Decyzje ZUS bywają dla ubezpieczonych i płatników składek zaskakujące i nie zawsze można się z nimi zgodzić. Od decyzji organu rentowego przysługują jednak środki odwoławcze, choć należy pamiętać, że postępowanie odwoławcze charakteryzuje się ściśle określonymi terminami oraz zasadami ujętymi w art. 83 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz w tytule VII działu III Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: K.p.c.). Jeżeli sprawa trafi na wokandę, zaletą jest to, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wolne jest od kosztów sądowych. Opłatę podstawową w kwocie 30 złotych pobiera się wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Odwołanie od decyzji ZUS bez tajemnic.
Odwołanie od decyzji ZUS
Odwołanie od decyzji ZUS składa się pisemnie za pośrednictwem ZUS, który wydał zaskarżaną decyzję. Można tego dokonać również ustnie do protokołu. Wówczas organ rentowy ma obowiązek niezwłocznie przekazać protokół do sądu wraz z aktami sprawy.
Przy wysyłce odwołania pocztą najlepiej wybrać przesyłkę poleconą za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. W przypadku osobistego złożenia odwołania w oddziale ZUS należy uzyskać na kopii dokumentu potwierdzenie przyjęcia z pieczęcią i podpisem pracownika. Kopię trzeba przechowywać dla celów dowodowych.
Zgodnie z Art. 47710 K.p.c. odwołanie powinno zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji, określenie i zwięzłe uzasadnienie zarzutów i wniosków oraz podpis ubezpieczonego albo jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. Odwołanie od decyzji ZUS może zawierać również i dodatkowe elementy np. żądanie przeprowadzenia opinii biegłych. Jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu.
Właściwość sądów
W myśl Art. 4778 K.p.c do właściwości sądów okręgowych należą sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów rejonowych.
Do właściwości sądów rejonowych należą sprawy:
- o zasiłek chorobowy, wyrównawczy, opiekuńczy, macierzyński, pogrzebowy;
- o świadczenie rehabilitacyjne;
- o odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym, wypadku w drodze do pracy lub z pracy, wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, wypadku lub choroby zawodowej pozostającej w związku z czynną służbą wojskową albo służbą w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej i Służbie Celnej;
- o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.
Terminy i tryb
Zgodnie z art. 4779 § 1 K.p.c. Termin na złożenie odwołania od decyzji ZUS wynosi miesiąc, licząc od dnia doręczenia decyzji. Jeżeli decyzja została doręczona za zwrotnym poświadczeniem odbioru, wówczas termin miesiąca biegnie od daty wskazanej na tym potwierdzeniu. Natomiast gdy decyzja została wysłana listem zwykłym, to umownie przyjmuje się, że przesyłka została doręczona w terminie 7 dni od dnia jej wysłania. Pomimo, że odwołanie od decyzji ZUS składa się we właściwym oddziale lub inspektoracie ZUS, który wydał decyzję, to adresuje się je do sądu właściwego dla rozpatrzenia sprawy.
Odwołanie do sądu przysługuje również w razie niewydania decyzji w terminie 2 miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia wniosku o świadczenie lub inne roszczenia.
Od decyzji przyznającej świadczenie w drodze wyjątku oraz od decyzji odmawiającej przyznania takiego świadczenia, a także od decyzji w sprawach o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, odwołanie nie przysługuje. Stronie przysługuje prawo do wniesienia wniosku do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji, określone w Kodeksie postępowania administracyjnego. Jeżeli ZUS uzna odwołanie za słuszne, zmienia lub uchyla decyzję niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania. W tym wypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu. Jeżeli odwołanie od decyzji ZUS nie zostało w całości lub w części uwzględnione, organ rentowy przekazuje niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania, sprawę do sądu wraz z uzasadnieniem.
Apelacja i kasacja
Jeśli wyrok wydany przez sąd I instancji nie jest satysfakcjonujący, a skarżący (ubezpieczony lub płatnik) nie zgadzają się z rozstrzygnięciem, możliwe jest złożenie apelacji do sądu apelacyjnego - tzw. II instancja. Termin na wniesienie apelacji wynosi 2 tygodnie, licząc od dnia doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem. Gdy skarżący nie wnosił o wydanie uzasadnienia wyroku, termin wynosi tydzień od ogłoszenia sentencji wyroku. Termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia. Tak więc, odwołując się od wyroku sądu I instancji, apelację należy wnieść w terminie nie późniejszym niż 3 tygodnie od dnia ogłoszenia sentencji wyroku.
Terminy, o których mowa powyżej, uznaje się za zachowane, gdy przed ich upływem strona wniosła apelację do sądu II instancji. Wówczas sąd II instancji niezwłocznie przesyła apelację do sądu, który wydał zaskarżony wyrok.
Od wydanego przez sąd II instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie przysługuje skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego. Orzeczenia sądu apelacyjnego stają się prawomocne z upływem terminu przewidzianego na wniesienie skargi kasacyjnej. Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia stronie skarżącej orzeczenia z uzasadnieniem. Skargę kasacyjną wnosi się przez pełnomocnika, będącego adwokatem lub radcą prawnym. Prawo wniesienia apelacji oraz skargi kasacyjnej przysługuje nie tylko skarżącemu, ale również ZUS.
