Kompensata to jedna z metod rozliczeń zobowiązań. Polega na bezgotówkowym rozliczeniu wzajemnych należności i zobowiązań pomiędzy kontrahentami.
Wzajemna kompensata wierzytelności, polegająca na zaliczeniu jednej wierzytelności na poczet drugiej, może mieć postać:
- kompensaty jednostronnej - wynikającej z Kodeksu cywilnego (art. 498 - 508), lub
- kompensaty umownej - wynikającej bezpośrednio z umowy zawartej pomiędzy kontrahentami.
Bez względu na postać kompensaty zawsze chodzi o wzajemne umorzenie wierzytelności. Nie zawsze podlegające kompensacie wierzytelności są sobie równe. Wówczas umarza się wzajemne rozrachunki do kwoty wynikającej z wierzytelności niższej. Częściowa kompensata oznacza, że pozostałą nierozliczoną w drodze wzajemnego potrącenia kwotę strona zobowiązana jest uregulować zapłatą.
Potrącenia zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego dokonuje się na podstawie złożonego drugiej stronie oświadczenia. Przepisy jednak nie określają formy tego oświadczenia. Z pewnością jednak powinny się w nim znaleźć informacje o tym jakie wierzytelności są przedstawiane do potrącenia i z jakimi będą rozliczane. Dla celów informacyjnych należy precyzyjnie określić kwoty których kompensata dotyczy oraz numery dokumentów z których wzajemne wierzytelności wynikają. Dodatkowo jeżeli dokonana została kompensata częściowa przyjęło się podać na oświadczeniu informacji o pozostałej do uregulowania należności (zobowiązanym może być zarówno firma zgłaszająca oświadczenie o dokonaniu kompensaty lub też kontrahent, co zależy od tego, która ze stron miała mniejszą kwotę wierzytelności).
Istotnym przy kompensatach dokonywanych na podstawie Kodeksu cywilnego jest brak konieczności uzyskania zgody drugiej strony na dokonanie wzajemnego rozliczenia bezgotówkowego. Skutek powoduje już złożenie oświadczenia o kompensacie.
