Optymalizacja podatkowa to bardzo istotne, a jednak kontrowersyjne pojęcie. Jest jednak w pełni legalna, podatnicy mają bowiem prawo do podejmowania decyzji korzystnych dla swoich firm. Czym jest optymalizacja podatkowa i jakie są jej cele? W jaki sposób można legalnie optymalizować podatki, z czego też często korzystają nawet mali przedsiębiorcy, ale nie wszyscy zdają sobie z tego sprawę?
Optymalizacja podatkowa - co to jest?
Samo pojęcie optymalizacji podatkowej nie posiada określonej definicji w przepisach prawa podatkowego. Jest to jednak szereg czynności całkowicie zgodnych z prawem, które mają na celu zminimalizowanie obciążeń podatkowych lub uniknięcie płacenia podatków, o ile taką możliwość dopuszczają przepisy. Polega na planowaniu i wdrożeniu takich działań na gruncie podatkowym, które są najbardziej optymalne, najbardziej korzystne dla przedsiębiorstwa. Istotą optymalizacji jest zgodność działania podatnika z obowiązującym prawem.
Cele optymalizacji podatkowej
Bezpośrednim celem optymalizacji podatkowej jest podjęcie takich działań, które będą skutkowały zmniejszeniem wysokości obciążeń fiskalnych do poziomu najkorzystniejszego dla podatnika, jednocześnie mieszczących się w granicach prawa.
Efektywna optymalizacja podatkowa dotyczy wszystkich obszarów działania firmy, w tym właściwej analizy podatkowej, analizy przychodów i kosztów, z uwzględnieniem przyszłych zdarzeń gospodarczych oraz obciążeń podatkowych.
Przykłady optymalizacji podatkowej
Legalna optymalizacja podatkowa obejmuje:
planowanie podatkowe - zależy od osobistych oczekiwań konkretnego podatnika. Najczęściej jest to szereg czynności zmierzających do minimalizacji podatków, ale i wyeliminowanie ryzyka i stabilizacja pomimo wyższych obciążeń podatkowych, a nawet zwiększenie obciążeń podatkowych, a tym samym wyniku finansowego, np. do celów kredytowych (wyższa zdolność kredytowa);
oszczędzanie podatkowe - zachowania, które powodują obniżenie podatku, lecz są neutralne z punktu widzenia prawa podatkowego (np. metoda kasowa w VAT, czyli przesunięcie zapłaty podatku u małego podatnika, na okres w którym przypada zapłata za transakcję),
unikanie opodatkowania przy wykorzystaniu legalnych możliwości (np. korzystanie z ulg i zwolnień, odliczeń, transakcji restrukturyzacyjnych, czy też zróżnicowanych form prawnych prowadzenia działalności, a nawet wykorzystanie luk prawnych, do którego niezbędna jest znajomość prawa).
Uwaga! W lipcu br. weszła w życie nowelizacja Ordynacji podatkowej, która eliminuje możliwość podejmowania przez podatników legalnych działań, jeżeli te zmierzają wyłącznie do uniknięcia zapłaty podatku. Zgodnie ze zmianami unikanie opodatkowania to czynność dokonana w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, która w danych okolicznościach jest sprzeczna z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej, a sposób działania podatnika - sztuczny. Jako sztuczny sposób działania może zostać uznane m.in. nieuzasadnione dzielenie operacji, angażowanie podmiotów pośredniczących czy podejmowanie czynności, których ryzyko gospodarcze lub ekonomiczne przewyższa spodziewane korzyści. Jeżeli dana czynność zostanie uznana za unikanie opodatkowania, skutki podatkowe zostaną określone tak, jakby podatnik dokonał tzw. czynności odpowiedniej. Przez czynność odpowiednią uznaje się czynność, której podmiot dokonałby, gdyby działał rozsądnie i kierował się celami zgodnymi z prawem lecz innymi niż osiągnięciem korzyści podatkowej. |
Optymalizacją podatkową jest m.in.:
prowadzenie działalności w formie spółki osobowej zamiast kapitałowej, unikając w ten sposób podwójnego opodatkowania;
tworzenie zagranicznych spółek holdingowych;
tworzenie podatkowych grup kapitałowych;
działanie w specjalnej strefie ekonomicznej;
utworzenie spółki europejskiej;
restrukturyzacje i połączenia spółek.
Inne przykłady optymalizacji podatkowej to m.in.:
w podatku dochodowym:
łączenie źródeł przychodu (zasady ogólne),
wybór formy opodatkowania korzystnej dla danej działalności (zasady ogólne, podatek liniowy, ryczałt, karta podatkowa),
amortyzacja (amortyzacja jednorazowa w ramach pomocy de minimis),
rozliczanie strat podatkowych,
uproszczone zaliczki na podatek dochodowy,
w VAT:
ustalanie momentu powstania obowiązku podatkowego,
zwolnienie podmiotowe z VAT (ze względu na nieprzekroczenie limitu 150 000 zł netto obrotu),
obniżenie podatku należnego (wierzytelności nieściągalne),
odliczanie podatku naliczonego,
rozliczenie kwartalne podatku VAT,
ulga na złe długi.
Ważne! Wzbudzającym najwięcej kontrowersji sposobem optymalizacji podatkowej jest wykorzystanie tzw. rajów podatkowych (oaz podatkowych, offshore financial center). Korporacje, aby uniknąć opodatkowania, zakładają w rajach podatkowych spółki offshore. Offshore stanowi potoczne określenie firmy zarejestrowanej w obcym dla zakładającej ją osoby systemie prawnym. Spółka offshore ma postać spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i wykorzystywana jest w legalny sposób przez osoby fizyczne i przedsiębiorstwa dla celów międzynarodowej optymalizacji podatkowej polegającej na kumulowaniu zysków w krajach o przyjaznym poziomie opodatkowania. W krajach tych, opodatkowanie często bliskie jest zeru lub przewidzianych jest wiele zwolnień z opodatkowania różnych kategorii dochodów. Spis krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową (tzw. rajów podatkowych) zawiera Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych i odpowiednio Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych. |
Unikanie a uchylenie od opodatkowania - różnice
Unikanie (czyli optymalizacja podatkowa) i uchylenie od opodatkowania to na pozór tożsame pojęcia. Pomiędzy nimi występują jednak znaczne różnice i o ile optymalizacja podatkowa jest w pełni dozwolona i legalna, tak uchylanie się od opodatkowania jest działaniem zabronionym i karanym.
Uchylanie się od opodatkowania traktowane jest jako oszustwo podatkowe. Jest to celowe wprowadzenie państwa w błąd, nielegalne zmniejszanie obciążeń podatkowych lub całkowite ich eliminowanie. Innymi słowy jest to każde działanie na gruncie podatkowym wpływające na szkodę Skarbu Państwa.
Podatnik, który uchyla się od opodatkowania, narażony jest na odpowiedzialność karną bądź karnoskarbową w związku z niezapłaceniem podatku, który w danych okoliczność powinien był zapłacić.
Jako uchylanie się od opodatkowania traktuje się przede wszystkim:
zatajenie przedmiotu opodatkowania (niewykazaniu części dochodów),
zatajenie rachunkowe (nierzetelnie prowadzenie księgowości, np. niewystawienie dokumentu sprzedaży, zaniżenie kwot należnego podatku),
fałszywe kwalifikowanie (zaliczenie w ciężar kosztów wydatków, które nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, kwalifikowanie prywatnych wydatków właścicieli jako koszty firmowe),
zorganizowanie niewypłacalności,
jawne niepłacenie podatków.
Podsumowując, celem optymalizacji podatkowej jest redukcja zobowiązań podatkowych poprzez wykorzystanie działań dozwolonych przez przepisy podatkowe, które czasem są nawet stymulowane przez ustawodawcę. Przepisy dają możliwość podatnikowi chociażby formy opodatkowania (zasady ogólne, podatek liniowy, ryczałt ewidencjonowany, karta podatkowa). Część podatników może również zadecydować, czy chcą być czynnymi podatnikami VAT, czy też skorzystać ze zwolnienia z VAT, wykorzystując przywilej zwolnienia podmiotowego z VAT.
