Przeważająca część składników majątkowych wykorzystywanych w prowadzonej działalności gospodarczej posiada status środka trwałego. Wydatek na zakup środka trwałego nie jest jednak ujmowany w kosztach podatkowych jednorazowo, lecz poprzez dokonywanie odpisów amortyzacyjnych. Sprawa jest prosta, w przypadku gdy amortyzacji dokonuje się systematycznie od pierwotnie ustalonej wartości początkowej. Natomiast to, w jaki sposób dokonywać odpisów amortyzacyjnych, jeśli nastąpi odłączenie części składowej środka trwałego wyjaśniamy w niniejszym artykule.
Definicja środka trwałego
W pierwszej kolejności należy wskazać, jak na gruncie podatku dochodowego rozumieć należy środek trwały. Definicja legalna tego pojęcia zawarta jest w art. 22a ustawy PIT. Przepis ten stanowi, że środkami trwałymi są stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
- budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
- maszyny, urządzenia i środki transportu,
- inne przedmioty
- o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 23a pkt 1 ustawy PIT.
Dodatkowo warto podkreślić, że zgodnie z art. 22 ust. 8 ustawy PIT kosztem uzyskania przychodów są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (odpisy amortyzacyjne) dokonywane wyłącznie zgodnie z przepisami ustawy.
Odłączenie części składowej środka trwałego a wartość początkowa
O ile ustawodawca wskazał, co jest środkiem trwałym, o tyle wyjaśnienia, w jaki sposób należy kwalifikować jego część składową, nie odnajdziemy w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W rezultacie właściwe będzie sięgnięcie do regulacji Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z art. 47 § 2 Kodeksu cywilnego częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Warto również wskazać, że Kodeks cywilny zawiera wyjaśnienie pojęcia przynależności (części peryferyjnej). W myśl art. 51 ustawy jest to rzecz potrzebna do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostaje z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.
W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych jedynym przepisem, który bezpośrednio odnosi się do odłączenia części składowej, jest art. 22g ust. 20 ustawy PIT. Zgodnie z jego brzmieniem, odłączenie części składowej środka trwałego lub peryferyjnej, wartość początkową tego środka zmniejsza się od następnego miesiąca po odłączeniu o różnicę między ceną nabycia (kosztem wytworzenia) odłączonej części a przypadającą na nią, w okresie połączenia, sumą odpisów amortyzacyjnych obliczoną przy zastosowaniu metody amortyzacji i stawki amortyzacyjnej stosowanej przy obliczaniu odpisów amortyzacyjnych tego środka trwałego.
Zgodnie natomiast z art. 22g ust. 3 ustawy PIT za cenę nabycia uważa się kwotę należną zbywcy, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji oraz pomniejszoną o podatek od towarów i usług, z wyjątkiem przypadków, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami podatek od towarów i usług nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony lub zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. W przypadku importu cena nabycia obejmuje cło i podatek akcyzowy od importu składników majątku.
W konsekwencji, w przypadku odłączenia części składowej środka trwałego, od miesiąca następującego po odłączeniu, wartość początkowa środka trwałego ulegnie zmniejszeniu o różnicę między ceną nabycia (kosztem wytworzenia) odłączonej części a przypadającą na nią, w okresie połączenia, sumą odpisów amortyzacyjnych obliczoną przy zastosowaniu metody amortyzacji i stawki amortyzacyjnej stosowanej przy obliczaniu odpisów amortyzacyjnych tego środka trwałego.
Przykład 1.
Podatnik od lipca 2019 r. rozpoczął dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od środka trwałego o wartości 100 000 zł. Wartość jednej z części składowych wynosiła 25 000 zł. Stawka amortyzacyjna wynosiła 20%. W maju 2020 r. wspomniana część składowa została na stałe odłączona i sprzedana. W konsekwencji ustalenie nowej wartości początkowej środka trwałego przebiega następująco:
- suma odpisów amortyzacyjnych części składowej od lipca 2019 r. do maja 2020 r. – (25 000 x 20% : 12) x 11 miesięcy = 4583,37 zł
- różnica między ceną nabycia części składowej a przypadającą na nią sumę odpisów amortyzacyjnych – 25 000 - 4583,37 = 20 416,63 zł
- wartość początkowa środka trwałego po odłączeniu części składowej – 100 000 - 20 416,63 = 79 583,37 zł.
W rezultacie od czerwca 2020 r. podatnik powinien dokonywać odpisów amortyzacyjnych według dotychczasowej stawki 20% od wartości początkowej wynoszącej 79 583,37 zł.
Podsumowując, odłączenie części składowej środka trwałego wpływa na jego wartość początkową, a co za tym idzie również na wysokość odpisów amortyzacyjnych.
