Przedawnienie jest instytucją stosowaną nie tylko na gruncie prawa cywilnego, ale również administracyjnego. Okazuje się, że wydana decyzja administracyjna może ulec przedawnieniu. W artykule rozpatrzymy kiedy może mieć miejsce przedawnienie wadliwej decyzji administracyjnej.
Czym jest decyzja administracyjna?
Decyzja administracyjna to najczęściej stosowana forma załatwienia sprawy w ramach procedury stosowanej przez organy administracji rządowej lub samorządowej. Stanowi ona wyraz odpowiedzi na złożony wniosek lub jest podejmowana z urzędu, gdy przewidują to konkretne przepisy prawa.
Decyzja administracyjna musi odpowiadać wymogom prawnym także, jeśli chodzi o termin jej wydania. Zgodnie z treścią art. 107 §1 i 2 Kodeksu postępowania administracyjnego decyzja musi zawierać:
- oznaczenie organu administracji publicznej, który ją wydał,
- datę wydania,
- oznaczenie strony lub stron,
- powołanie podstawy prawnej,
- rozstrzygnięcie,
- uzasadnienie faktyczne i prawne,
- pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie oraz o prawie do zrzeczenia się odwołania i skutkach zrzeczenia się odwołania,
- podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego pracownika organu upoważnionego do wydania decyzji,
- w przypadku decyzji, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego, sprzeciw od decyzji lub skarga do sądu administracyjnego – pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa, sprzeciwu od decyzji lub skargi oraz wysokości opłaty od powództwa lub wpisu od skargi, lub sprzeciwu od decyzji, jeżeli mają one charakter stały, albo podstawie do wyliczenia opłaty lub wpisu o charakterze stosunkowym, a także możliwości ubiegania się przez stronę o zwolnienie od kosztów albo przyznanie prawa pomocy.
Przepisy szczególne mogą określać także inne składniki, które powinna zawierać decyzja.
Brak któregokolwiek z ww. elementów, wydanie decyzji z naruszeniem ustawowego terminu lub przez niewłaściwy organ przesądza najczęściej o jej wadliwości. To z kolei powoduje, że dana decyzja nie ma mocy wiążącej. Niestety w praktyce wadliwe decyzje są często wykonywane lub uznawane, pomimo że w świetle prawa nie powinny być w ogóle skuteczne. Jeśli strona, wobec której taka decyzja została skierowana na czas, nie zakwestionuje jej treści, może doprowadzić do jej przedawnienia.
Przedawnienie wadliwej decyzji administracyjnej
W dużym skrócie przedawnienie oznacza utratę mocy wskutek upływu pewnego okresu. Instytucja ta znajduje szerokie zastosowanie przede wszystkim w prawie cywilnym, powodując ustanie skutków danej czynności prawnej. W przypadku prawa administracyjnego przyjmuje się, że przedawnienie jest instytucją szczątkową, która pojawia się stosunkowo rzadko. Ma ona szczególne znaczenie w przypadku możliwości uchylania wadliwych decyzji administracyjnych.
Co do zasady strona, wobec której wydano wadliwą decyzję administracyjną, ma prawo wnioskować o jej uchylenie i to nawet wtedy, gdy posiada już ona charakter ostateczny. Pamiętajmy jednak, że prawo do takiego żądania ulega niestety przedawnieniu i po pewnym czasie nie będziemy mogli doprowadzić do uchylenia wadliwej decyzji.
Zgodnie z treścią art. 146 kpa uchylenie decyzji wydanej na podstawie fałszywych okoliczności faktycznych lub w wyniku przestępstwa nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 10 lat. Krótszy, bo 5-letni termin przedawnienia możliwości uchylenia wadliwej decyzji obowiązuje, gdy:
- decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu,
- strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,
- wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję,
- decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,
- zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji,
- decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.
Nie uchyla się decyzji także w przypadku, jeżeli w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej.
Przykład 1.
Pan Michał otrzymał decyzję administracyjną, na podstawie której nałożono na niego obowiązek corocznej zapłaty podatku na rzecz gminy, w której mieszka. Decyzję tę otrzymał 6 lat temu, przy czym niecały miesiąc temu dowiedział się od swojego kolegi, że tego rodzaju decyzje były wydawane bezprawnie przez osobę, która faktycznie nie miała do tego uprawnień. Pan Michał chciałby zakwestionować wydaną decyzję i zażądał jej uchylenia. W tym przypadku nie będzie to jednak możliwe, ponieważ minęło ponad 5 lat od chwili, gdy mężczyzna odebrał wadliwą decyzję.
Przykład 2.
Pani Mariola otrzymała decyzję administracyjną, na podstawie której została zobowiązana do zapłaty kary na rzecz gminy z tytułu nieprawidłowego parkowania. Kobieta odebrała pismo 4 miesiące temu i ze strachu zapłaciła nałożoną na nią karę – obawiała się wszczęcia wobec niej postępowania egzekucyjnego i kłopotów w pracy. W rzeczywistości okazało się, że sprawa nie powinna dotyczyć pani Marioli, lecz jej siostry bliźniaczki – pani Iwony. W tej sytuacji pani Mariola może wnioskować o uchylenie wydanej wobec niej decyzji oraz zwrot wpłaconej kary, ponieważ od chwili odebrania decyzji nie minęło 10 lat, a w sprawie powołano się na fałszywe okoliczności faktyczne.
Przykład 3.
17 lat temu pan Maciej otrzymał w spadku nieruchomość gruntową. Z posiadanej dokumentacji wynika, że jego nieruchomość ma dostęp do drogi publicznej – potwierdza to m.in. decyzja administracyjna prezydenta miasta, w którym mieszka. Mężczyzna zamierza sprzedać nieruchomość, jednak notariusz, który miał sporządzić stosowną umowę, stwierdził, że nieruchomość nie ma dostępu do drogi publicznej i w związku z tym nie można przeprowadzić całej transakcji. Pan Maciej skontaktował się w tej sprawie z urzędem miasta, gdzie powiedziano mu, że wydana decyzja administracyjna jest wadliwa. Nie wiadomo jednak dlaczego popełniono błąd i kto za niego odpowiada, jednak faktycznie dana nieruchomość nie posiada wymaganego przez prawo dostępu do drogi publicznej. Pan Maciej zażądał uchylenia wadliwej decyzji administracyjnej oraz rekompensaty finansowej za to, że nie może sprzedać swojej nieruchomości i musi na własny koszt ustanowić służebność drogi koniecznej, która połączy jego nieruchomość z najbliższą drogą publiczną. W tym przypadku doszło do przedawnienia wadliwości decyzji administracyjnej, ponieważ wydana ona została ponad 10 lat temu – nie można pociągnąć nikogo do odpowiedzialności za błędy popełnione przy wydawaniu przedmiotowej decyzji.
Wadliwa decyzja administracyjna nie jest uchylana i usuwana z obrotu prawnego, jeśli jednak nastąpiło przedawnienie wadliwej decyzji administracyjnej, tj. gdy minął 5-letni lub 10-letni okres od jej odebrania. W doktrynie wskazuje się na możliwość żądania zapłaty odszkodowania z tego tytułu od organu, który dopuścił się wydania wadliwej decyzji. W praktyce sądy mają jednak różne zdanie na ten temat i mało jest przypadków spraw związanych z żądaniem zapłaty takiego odszkodowania.
Czy wadliwa decyzja jest wiążąca?
Co do zasady wadliwa decyzja administracyjna nie powinna być ani skuteczna, ani wiążąca. Warunkiem jest jednak to, aby uchylić ją w odpowiednim do tego czasie, a więc, aby nie doprowadzić do przedawnienia. Jeśli strona, wobec której wydano wadliwą decyzję, spóźni się z wnioskiem o jej uchylenie, wówczas decyzji nie będziemy mogli zakwestionować i pozostanie ona w obrocie prawnym w kształcie, w którym została wydana. W praktyce oznacza to, że de facto posiada ona moc wiążącą, ponieważ nie da się już jej uchylić. Stan wadliwości staje się wówczas trwały, ale niestety nic z tym nie można już zrobić.
Przedawnienie wadliwości decyzji administracyjnej oznacza brak możliwości zakwestionowania nieprawidłowo wydanej decyzji po upływie 5 lub 10 lat od jej doręczenia lub ogłoszenia. Takiej decyzji nie można już uchylić i na stałe istnieje ona w obrocie prawnym. Strona obciążona wadliwą decyzją teoretycznie ma prawo żądać odszkodowania od organu administracyjnego, który ją wydał, jednak w praktyce takie sprawy są spotykane bardzo rzadko.
