Wolontariusz to osoba, która zgłasza się dobrowolnie i ochotniczo, wykonując pracę bez pobierania wynagrodzenia. Wolontariat jest działaniem ochotniczym na rzecz osób, które nie są objęte więzami rodzinnymi, a także na rzecz całego społeczeństwa. Osoby te angażują się w pomoc osobom, organizacjom pozarządowym lub innym instytucjom, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Zasady pracy wolontariuszy są uregulowane Ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jeżeli do wykonywania określonych czynności wymagane jest posiadanie odpowiednich kwalifikacji, wolontariusz ma obowiązek ich posiadania oraz spełniania innych stosownych wymagań, które wynikają z odrębnych przepisów.
Praca wolontariusza
Z pracy wolontariuszy mogą korzystać szkoły, szpitale oraz hospicja, zakłady karne (jeżeli wykonywane zadania przynoszą społeczeństwu pożytek), ośrodki pomocy społecznej.
Wolontariusz może świadczyć pracę na rzecz:
- organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów wymienionych w ustawie regulującej pracę wolontariuszy (art. 3 ust. 3),
- organów administracji publicznej,
- jednostek organizacyjnych podlegających pod administrację publiczną lub przez nią nadzorowanych,
- podmiotów leczniczych.
Jednak podmioty te muszą spełnić wszystkie wymagania wymienione w artykule 20 Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Wolontariusze nie mogą świadczyć pracy, jeżeli ich obowiązki przyczyniają się do prowadzenia przez podmioty działalności gospodarczej. Ochotnicy wykonują prace związane ze sferą zadań publicznych, czyli między innymi: działalności charytatywnej, pomocy społecznej, ochrony zdrowia, nauki i edukacji, kultury i sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego.
W szczególnych przypadkach może mieć znaczenie wiek i płeć wolontariusza, a także posiadanie badań lekarskich pozwalających na podjęcie pracy.
Osoba ochotniczo podejmująca się określonej pracy powinna posiadać do niej kwalifikacje i spełniać wymagania dotyczące powierzonych obowiązków, jeżeli taki obowiązek wynika z odrębnych przepisów (np. lekarze).
Wolontariusz wykonując swoje czynności nie świadczy pracy odpowiadającej pracy regulowanej Kodeksem pracy. Ochotnik za wykonane obowiązki nie pobiera wynagrodzenia oraz nie podpisuje umowy o pracę, a jedynie porozumienie o współpracy. W związku z powyższym wolontariusz, który jest jednocześnie osobą bezrobotną, nie traci prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych. Czynności wykonywane przez wolontariusza nie wliczają się do stażu pracy oraz nie mają wpływu na uzyskanie uprawnień pracowniczych.
Wolontariusz - prawa i obowiązki
Ustawa przypisuje wolontariuszom pewne uprawnienia, a najistotniejsze z nich to prawo do:
- informacji o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywaną pracą,
- zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
- otrzymania środków ochrony osobistej,
- zwrotu kosztów podróży służbowych i diet, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach (wolontariusz w formie pisemnej może zwolnić korzystającego z tego obowiązku).
Zgodnie z przepisami ustawy wolontariuszowi mogą przysługiwać świadczenia zdrowotne na podstawie Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, a gdy czynności wykonywane są dłużej niż 30 dni, korzystający z pracy ochotnika powinien zapewnić mu ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków. Dodatkowo korzystający może pokrywać koszty szkoleń wolontariusza w zakresie wykonywanych przez niego świadczeń wyszczególnionych w porozumieniu.
Wolontariusz musi wywiązywać się z obowiązków określonych w porozumieniu, nawet jeżeli takie porozumienie nie zostało sporządzone w formie pisemnej. Jest również odpowiedzialny za majątek oraz mienie, które zostało mu powierzone. Powinien także przestrzegać tajemnicy służbowej.
Porozumienie z wolontariuszem
Określenie wymogów związanych ze świadczeniem przez wolontariusza pracy określone jest w porozumieniu, które zostaje zawarte pomiędzy podmiotem korzystającym a wolontariuszem. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wymaga, by porozumienie zawierało zapis o możliwości jego rozwiązania oraz - przy świadczeniu pracy przekraczającej 30 dni - by porozumienie miało formę pisemną. Przy wykonywaniu pracy przez krótszy okres możliwe jest zawarcie porozumienia w formie ustnej lub innej dowolnej, chyba że ochotnik zażąda sporządzenia pisemnej wersji porozumienia.
