Od 2007 roku do 2014 roku prowadziłem jednoosobową działalność gospodarczą. Później na 2 lata ją zawiesiłem i po tym okresie wznowiłem jej działanie, będąc jednocześnie zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Przyznaję, że od 2010 roku do momentu zawieszenia nie płaciłem składek w związku z problemami finansowymi. Niedawno dostałem od ZUS-u zawiadomienie o błędach w deklaracjach za okres obejmujący lata 2010–2014. Od momentu zawieszenia działalności płaciłem wyłącznie składkę zdrowotną. Obawiam się jednak, że ZUS będzie chciał, abym uregulował zaległości. Czy mogę liczyć na przedawnienie składek ZUS?
Robert, Janów Wielkopolski
Zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej ustawa o sus) należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Za moment wymagalności przyjąć trzeba dzień, w którym składki powinny zostać uiszczone przez płatnika. Należy także pamiętać, że bieg okresu przedawnienia mógł zostać zawieszony lub przerwany, np. w sytuacji, gdy ZUS rozpoczął czynności zmierzające do wyegzekwowania zaległych należności lub zawarto umowę o rozłożenie tych zaległości na raty.
Kiedy następuje przedawnienie składek ZUS?
Jak już wspomniano, wymagalność składek ZUS ulega przedawnieniu po 5 latach liczonych od terminu ich płatności. Taki termin obowiązuje od stycznia 2010 roku. Wcześniej przedawnienie następowało po upływie 10 lat.
Przykład 1.
Zaległości dotyczące kwietnia 2008 roku wymagane były na 10 maja 2008 roku. Kiedy składki uległy przedawnieniu?
Według starego, 10-letniego okresu uległyby przedawnieniu 10 maja 2018 roku. W związku z tym, że okres przedawnienia jest dłuższy niż 5 lat liczonych od dnia 1 stycznia 2012 roku, składki te uległy przedawnieniu 1 stycznia 2017 roku.
Przykład 2.
Płatnik nie regulował składek za siebie i swoich pracowników od stycznia 2017 roku. Chciałby teraz rozpocząć opłacanie składek, ale jedynie tych, które nie uległy przedawnieniu. Jak obliczyć bieg przedawnienia?
Jeśli bieg terminu przedawnienia dotychczas nie został przerwany (tj. nie podjęto żadnych czynności w tej sprawie, związanych np. z egzekucją składek, rozłożeniem na raty, ustaleniem okresu do objęcia ubezpieczeniami), wówczas przedawnieniu 18 lipca 2024 roku ulegają składki wymagalne przed 18 lipca 2019 roku.
Przedawnienie składek ZUS dotyczy nie tylko składek na ubezpieczenia społeczne, ale także składek zdrowotnych (art. 93 ust. 2 ustawy zdrowotnej) oraz składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych (art. 32 ustawy o sus).
Przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia
Ustawa o sus przewiduje możliwość przerwania lub zawieszenia biegu przedawnienia. Zawieszenie oznacza, że do biegu przedawnienia nie wlicza się pewnego okresu, a po tym okresie bieg zostaje wznowiony. Wśród przyczyn powodujących zawieszenie biegu przedawnienia przepisy (art. 24 ust. 5a–6) wymieniają:
- zawarcie umowy o odroczeniu płatności lub rozłożeniu na raty należności składkowych – od dnia podpisania umowy do dnia terminu płatności odroczonej należności lub dnia spłaty ostatniej raty;
- podjęcie pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego;
- sytuację, w której wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd – wówczas zawieszenie biegu trwa do dnia, w którym orzeczenie sądu bądź decyzja innego organu się uprawomocni i nie może trwać dłużej niż 2 lata;
- wydanie decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia – od dnia wszczęcia postępowania do dnia uprawomocnienia się decyzji;
- zgon dłużnika – zawieszenie następuje od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, przy czym zawieszenie nie może trwać dłużej niż 2 lata.
Ponadto w ust. 5c możemy przeczytać, że: „Bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości. Po przerwaniu bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub jego umorzeniu”. Należy pamiętać, że po ustaniu przyczyny przerwania bieg terminu przedawnienia zostaje wznowiony.
Opłacanie bieżących składek ZUS w razie zaległości na koncie płatnika
Tu należy również zauważyć, że zgodnie z § 12 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, składki, jakie płatnik uiszcza aktualnie na konto ZUS, są przekazywane na poczet najstarszej zaległości widocznej na koncie; nie jest wykluczone, że przekazywane jest na poczet zaległości przedawnionej. Warto posiadać profil na platformie PUE, bowiem tam przedsiębiorca będzie miał wgląd w salda wpłat oraz informacje na temat zaległości. Od nieopłaconych w terminie składek ZUS należy obliczyć odsetki tak jak od zaległości podatkowych. Tu pomocny będzie kalkulator odsetek dostępny na stronie ZUS: odsetki trzeba obliczyć za każdy miesiąc odrębnie, a gdy ich kwota nie przekracza 1% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym okresie, wówczas nie należy ich opłacać. Po przekroczeniu tej kwoty odsetki podlegają zaokrągleniu do pełnych złotych.
Odwołanie do sądu
W sytuacji gdy ZUS będzie domagał się opłacenia składek za okresy wcześniejsze niż sprzed 5 lat (o ile bieg przedawnienia nie został zawieszony lub przerwany), płatnik może odwołać się od takiej decyzji. Odwołanie należy skierować do właściwego sądu rejonowego w terminie 30 dni od dnia otrzymania decyzji, podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia i wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji. Pismo takie składa się w prowadzącej sprawę placówce ZUS, która przekazuje dokumenty do sądu.
Osoba prowadząca działalność gospodarczą nie ma obowiązku regulowania zaległości w ZUS-ie, jeżeli dotyczą one okresów wcześniejszych niż ostatnie 5 lat. Jednakże warto pamiętać, że przedawnienie może zostać przerwane lub zawieszone, jeśli zajdą określone w przepisach okoliczności. Wtedy 5-letni termin może ulec wydłużeniu.
