Fundusz Emerytur Państwowych jest państwowym funduszem powołanym w celu finansowania emerytur pomostowych. Z przedmiotowego funduszu dokonuje się m.in. wypłat emerytur pomostowych. Czy opłacanie składki na FEP jest obligatoryjne dla każdego pracodawcy? Jeżeli nie, to kto jest zobligowany do ich uiszczenia? A co w sytuacji, gdy pracownik zostanie skierowany do innej pracy, niż przewiduje umowa o pracę? Odpowiedź poniżej.
Obowiązki płatnika składek na FEP
Zgodnie z art. 35 ust. 1 Ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowychskładki na FEP opłaca się za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki:
- urodził się po 31 grudnia 1948 roku;
- wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.
Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku – wykaz prac w szczególnych warunkach znajduje się w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych.
Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się – wykaz prac w szczególnych warunkach znajduje się w załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.
Pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 roku poz. 1924 z późn. zm.) jest tylko taka praca wymieniona w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, która jest wykonywana pod ziemią, pod wodą, na wodzie lub w powietrzu, chyba że w załączniku tym wymieniono pracę, która jest szkodliwa w jakichkolwiek warunkach (np. przy rozbiórce azbestu).
Czynniki ryzyka są związane z następującymi rodzajami prac:
w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury:
prace pod ziemią,
prace na wodzie,
prace pod wodą,
prace w powietrzu;
w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi:
prace w warunkach gorącego mikroklimatu – prace wykonywane w pomieszczeniach, w których wartość wskaźnika obciążenia termicznego WBGT wynosi 28°C i powyżej, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m2,
prace w warunkach zimnego mikroklimatu – prace wykonywane w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0°C,
bardzo ciężkie prace fizyczne – prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn – powyżej 8400 kJ, a u kobiet – powyżej 4600 kJ,
prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,
ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn – powyżej 6300 kJ, a u kobiet – powyżej 4200 kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet (wg metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej 50% zmiany roboczej.
Stopa składki na FEP wynosi 1,5% podstawy wymiaru. Składka na FEP jest finansowana w całości przez płatnika składek.
Składki na FEP a okres wykonywania innej pracy niż określona w umowie
Okres od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia zaprzestania wykonywania tej pracy należy rozumieć jako okres od dnia zatrudnienia na stanowisku pracy, na którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia ustania zatrudnienia na tym stanowisku. Trzeba przy tym wskazać, że płatnik składek zobowiązany jest opłacać składkę na FEP za wszystkich pracowników spełniających powyższe warunki.
Składka na FEP powinna być opłacana od wszystkich wynagrodzeń stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przysługujących za okres zatrudnienia w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze.
W sytuacji, gdy pracownik, który jest zatrudniony w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, zostanie oddelegowany do wykonywania innej pracy, niebędącej pracą w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, to od wynagrodzenia należnego za okres skierowania nie istnieje obowiązek opłacania składki na FEP.
Powyższe wynika z pisma Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 5 marca 2018 roku WPI/200000/43/170/2018.
Przykład 1.
Pracodawca – przedsiębiorstwo zajmujące się górnictwem ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy powierzyło pracownikowi, na okres 3 miesięcy, wykonywanie pracy innej niż określona w umowie o pracę, zgodnie z art. 42 § 4 Kodeksu pracy. Powierzona praca na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego nie jest pracą w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. Ponadto powierzenie innej pracy nie jest tożsame ze zmianą stanowiska pracy w umowie o pracę, tj. pracownik nadal jest zatrudniony na stanowisku specjalista drążenia tuneli w górotworze (pkt 3 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych), ale świadczy pracę na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego. Czy w takim przypadku pracodawca będzie zobligowany w okresie 3 miesięcy do odprowadzania składek na FEP dla tego pracownika?
Obowiązek opłacania składki na FEP nie dotyczy tych składników wynagrodzeń, które są należne za okresy pracy, w którym praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie była wykonywana.
Zatem w opisanej wyżej sytuacji, gdy pracownik, który jest zatrudniony w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze zostaje skierowany do innej pracy niebędącej pracą w warunkach szczególnych bądź o szczególnym charakterze, to od wynagrodzenia należnego za okres skierowania nie istnieje obowiązek opłacania składki na FEP.
