Od 1 stycznia 2025 roku weszły w życie istotne zmiany w ustawie o rachunkowości, które wprowadziły zmiany tj. nowa klasyfikacja jednostek gospodarczych. Celem tych zmian jest dostosowanie przepisów do unijnych przepisów oraz ułatwienie przedsiębiorstwom prowadzenia działalności poprzez zastosowanie odpowiednich uproszczeń rachunkowych.
Podstawa prawna i cel zmian
Nowa klasyfikacja jednostek w ustawie o rachunkowości została wprowadzona Ustawą nowelizującą z dnia 6 grudnia 2024 roku o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw. Ustawę nowelizującą w Dzienniku Ustaw opublikowano 17 grudnia 2024 roku i weszła ona w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, tj. 1 stycznia 2025 roku z pewnymi wyjątkami. Jak wyjaśniło Ministerstwo Finansów, celem tej ustawy jest implementacja do krajowego porządku prawnego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 roku w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju („dyrektywa 2022/2464”) oraz Dyrektywy delegowanej Komisji (UE) 2023/2775 z dnia 17 października 2023 roku zmieniającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do dostosowania kryteriów wielkości przedsiębiorstwa dla mikro-, małych, średnich i dużych jednostek lub grup („dyrektywa delegowana”).
Nowa klasyfikacja jednostek a zmiany w definicji jednostki mikro i małej
Ustawa nowelizująca o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw wprowadza istotne zmiany m.in. w ustawie o rachunkowości. Na jej mocy wprowadzone zostały nowe kategorie jednostek, tj. duża i średnia oraz zmodyfikowane zostały pojęcia jednostek mikro i małej. Nowe definicje zawiera art. 3 ust. 1 ustawy o rachunkowości. W ustawie nowelizującej określone zostały także warunki uzyskiwania i utraty poszczególnych statusów. Dzięki wprowadzonym zmianom uzyskaliśmy bardziej czytelne definicje jednostek mikro i małej oraz przejrzyste warunki uzyskiwania i utraty statusu takich jednostek w celu korzystania z uproszczeń sprawozdawczych i ewidencyjnych.
Jednostki mikro i małe – definicja i utrata statusu
Zgodnie z nowymi regulacjami przez jednostkę mikro rozumie się jednostkę, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostki rozpoczynającej działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą – w roku obrotowym, w którym rozpoczęła działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą, nie przekroczyła co najmniej 2 z następujących 3 wielkości:
- 2 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
- 4 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
- 10 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty
– przy czym jednostka traci status jednostki mikro, jeżeli w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy przekroczyła co najmniej 2 z 3 tych wielkości.
Natomiast przez jednostkę małą rozumie się jednostkę niebędącą jednostką mikro, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostki rozpoczynającej działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą – w roku obrotowym, w którym rozpoczęła działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą, nie przekroczyła co najmniej 2 z następujących 3 wielkości:
- 33 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
- 66 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
- 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty
– przy czym jednostka traci status jednostki małej, jeżeli w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy przekroczyła co najmniej 2 z 3 tych wielkości.
Jednostka średnia i duża – nowe kategorie jednostek w ustawie o rachunkowości
Przez jednostkę średnią rozumie się jednostkę niebędącą jednostką mikro ani jednostką małą, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostki rozpoczynającej działalność – w roku obrotowym, w którym rozpoczęła działalność, nie przekroczyła co najmniej 2 z następujących 3 wielkości:
- 110 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
- 220 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
- 250 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty
– przy czym jednostka traci status jednostki średniej, jeżeli w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy przekroczyła co najmniej 2 z 3 tych wielkości.
Natomiast przez jednostkę dużą rozumie się jednostkę, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostki rozpoczynającej działalność – w roku obrotowym, w którym rozpoczęła działalność, przekroczyła co najmniej 2 z następujących 3 wielkości:
- 110 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
- 220 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
- 250 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty
– przy czym jednostka traci status jednostki dużej, jeżeli w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy nie przekroczyła co najmniej 2 z 3 tych wielkości.
Nowa klasyfikacja jednostek w ustawie o rachunkowości
Od 1 stycznia 2025 roku nowa klasyfikacja jednostek gospodarczych opiera się zatem na 3 kryteriach: sumie aktywów bilansu na koniec roku obrotowego, przychodach netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy i średniorocznym zatrudnieniu w przeliczeniu na pełne etaty. Podział jednostek na mikro, małe, średnie i duże według tych kryteriów przedstawia się następująco:
- jednostki mikro – suma aktywów nie przekracza 2 mln zł, przychody netto nie przekraczają 4 mln zł, a średnioroczne zatrudnienie nie przekracza 10 osób;
- jednostki małe – suma aktywów do 33 mln zł, przychody netto do 66 mln zł, średnioroczne zatrudnienie do 50 osób;
- jednostki średnie – suma aktywów do 110 mln zł, przychody netto do 220 mln zł, średnioroczne zatrudnienie do 250 osób;
- jednostki duże – przekraczają co najmniej 2 z 3 progów określonych dla jednostki średniej.
Jednostka uzyskuje status mikro, małej lub średniej, jeśli w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym nie przekroczyła co najmniej 2 z 3 wymienionych powyżej kryteriów. W przypadku jednostek rozpoczynających działalność brane są pod uwagę dane z roku, w którym rozpoczęto działalność (lub prowadzenie ksiąg rachunkowych w przypadku jednostek mikro i małej).
Klasyfikacja ta pozwala określić, jakie uproszczenia rachunkowe mogą stosować mniejsze podmioty oraz jakie obowiązki sprawozdawcze dotyczą poszczególnych kategorii jednostek. Nowe kategorie jednostek i podwyższenie progów spowodowało, że więcej jednostek może skorzystać z uproszczeń sprawozdawczych i ewidencyjnych. Należy mieć na uwadze, że przepisy dotyczące nowych kategorii jednostek mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się po 31 grudnia 2023 roku (art. 14 ust. 3 ustawy nowelizującej).
