Pracownik może posiadać zobowiązania finansowe wobec innych podmiotów, które stanowią przedmiot postępowania skutkującego potrąceniami z pensji. Warto podkreślić, że potrącenia z wynagrodzenia za pracę dotyczą każdej osoby pozostającej w zatrudnieniu, w tym także pracowników niepełnoetatowych. Jak zatem uregulowane są prawa i obowiązki, gdy wystąpi zajęcie komornicze pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy? Na ten temat piszemy w niniejszym artykule.
Zajęcia komornicze z wynagrodzenia pracownika niepełnoetatowego – podstawy prawne
W przypadku dłużników będących pracownikami stosuje się zasady postępowania egzekucyjnego, które zostało określone w przepisach Ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego, zwanej dalej kpc.
W omawianym zakresie przedmiotowym kolejnym kluczowym aktem prawnym będzie ponadto Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, określana w dalszej części artykułu jako kp.
Ogólne zasady potrąceń z wynagrodzenia pracownika
Zgodnie z treścią art. 833 § 1 kpc wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego odsyłają więc – w odniesieniu do egzekucji komorniczej z wynagrodzenia za pracę – do odpowiednich regulacji Kodeksu pracy, w tym zwłaszcza art. 87 oraz art. 87(1).
Komornik dokonujący zajęcia należności z wynagrodzenia pracowniczego musi bezwzględnie przestrzegać tej reguły.
Jak wynika z art. 87 § 1 kp, z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego (PPK), jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich opłacania – podlegają potrąceniu tylko następujące należności:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
- kary pieniężne przewidziane w art. 108 kp.
Są to tzw. potrącenia obligatoryjne, czyli podlegające wykonaniu z mocy prawa. Inne należności niż wyżej wskazane mogą być potrącane wyłącznie za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie.
Jak już wspomnieliśmy, potrąceń dokonuje się w kolejności podanej w art. 87 § 1 kp.
Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
- w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 wynagrodzenia;
- w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia.
Kwoty wolne od potrąceń
Ustalenie kwot wolnych od potrąceń stanowi kolejne zabezpieczenie dla pracownika będącego dłużnikiem oraz jest jednocześnie ograniczeniem dla komornika.
Wysokość kwot wolnych od potrąceń zmienia się w każdym roku kalendarzowym wraz ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W myśl postanowień art. 87(1) § 1 kp – wolna od potrąceń będzie kwota:
- minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i podatek dochodowy oraz wpłat na PPK (jeśli pracownik nie zrezygnował z oszczędzania w tej formie) – przy potrąceniach na rzecz pracodawcy oraz sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
- 90% minimalnego wynagrodzenia określonego na zasadach wskazanych w pkt 1 – przy egzekwowaniu kar pieniężnych na podstawie art. 108 kp;
- 80% minimalnego wynagrodzenia ustalonego według zasad określonych w pkt 1 – przy egzekwowaniu należności innych niż na rzecz pracodawcy;
- 75% minimalnego wynagrodzenia ustalonego według zasad określonych w pkt 1 – przy egzekucji zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi.
Warto jeszcze dodać, że zgodnie z informacją Państwowej Inspekcji Pracy z 26 stycznia 2011 roku podczas dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę, pracodawca obowiązany jest stosować kwotę wolną od potrąceń w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dacie dokonywania potrącenia (GPP-364-4560-3-1/11/PE/RP).
Zajęcie komornicze pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy
Przedstawione w dotychczasowej treści tego artykułu zasady potrąceń z wynagrodzenia mają zastosowanie do pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze, przy czym konieczna jest korekta etatu w celu proporcjonalnego zmniejszenia kwoty wolnej od potrąceń.
Dla przykładu – kwotą wolną od potrąceń niealimentacyjnych dla pracownika zatrudnionego na pół etatu, przy zastosowaniu podstawowych kosztów uzyskania przychodu (KUP) i kwoty zmniejszającej podatek – będzie 1 354,74 zł.
Przykład 1.
Pan Mariusz jest zatrudniony w zakładzie pralniczym na pół etatu. Jego wynagrodzenie ustalono na podstawie stawki minimalnej w roku 2023, przy podstawowych KUP i kwocie zmniejszającej podatek. Oznacza to, że pracownik ten otrzymuje miesięcznie 1 354,74zł (3 490,00 zł, tj. 2 709,48 zł netto × 0,5). Dwa lata wcześniej pan Mariusz zaciągnął pożyczkę w banku spółdzielczym, którą początkowo spłacał zgodnie z harmonogramem, jednak po obniżeniu mu pensji zaprzestał płacenia rat. Bank skierował sprawę do komornika, ten zaś sprawdził pobory pracownika.
W przedstawionym przypadku komornik nie będzie mógł dokonać potrącenia, przychód pracownika ze stosunku pracy nie przekracza bowiem kwoty wolnej od potrąceń.
Może się jednak zdarzyć, że mimo osiągania kwoty nieprzekraczającej limitu zarobków wolnego od potrąceń wynagrodzenie pracownika będzie objęte egzekucją – tak się stanie w przypadku należności alimentacyjnych.
Przykład 2.
Pan Zbigniew pracuje jako pomocnik mechanika w warsztacie – jego etat to 1/2 przy wynagrodzeniu określonym na podstawie minimalnego wynagrodzenia. Pracownik otrzymuje zatem 1 745,00 zł brutto. Pan Zbigniew jest ojcem 9-letniego syna z poprzedniego małżeństwa, od ponad roku nie wywiązuje się jednak z obowiązku alimentacyjnego, tłumacząc to trudną sytuacją finansową. Matka dziecka skierowała sprawę na drogę postępowania komorniczego. Po uzyskaniu tytułu wykonawczego komornik przystąpił do egzekucji z wynagrodzenia mimo uzyskiwania przez pana Zbigniewa wynagrodzenia w wysokości połowy minimalnej płacy.
Jak już wspomniano, przy potrąceniach alimentacyjnych nie obowiązuje kwota wolna, komornik może zająć maksymalnie 60% pensji pracownika na poczet wspomnianego rodzaju potrąceń – w przypadku pana Zbigniewa będzie to więc 1 047,00 zł.
Sytuacja ulega modyfikacji, gdy pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy uzyskuje kwoty wynagrodzenia przekraczające minimalne stawki.
Przykład 3.
Pan Ryszard jest zatrudniony w firmie turystycznej na pół etatu. Z racji swoich kwalifikacji i umiejętności osiąga dość wysokie wynagrodzenie, jeśli uwzględnić wymiar czasu pracy, wynoszące 4 700,00 zł netto. Panu Ryszardowi przyznano ponad 2 lata temu kredyt przeznaczony na cele konsumpcyjne. Kilka miesięcy temu zaprzestał on spłaty mimo relatywnie wysokich zarobków. Okazało się, że w związku z poważną chorobą najbliższego członka rodziny pan Ryszard niemal wszystkie środki musiał przeznaczyć na leczenie i rehabilitację tej osoby. Podmiot udzielający kredytu skierował sprawę do komornika. W odniesieniu do pana Ryszarda kwota wolna od potrąceń wynosi 1 207,74 zł (podwyższone KUP oraz brak kwoty zmniejszającej podatek).
W przypadku dłużników niealimentacyjnych obowiązuje zasada, zgodnie z którą komornik może zająć do 50% wynagrodzenia. Połowa wynagrodzenia pana Ryszarda to 2 350 zł, pozostaje mu zatem identyczna kwota do dyspozycji, która znacznie przekracza kwotę wolną od potrąceń. Komornik może zatem zająć maksymalną kwotę z pensji pana Ryszarda z tytułu niespłaconego długu.
Zajęcie komornicze wynagrodzenia pracownika niepełnoetatowego – podsumowanie
Komornik, dokonując zajęcia wynagrodzenia pracownika niepełnoetatowego, działa na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, które jednocześnie – w zakresie kolejności należności podlegających potrąceniom oraz kwoty wolnej – odsyłają do unormowań prawa pracy. Pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy objęci są ochroną wynikającą z ustalenia kwoty wolnej od potrąceń, przy czym ulega ona obniżeniu proporcjonalnie do etatu. W odniesieniu do niepełnoetatowców mają także zastosowanie regulacje dotyczące maksymalnej kwoty, jaką komornik może zająć w przypadku potrącenia alimentacyjnego lub w razie egzekucji należności o innym charakterze.
