Odwołanie od decyzji ZUS - wszystko co należy wiedzieć

Prędzej czy później każdy z nas będzie miał do załatwienia jakąś sprawę w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, czyli w ZUS-ie. Katalog spraw, jakie rozpatruje ZUS, jest bardzo szeroki, jednak wśród najczęściej spotykanych wymienić należy sprawy:

1. o rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy,
2. dotyczące emerytur,
3. o rentę rodzinną,
4. o podleganie obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu,
5. o przyznanie jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy.

Nie zawsze zdarza się jednak tak, że wydana przez ZUS decyzja jest dla nas korzystna. Dlatego też w takiej sytuacji, gdy nie zgadzamy się z nią, konieczne jest wniesienie odwołania. Jak powinno wyglądać odwołanie od decyzji ZUS ? Wyjaśniamy!

Jak i kiedy  złożyć odwołanie od decyzji ZUS-u?

Przykład 1.

Pan Jan otrzymał decyzję odmawiającą mu przyznania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Została mu ona doręczona 31 marca. W takim wypadku pan Jan najpóźniej 30 kwietnia musi złożyć do ZUS-u odwołanie, gdyż po upływie tego terminu traci możliwość zaskarżenia odwołaniem tej decyzji. Z uwagi na to, że kwiecień ma mniej dni niż marzec, odwołanie musi zostać wniesione w ostatnim jego dniu, tj. 30 kwietnia, mimo że pan Jan otrzymał je 31 marca. 

Wskazać należy, że odwołanie można również wnieść także wówczas, gdy ZUS w terminie dwóch miesięcy od złożenia przez nas wniosku/podania inicjującego postępowanie w sprawie nie wyda nam decyzji rozstrzygającej sprawę, z zastrzeżeniem, że w takiej sytuacji strona nie ma ograniczonego terminu do wniesienia odwołania

Przykład 2.

Pani Janina 1 kwietnia 2021 roku złożyła wniosek o przyznanie jej renty rodzinnej. Do 1 czerwca 2021 roku nie została wydana żadna decyzja, pomimo że przedłożyła ona wszelkie wymagane do wydania decyzji dokumenty. W takiej sytuacji po 1 czerwca 2021 roku pani Janina będzie mogła wnieść odwołanie.

Odrzucenie odwołania od decyzji ZUS-u wniesionego po terminie

Wniesienie odwołania w terminie jest niezwykle istotne, ponieważ jego przekroczenie skutkować będzie tym, że sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu na podstawie art. 4778 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego. Jednakże powoływany przepis dopuszcza możliwość rozpoznania przez sąd odwołania, które zostało złożone z przekroczeniem przewidzianego w przepisach prawa terminu, gdy zostaną spełnione następujące warunki: przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. 

Ocena przez sąd, czy przekroczenie terminu do wniesienia odwołania było niezależne od odwołującego się 

Jak wskazuje się w orzeczeniach Sądu Najwyższego – wyrok z 21 marca 2006 roku (III UK 168/05) – oraz sądów powszechnych – wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 5 lipca 2013 roku (III AUa 1359/12) – ocena, czy przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się, jest pozostawiona uznaniu sądu.

Ponadto, jak wskazano w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 19 grudnia 2016 roku (III AUa 1404/16): „Za przyczyny naruszenia terminu niezależne od odwołującego się można uznać: chorobę, pobyt za granicą, tymczasowe aresztowanie, nieznajomość prawa, nieporadność, wprowadzenie w błąd przez organ rentowy itp.”.

Przykład 3.

Pan Jan odebrał decyzję ZUS-u 2 maja, zaś 5 maja uległ ciężkiemu wypadkowi, na skutek którego przebywał przez ponad miesiąc na Oddziale Intensywnej Terapii. Po odzyskaniu przytomności 12 czerwca złożył odwołanie od decyzji ZUS-u, z  którą się nie zgadzał. W takim wypadku sąd nie powinien odrzucić odwołania mimo złożenia go po terminie, gdyż w przypadku pana Jana spełnione są łącznie obie przesłanki, tj. przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od niego.

Wskazać należy, że rozwiązanie przewidziane w art. 4778 § 3 kpc wyłącza możliwość złożenia wniosku o przywrócenie terminu do złożenia odwołania.

Co powinno zawierać odwołanie od decyzji ZUS-u?

Sporządzając odwołanie, należy precyzyjnie określić dane podmiotu je wnoszącego poprzez wskazanie danych go identyfikujących, tj. imienia, nazwiska, numeru PESEL oraz adresu zamieszkania.

W treści odwołania należy dokładnie oznaczyć decyzję, od której je wnosimy. Należy to zrobić w ten sposób, że wskazana zostanie jej data, znak oraz to, czego dotyczy.

Przykład 4.

Odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Jaśle z dnia 17 czerwca 2020 roku odmawiającej przyznania Annie Kowalskiej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, Znak: 350000/212236/2020/MON1.

W treści odwołania należy dokładnie opisać to, dlaczego w naszej ocenie została ona wydana błędnie i się z nią nie zgadzamy, a także wskazać dowody, które potwierdzają nasze racje, w tym w szczególności dowody z dokumentów czy zeznań świadków. 

Osoba składająca odwołanie nie musi wskazać konkretnych zarzutów, np. w formie naruszenia przepisów prawa, wystarczającym jest wykazanie niezadowolenia z treści wydanej decyzji, która prowadzi do pokrzywdzenia osoby odwołującej się. Przedstawiane przez nas argumenty dobrze jest uzasadnić. Ponadto w treści odwołania trzeba wskazać, czego się domagamy, a tu najczęściej będzie chodziło o zmianę decyzji i wydanie orzeczenia zgodnego ze złożonym przez nas do ZUS-u wnioskiem.

Niezwykle ważne jest, aby składane przez nas pisemne odwołanie opatrzone zostało własnoręcznym czytelnym podpisem. 

Wniesienie odwołania do protokołu sądowego

Odwołanie z reguły nosi formę pisemną, jednakże przepisy prawa dopuszczają możliwość zgłoszenia odwołania w formie ustnej do protokołu sporządzonego przez pracownika właściwej jednostki organizacyjnej ZUS.

Dodatkowo dopuszcza się możliwość wniesienia przez ubezpieczonego odwołania w formie ustnej do protokołu w sądzie właściwym do rozpoznania sprawy albo w sądzie właściwym dla jego miejsca zamieszkania, jednak ta forma odwołania nie znajdzie zastosowania w sytuacji zgłaszania odwołania co do bezczynności organu rentowego i niewydania przez niego decyzji przez okres 2 miesięcy od złożenia wniosku. Złożenie odwołania ustnie w sądzie właściwym dla miejsca zamieszkania ubezpieczonego skutkuje tym, że sąd niezwłocznie przekazuje protokół zawierający odwołanie do ZUS-u, od którego pochodzi zaskarżona decyzja. Jeżeli jednak sąd, do którego ustnie złożono odwołanie, jest właściwy do jego rozpoznania, wówczas niezwłocznie zażąda z ZUS-u akt sprawy i nadaje bieg złożonemu do protokołu odwołaniu, jednocześnie przesyłając odpis protokołu organowi, od którego pochodzi zaskarżona decyzja. 

Jaki sąd właściwy jest w sprawie odwołania od decyzji ZUS-u?

Co do zasady odwołanie od decyzji ZUS-u wnosi się do sądu Okręgowego Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych właściwego ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego za pośrednictwem właściwej jednostki ZUS, która wydała decyzję, od której ubezpieczony się odwołuje.

Przykład 5.

Pani Anna zamieszkuje w Rzeszowie. ZUS Oddział w Rzeszowie wydał decyzję odmawiającą jej prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, z którą ona się nie zgadza. W takim wypadku odwołanie musi wnieść za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do sądu Okręgowego w Rzeszowie. 

Wniesienie odwołania za pośrednictwem właściwego oddziału ZUS oznacza nic innego, jak to, że musi ono zostać złożone w tej jednostce, która wydała decyzję lub wysłane na adres tej jednostki, a po wpłynięciu odwołania oddział ZUS przekazuje je do właściwego sądu.

Od zasady rozpoznawania odwołań od decyzji ZUS-u przez Sąd Okręgowy przewidziano następujące wyjątki określone w art. 4778 § 2 kpc, zgodnie z którym sprawy o zasiłek chorobowy, wyrównawczy, opiekuńczy, macierzyński oraz pogrzebowy, o świadczenie rehabilitacyjne, odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy rolniczej, wypadku w drodze do pracy lub z pracy, wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, wypadku lub choroby zawodowej pozostającej w związku z czynną służbą wojskową albo służbą w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Ochrony Państwa, Służbie Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej i Służbie Celno-Skarbowej, rozpoznają właściwe miejscowo sądy rejonowe.

Wniesienie odwołania od decyzji ZUS-u i co dalej?

Złożenie odwołania może skutkować tym, że dojdzie do uznania przez ZUS, że jest ono zasadne, co prowadzić będzie do zmiany lub uchylenia wydanej decyzji w terminie 30 dni od dnia otrzymania odwołania.

Przykład 6.

Pan Jan złożył w 15 czerwca odwołanie od decyzji ZUS-u, do 15 lipca ZUS może zmienić lub uchylić zaskarżoną decyzję, jeżeli uzna jego odwołanie za uzasadnione.

Jeśli w ocenie pracowników ZUS-u złożone odwołanie nie jest zasadne, to wówczas przekazują oni je do rozpoznania właściwemu sądowi.

Koszty związane z wniesieniem odwołania od decyzji ZUS-u

Złożenie odwołania jest wolne od opłat sądowych. Ponadto zazwyczaj w postępowaniu przed sądem I instancji odwołujący się nie zostają obciążeni kosztami postępowania obejmującymi wydatki w sprawie i ewentualne koszty zastępstwa profesjonalnych pełnomocników reprezentujących ZUS.

W przypadku wydania niekorzystnego dla odwołującego się rozstrzygnięcia i oddalenia przez sąd odwołania, konieczne jest złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia takiego wyroku, a po jego doręczeniu odwołujący się może wnieść w terminie 14 dni apelację do sądu wyższego rzędu. I tak w przypadku wydania wyroku przez Sąd Okręgowy apelację rozpoznawać będzie Sąd Apelacyjny, a w przypadku wyroku Sądu Rejonowego apelację rozpoznawać będzie Sąd Okręgowy. 

Pełnomocnik z urzędu w sprawie odwołania od decyzji ZUS-u

W toku postępowania toczącego się na skutek złożenia odwołania od decyzji ZUS-u ubezpieczony może złożyć do sądu wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Musi on zawierać oświadczenia o stanie rodzinnym, dochodach, majątku i  źródłach utrzymania, z którego wynika, że ubezpieczony nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Składając wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, można wskazać konkretnego prawnika, który miałby nas reprezentować. Brak takiego wskazania skutkować będzie wyznaczeniem prawnika z list prowadzonych przez samorządy zawodowe adwokatów lub radców prawnych.

Wprawdzie trudno z góry przewidzieć jakie rozstrzygnięcie wyda sąd rozpoznający odwołanie, ale nie warto rezygnować z prawa jego złożenia, bowiem znane są w praktyce sądowej przypadki, gdy składane odwołania do sądu okazywały się skuteczne.