organy podatkowe oceniają oddział zagranicznej firmy jako podmiot odrębny od samej spółki, już zewidencjonowanej jako podatnik. Powstanie oddziału i zatrudnienie przez niego pracowników, czyli de facto zatrudnienie ich przez spółkę, bez wątpienia związane jest z obowiązkiem bycia podatnikiem. Przymiot bycia płatnikiem, w przypadku podmiotu, który na mocy odrębnych przepisów jest już podatnikiem, nie jest związany z obowiązkiem ponownego zgłoszenia ewidencyjnego i starania się o drugi NIP – co wynika z wykładni art. 2 i literalnego odczytania art. 5 ust. 1 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.
