Odmowa renty wdowiej

Polacy chętnie występują o nowe świadczenie przysługujące wdowom i wdowcom – rentę wdowią. Jednak nie wszyscy, którzy wnioskują o rentę wdowią, otrzymają to świadczenie. W treści tego artykułu wskazujemy sytuację, kiedy ZUS odmówi wypłaty renty wdowiej.

Przyznanie renty wdowiej i jej wysokość 

Zainteresowani otrzymaniem renty wdowiej muszą wiedzieć, że jej przyznanie wymaga spełnienia określonych kryteriów. Kryteria te są następujące:

1. kryterium wieku, czyli ukończenie co najmniej 60 lat w przypadku kobiety i 65 lat w przypadku mężczyzny;
2. kryterium pozostawania do dnia śmierci współmałżonka we wspólności małżeńskiej;
3. kryterium dotyczące nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż w dniu, w którym kobieta ukończyła 55 lat, a mężczyzna 60 lat;
4. kryterium niepozostawania obecnie w związku małżeńskim.

Od 1 stycznia 2027 roku wysokość drugiego świadczenia będzie wynosić 25%, zamiast obecnych 15%. Wyboru wariantu, według którego wypłacana jest renta wdowia, dokonuje wnioskodawca.

Odmowa renty wdowiej 

ZUS odmówi renty wdowiej, gdy:

• łączna kwota świadczeń po zabiegu przekracza trzykrotność najniższej emerytury, czyli 5636,73 zł brutto miesięcznie;
• doszło do zawarcia nowego małżeństwa;
• nabycie prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nastąpiło wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego;
• brak prawa do własnego świadczenia;
• brak prawa do renty rodzinnej;
• wnioskodawca nie pozostawał ze zmarłym małżonkiem we wspólności małżeńskiej do dnia jego śmierci;
• wnioskodawca nie osiągnął powszechnego wieku emerytalnego.

Własne świadczenia wnioskującego o rentę wdowią

Własne świadczenia wypłacane w przypadku renty wdowiej to:

• emerytura;
• emerytura rolnicza;
• emerytura lub renta z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin;
• emerytura wojskowa;
• emerytura policyjna;
• zasiłek przedemerytalny;
• świadczenia przedemerytalne;
• emerytura pomostowa;
• nauczycielskie świadczenie kompensacyjne;
• renta z tytułu niezdolności do pracy, w tym renta szkoleniowa;
• renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy;
• renta rolnicza szkoleniowa;
• wojskowa renta inwalidzka;
• policyjna renta inwalidzka.

Renta rodzinna jako przesłanka renty wdowiej

Renta rodzinna to świadczenie, które jest wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych uprawnionym członkom rodziny po osobie, która w chwili śmierci:

1. miała ustalone prawo do emerytury albo spełniała warunki do jej uzyskania,
2. miała ustalone prawo do emerytury pomostowej,
3. miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki do jej uzyskania,
4. pobierała zasiłek przedemerytalny,
5. pobierała świadczenie przedemerytalne,
6. pobierała nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Małżonek zmarłego ma prawo do renty rodzinnej, jeśli do dnia śmierci pozostawał we wspólności małżeńskiej oraz spełnia następujące kryteria:

• w chwili śmierci małżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy;
• wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole, 18 lat;
• sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej;
• ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci.

Osoby, które nie spełniają tych warunków, ale nie mają źródła utrzymania, będą mieć prawo do renty rodzinnej przez rok od śmierci współmałżonka, jak też przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu kwalifikującym do wykonywania pracy zarobkowej – nie dłużej niż przez 2 lata od śmierci współmałżonka.

Wdowiec lub wdowa rozwiedzeni albo którzy w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia ustawowych przesłanek w dniu śmierci współmałżonka mieli prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. 

Prawo do renty wdowiej nie przysługuje, gdy nabycie prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nastąpiło wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. W takich przypadkach po złożeniu wniosku o rentę wdowią ZUS wyda decyzję odmowną.

Przykład 1. 

Pan Rafał zmarł, gdy jego żona – pani Marzena – miała 52 lata. Żona nabyła prawo do renty rodzinnej po śmierci męża. Dodatkowo pracowała. W listopadzie 2025 roku kobieta przechodzi na emeryturę. Czy z chwilą przejścia przez nią na emeryturę będzie miała prawo do renty wdowiej? W tym wypadku nabycie prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nastąpiło wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, dlatego też pani Marzena nie skorzysta z renty wdowiej.

Limity wysokości świadczeń w przypadku renty wdowiej

Suma wypłacanych świadczeń nie może przekroczyć 3-krotności najniższej emerytury. Od 1 marca 2025 roku kwota najniższej emerytury wynosi 1878,91 zł, a jej 3-krotność to właśnie wskazana kwota 5636,73 zł. W przypadku przekroczenia tej kwoty ZUS odmówi świadczenia. 

Do tego limitu wliczane są poza głównymi świadczeniami, czyli rentą rodzinną i własnym świadczeniem wnioskodawcy, m.in.:

• dodatek pielęgnacyjny, 
• świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, 
• dodatek kombatancki, 
• ryczałt energetyczny, 
• świadczenie honorowe przyznane w związku z ukończeniem wieku 100 lat, 
• emerytury i renty przyznane w trybie specjalnym przez Prezesa Rady Ministrów, 
• świadczenia emerytalno-rentowe wypłacane przez instytucje zagraniczne. 

Kolejny związek małżeński – co z rentą wdowią?

Art. 95a ust. 3 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi, że wypłata renty wdowiej ustaje z dniem poprzedzającym dzień zawarcia nowego związku małżeńskiego przez osobę uprawnioną. Zatem, jeżeli wnioskodawca przed złożeniem wniosku wstąpił w nowy związek małżeński, po rozpatrzeniu wniosku ZUS odmówi mu wypłaty renty wdowiej.

Wymóg istnienia wspólności małżeńskiej 

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 8 stycznia 1999 roku (sygn. akt II UKN 320/98) istnienie małżeńskiej wspólności majątkowej (art. 31 kro) nie wystarcza do przyjęcia, że małżonkowie pozostawali ze sobą we wspólności małżeńskiej. Wspólność małżeńska oznacza rzeczywisty związek łączący małżeństwo, obejmujący wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, wspólne pożycie, wierność i pomoc we współdziałaniu dla dobra założonej przez siebie rodziny. Brak wspólności małżeńskiej to trwały rozkład pożycia małżeńskiego i należy taki trwały rozkład pożycia przyjąć wówczas, jeżeli zamiar zerwania tej wspólności wynika wyraźnie z postępowania obojga małżonków. Pojęcie wspólności małżeńskiej na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych obejmuje nie tylko wspólność majątkową małżeńską, lecz także więź duchową, osobistą, emocjonalną i uczuciową. Niepozostawanie we wspólności małżeńskiej wynika z zerwania więzi duchowej i gospodarczej łączącej małżonków. Jeśli dojdzie do ustalenia, że małżonkowie nie pozostawali we wspólności małżeńskiej, renta wdowia nie będzie przysługiwała małżonkowi, choćby spełniał on pozostałe kryteria jej otrzymania. 

Brak powszechnego wieku emerytalnego a renta wdowia

Gdy wnioskodawca nie osiągnął powszechnego wieku emerytalnego, nie może liczyć na rentę wdowią. 

Przykład 2. 

Pani Elżbieta i pan Janusz byli równolatkami. Pan Janusz zmarł w lipcu 2025 roku w wieku 58 lat. Pani Elżbieta nabyła prawo do renty rodzinnej. Czy może ona ubiegać się obecnie o rentę wdowią? Na ten moment pani Elżbieta nie osiągnęła powszechnego wieku emerytalnego – 60 lat, dlatego ZUS, nawet jeśli wystąpiłaby o rentę wdowią, odmówi jej prawa do tego świadczenia.

Gdzie składać wniosek o rentę wdowią? 

Wniosek o wypłatę renty wdowiej można złożyć do następujących instytucji:

1. ZUS-u,
2. KRUS-u,
3. Wojskowego Biura Emerytalnego,
4. Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji,
5. Biura Emerytalnego Służby Więziennej.

Skuteczność odwołania od decyzji o odmowie wypłaty renty wdowiej

W przypadku odmowy przyznania renty wdowiej organ rentowy wydaje decyzję.

Od tej decyzji przysługuje odwołanie do sądu okręgowego – wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych składane za pośrednictwem organu rentowego. 

Termin na złożenie odwołania to miesiąc od dnia doręczenia decyzji. Jest ono wolne od opłat. Można je złożyć na piśmie lub ustnie do protokołu. 

Minimalne wymagania odwołania to oznaczenie zaskarżonej decyzji, zwięzłe przytoczenie zarzutów oraz wniosków i ich uzasadnienie oraz podpis ubezpieczonego. Jeśli uprawniony nie spełnia przesłanek, odwołanie może nic nie zmienić. 

Odwołanie byłoby skuteczne, gdyby organ rentowy błędnie ustalił, że uprawniony nie spełnia przesłanek do renty wdowiej, a w rzeczywistości są one przez niego spełnione.

Podsumowanie - odmowa renty wdowiej

Podsumowując, aby uniknąć rozczarowania decyzją odmowną w przedmiocie renty wdowiej, przed złożeniem wniosku warto udać się do ZUS-u i wyjaśnić swoją sytuację. Pracownicy organu rentowego sprawdzą sytuację zainteresowanego i wskażą, czy są podstawy do uzyskania tego świadczenia, czy też nie.