W sytuacji, w której osoba zatrudniona nie reguluje swoich zobowiązań, wierzyciel występuje do komornika w celu uzyskania konkretnych należności w drodze egzekucji z wynagrodzenia za pracę. Jeżeli występuje jedno zajęcie komornicze, sprawa jest relatywnie prosta, jednak w przypadku zbiegu kilku potrąceń ulega komplikacji. Jak powinien postąpić pracodawca, gdy do wynagrodzenia pracowniczego skierowano kilka zajęć komorniczych – wyjaśniamy poniżej.
Potrącenia z wynagrodzenia za pracę – zasady ogólne oraz kwoty wolne od potrąceń
Potrącenia z wynagrodzenia za pracę dokonuje się na zasadach określonych w Ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, zwanej dalej „kp”.
Zgodnie z art. 87 § 1 kp potrąceniu podlegają:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych przeznaczone na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi w celu realizacji określonych zadań wynikających ze stosunku pracy,
- kary pieniężne z tytułu odpowiedzialności porządkowej pracowników określone w art. 108 kp.
Przed dokonaniem potrącenia należy odliczyć składki na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na PIT oraz wpłaty dokonywane do pracowniczego planu kapitałowego (PPK), jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania.
Maksymalne sumy podlegające egzekucji to:
- w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 wynagrodzenia,
- w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia.
Potrącenia z tytułu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych – 3/5 wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne odlicza się w granicach określonych w art. 108 kp, co oznacza, że kara pieniężna zarówno za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności nie może być wyższa od 1-dniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1-3.
Jak wynika z art. 87(1) § 1 kp – wolna od potrąceń jest kwota:
- minimalnego wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu składek ZUS i PIT oraz wpłat na PPK (jeśli pracownik nie zrezygnował z oszczędzania w tej formie) – przy potrąceniach na rzecz pracodawcy oraz sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
- 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
- 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 - przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108.
Postępowanie dotyczące potrąceń z wynagrodzenia za pracę
W przedmiocie dokonywania określonych czynności związanych z potrąceniami z wynagrodzenia za pracę kp nie zawiera regulacji prawnych. Odsyła natomiast do przepisów Ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego, zwanej dalej „kpc”.
Do egzekucji z wynagrodzenia za pracę komornik przystępuje przez jego zajęcie. W myśl art. 882 § 1 kpc dokonując zajęcia wynagrodzenia, komornik wzywa pracodawcę, aby w ciągu tygodnia:
- przedstawił za okres 3 miesięcy poprzedzających zajęcie, za każdy miesiąc oddzielnie, zestawienie periodycznego wynagrodzenia dłużnika za pracę oraz oddzielnie jego dochodu z wszelkich innych tytułów;
- podał, w jakiej kwocie i w jakich terminach zajęte wynagrodzenie będzie przekazywane wierzycielowi;
- w razie istnienia przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia za pracę złożył oświadczenie o rodzaju tych przeszkód, a w szczególności podał, czy inne osoby roszczą sobie prawa, czy i w jakim sądzie toczy się sprawa o zajęte wynagrodzenie i czy oraz o jakie roszczenia została skierowana do zajętego wynagrodzenia egzekucja przez innych wierzycieli.
Pracodawca obowiązany jest jednocześnie do niezwłocznego zawiadomienia komornika oraz wierzyciela o każdej zmianie okoliczności wymienionych powyżej w art. 882 § 1 kpc.
Zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej
W przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej – gdy wynagrodzenie nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności, pracodawca dokonuje wypłat na rzecz sądowego albo administracyjnego organu egzekucyjnego, który pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożności ustalenia tego pierwszeństwa – na rzecz organu, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie, oraz niezwłocznie zawiadamia o zbiegu egzekucji właściwe organy egzekucyjne, wskazując datę doręczenia zawiadomień o zajęciach dokonanych przez te organy i wysokość należności, na których poczet zostały dokonane zajęcia, o czym komornik poucza pracodawcę, dokonując zajęcia (art. 882(1) § 1 kpc).
Ustalenie właściwości komornika uprawnionego do egzekucji w przypadku więcej niż jednego zajęcia komorniczego
Sytuacja, w której do wynagrodzenia pracownika skierowano więcej niż 1 zajęcie komornicze, powoduje konieczność ustalenia komornika właściwego do prowadzenia egzekucji. W takim przypadku pracodawca nie ma możliwości formalnych ani obowiązku dokonania ustaleń w tym zakresie, jest natomiast zobowiązany do informowania komornika o każdej zmianie dotyczącej statusu pracownika będącego dłużnikiem. Na podstawie tych informacji komornicy określą, który z nich jest właściwy do realizacji egzekucji.
Co to oznacza? W tej kwestii trzeba sięgnąć do zapisów art. 895 § 1 kpc. Przepis ten stanowi, że egzekucja należy do komornika:
- sądu właściwości ogólnej dłużnika, przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne, a w przypadku braku podstaw do jej oznaczenia;
- sądu właściwości ogólnej osoby zobowiązanej względem dłużnika. Jeżeli jednak takiej osoby nie ma, egzekucja należy do komornika tego sądu, w którego okręgu znajduje się przedmiot świadczenia lub prawa.
Przykład 1.
Pracodawca zatrudnia pracownika, wobec którego jest prowadzone postępowanie egzekucyjne z wynagrodzenia za pracę z tytułu zajęcia, które nie ma charakteru alimentacyjnego. Po kilku miesiącach pracodawca otrzymał zawiadomienie od innego komornika w przedmiocie zajęcia wynagrodzenia na poczet należności niealimentacyjnych. W takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek poinformować pierwszego komornika o zgłoszeniu kolejnego tytułu egzekucyjnego, a drugi komornik powinien zostać powiadomiony o wystąpieniu zbiegu potrąceń. W tych okolicznościach komornicy muszą ustalić – na podstawie omówionych uprzednio przepisów kpc – który z nich jest właściwy do prowadzenia egzekucji.
W konsekwencji kolejne kroki pracodawcy są uzależnione od ustaleń podjętych przez komorników – ich decyzję należy przekazać pracodawcy w celu odpowiedniej realizacji egzekucji z wynagrodzenia za pracę.
Postępowanie pracodawcy, gdy do wynagrodzenia pracownika skierowano kilka zajęć komorniczych – podsumowanie
Jeżeli do wynagrodzenia pracownika skierowano kilka zajęć komorniczych, pracodawca musi poinformować komorników o zbiegu potrąceń. Ustalenie tego, który komornik jest właściwy do prowadzenia egzekucji, rozstrzyga się na podstawie przepisów kpc. Decyzja podjęta przez komorników jest dla pracodawcy wiążąca. Kolejność egzekwowanych należności i dopuszczalną wysokość zajęcia określono w przepisach kp.
