Renta tytoniowa – warunki, wysokość i zasady przyznawania świadczenia

Polskie społeczeństwo nie jest wolne od nałogów. W związku z tym pojawiają się nowe terminy, takie jak renta tytoniowa, renta alkoholowa. Jak w praktyce wygląda możliwość uzyskania świadczenia potocznie określanego jako renta tytoniowa, opisujemy poniżej.

Renta tytoniowa a renta z tytułu niezdolności do pracy

Renta tytoniowa to potoczny termin dotyczący palaczy, którzy nie mogą pracować z powodu chorób wywołanych paleniem. Jest to renta z tytułu niezdolności do pracy. Dlatego też palacz, który chce otrzymać to świadczenie, musi spełnić te same kryteria co inna osoba ubiegająca się o rentę.

Renta z tytułu niezdolności do pracy zostaje przyznana ubezpieczonemu, który łącznie spełnia poniższe warunki:

1. jest niezdolny do pracy;
2. ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;
3. niezdolność do pracy ubezpieczonego powstała w określonych okresach składkowych lub okresach nieskładkowych oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;
4. nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Okresy składkowe i nieskładkowe

Ubezpieczony, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy, nie musi spełniać wymogu, aby jego niezdolność do pracy powstała w określonych okresach składkowych lub okresach nieskładkowych oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Jeżeli niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, od ubezpieczonego nie jest wymagane posiadanie okresu składkowego i nieskładkowego.

Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego jest spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1. 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
2. 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;
3. 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;
4. 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;
5. 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Z zastrzeżeniem, że wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 5 lat, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat, powinien przypadać w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy, mając na uwadze, że do tego 10-letniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty rodzinnej oraz okresów pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Ubezpieczony, który nie osiągnął wskazanego okresu składkowego i nieskładkowego, spełnia warunek posiadania wymaganego okresu, gdy został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe. Nie dotyczy to ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny, oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Kiedy renta nie przysługuje?

Renta z tytułu niezdolności do pracy nie przysługuje osobie, która ma ustalone prawo do emerytury lub spełnia warunki do uzyskania emerytury powszechnej bądź wcześniejszej emerytury przysługującej wybranym grupom zawodowym.

Wysokość renty

Przepisy określają zasady wyliczania wysokości renty. 

75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który został uznany za częściowo niezdolnego do pracy. 

Ustalenie prawa do renty

Aby uzyskać rentę z tytułu niezdolności do pracy, palacz, który z tego powodu jest niezdolny do pracy, musi złożyć stosowny wniosek, który uruchamia całą procedurę związaną z ustaleniem, czy ubezpieczony ma prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W toku postępowania prowadzonego przez ZUS konieczne jest stwierdzenie niezdolności do pracy. Wniosek o rentę składa do ZUS-u na formularzu ERN. Można to zrobić w każdej placówce ZUS-u. Rozpatruje go placówka ZUS-u właściwa ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy, poza wyjątkami. 

Dokonanie oceny niezdolności do pracy 

Następnie dokonywana jest ocena niezdolności do pracy. Przeprowadza ją lekarz orzecznik ZUS-u, oceniając jej stopień, przewidywany okres oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy. Lekarz uwzględnia przy tym:

1. stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;
2. możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Lekarz orzecznik dokonuje oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia:

1. daty powstania niezdolności do pracy;
2. trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy;
3. związku przyczynowo-skutkowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami;
4. trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji;
5. celowości przekwalifikowania zawodowego.

Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS

Lekarz może uznać osobę za:

• niezdolną całkowicie do pracy,
• niezdolną częściowo do pracy,
• zdolną do pracy.

Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Niezdolność do pracy orzekana jest na okres nie dłuższy niż 5 lat, choć dopuszczalne jest jej orzeczenie na dłuższy okres, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Przykład 1. 

Pan Janusz od wielu lat palił papierosy. Obecnie choruje on na raka płuc. Czy otrzyma rentę tytoniową? 

Pan Janusz może zostać uznany za niezdolnego do pracy całkowicie lub częściowo i otrzymać rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Podsumowanie - renata tytoniowa

Podsumowując, renta tytoniowa to potoczne, a nie prawne określenie renty dla osób, które są niezdolne do pracy z powodu chorób wywołanych paleniem. Renta ta będzie przyznana, gdy ubezpieczony spełnia przesłanki do otrzymania renty z tytułu niezdolności do pracy.